Huisarts Peter Staal ontving een vermanende brief, gedateerd 8 juni 2022, van zorgverzekeraar DSW. Na lezing heeft Staal de brief enigszins veranderd, als ‘aanbeveling’.
Daarop is een reactie gekomen van DSW, op Twitter te lezen, die als volgt luidt:
“Nu we het zo teruglezen komt onze brief inderdaad nogal koeltjes over. Excuses daarvoor! We begrijpen dat zo‘n brief emoties oproept… We weten dat huisartsen voor grote uitdagingen staan en toch elke dag weer vol goede moed patiënten helpen. Onze intenties waren goed: we wilden voorkomen dat patiënten zelf moeten gaan declareren. Complimenten voor jouw herschreven versie trouwens. AH”
A+O Fonds Rijk, de Centrale voor Middelbare en Hogere Functionarissen (CMHF) en Stichting Beroepseer nodigen u uit voor een interactief webinar over
De ambtenaar als gezagsdrager
DatumDonderdag 30 juni 2022 Tijd15.30 – 17.00 uur. Digitale inloop vanaf 15.15 uur Medium ZOOM
Elke ambtenaar oefent direct of indirect, zichtbaar of onzichtbaar macht uit. Is dit gegeven voldoende in het Nederlandse ambtelijk bewustzijn aanwezig? Dat is de vraag, als we zien dat in veel ambtelijke uitvoeringsorganisaties gedurende de afgelopen decennia diep ingesleten is dat de burger vooral ‘klant’ is. Als noch de ambtenaar, noch de burger scherp hebben dat het om een machtsrelatie gaat, kan de dienstverlenende ‘good cop’ opeens veranderen in een onredelijke ‘bad cop’. Dit is niet bevorderlijk voor het gezag van de ambtenaar en van de overheid als geheel.
Thijs Jansen, directeur van Stichting Beroepseer en als senior onderzoeker verbonden aan het Èthos instituut aan de VU Amsterdam, heeft zich de afgelopen jaren beziggehouden met onderzoek naar de verhouding tussen macht en gezag in de Nederlandse overheid. Hij deelt & bespreekt graag enkele van de uitkomsten en hypotheses tijdens het interactieve webinar dat het A+O Fonds Rijk, de sector Rijk van de CMHF en Stichting Beroepseer op donderdag 30 juni 2022 organiseren van 15.30 tot 17.00 uur. Hij gaat graag met u in gesprek over de ambtenaar als gezagsdrager en wat er nodig is om gezagsvol je werk te kunnen doen.
Project Recht op ambtelijk vakmanschap Dit webinar is onderdeel van het onderzoek naar het recht op ambtelijk vakmanschap, dat Stichting Beroepseer in opdracht van het Arbeidsmarkt- en Opleidingsfonds Rijk (A+O fonds Rijk) uitvoert. De centrale vraag van het onderzoeksproject luidt: Welke voorzieningen zijn er nodig om ambtelijk vakmanschap in de praktijk te ontwikkelen en beschermen? De resultaten worden gebundeld in een aantrekkelijk geschreven publicatie dat na de zomer zal verschijnen in fysieke en digitale vorm.
Voor wie Deze bijeenkomst is bedoeld voor ambtenaren: Rijk, provincie, waterschappen, gemeenten), bestuurders, volksvertegenwoordigers en andere geïnteresseerden.
Aanmelden Deelname aan deze bijeenkomst is kosteloos.
U kunt zich aanmelden bij Maurits Hoenders per e-mail: m.hoenders@beroepseer.nl
Er is een nieuwe regeling van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in de maak: de subsidieregeling [ont]regelprojecten zorgaanbieders. Voor de regeling van kracht wordt, is er een internetconsultatie. Sluitingsdatum is 27 juni 2022.
Deze subsidieregeling heeft tot doel
“het stimuleren van zorgaanbieders om met de aanpak van regeldruk, in het bijzonder gericht op inkoop- en/of verantwoordingseisen binnen de Zorgverzekeringswet, binnen de eigen zorgorganisatie(s) aan de slag te gaan. De te subsidiëren activiteiten zijn gericht op het schrappen, veranderen, vereenvoudigen of verduidelijken van administratieve processen binnen de eigen organisatie. Goede voorbeelden en geleerde lessen die voortkomen uit de gesubsidieerde [ont]regelprojecten worden actief verspreid om andere zorgaanbieders te stimuleren ook aan de slag te gaan met administratieve lastenverlichting in de eigen organisatie”.
De consultatie is bedoeld voor zorgaanbieders en zorgmedewerkers, branche- en beroepsorganisaties in de zorg. De subsidieregeling treedt in werking met ingang van 1 september 2022 en vervalt per 1 september 2027.
Commentaren
De altijd wakkere, gepensioneerde huisarts en ICT-expert W.J. Jongejan geeft een uitgebreid commentaar op zijn website Zorg ICT Zorgen. Hij begint met zich af te vragen wie er nu gek is bij het lezen van de internetconsultatie? Immers, het aantal regels waaraan men moet voldoen om in aanmerking te komen voor subsidie om regels te gaan schrappen, is aanzienlijk. Er is een aanvraagformulier, eerst ophalen en dan invullen volgens bepaalde richtlijnen. Men moet een activiteitenplan indienen, een begroting, een zogenaamde ‘de-minimisverklaring’, en een voor publicatie geschikte samenvatting aanleveren. Een heel hoofdstuk wordt gewijd aan voorwaarden waaraan men moet voldoen.
Jongejan:
“Een subsidieregeling met regels om het (ont)regelen te stimuleren. Iedereen weet zo langzamerhand dat de administratieve regeldruk in de zorg huizenhoog is. Zorgverleners zijn regelmatig 40 tot 50 procent van hun werktijd kwijt aan het administreren van hun handelen. Vanuit de zorg ontstond in 2015 de beweging “Het Roer Moet Om”. Bezorgd was men om het vastlopen van de zorg door doorgeschoten marktwerking en de steeds maar uitdijende bureaucratie met absurde regeldruk tot gevolg. Daarna kwam het initiatief “(Ont)regel de zorg” tot stand, gefaciliteerd door de VvAA(Vereniging van Artsen Automobilisten). Dit enthousiaste gebeuren nam het ministerie van VWS over, waarna het vakkundig doodgeknuffeld werd. Helemaal vreemd werd het toen VvAA-voorzitter Cerfontaine als betaald adviseur regeldruk voor de medisch specialistische zorg voor VWS ging werken?”
Belediging
Jongejan maakt op zijn site een samenvatting van wat de subsidieregeling in feite inhoudt, waarna hij concludeert: “Het komt dus neer op het stimuleren van het ontregelen van de zorg door het toevoegen van nog meer regels”.
Hij noemt de ter internetconsultatie voorliggende regeling:
“een belediging voor alle zorgverleners in het veld die lijden onder de administratieve regeldruk. Tegelijk is het een brevet van onvermogen voor het ministerie van VWS zelf die er blijkbaar niet in slaagt zelf de regeldruk in het veld afdoende te laten dalen. Beledigend is het vanwege de opzet waarbij men regeldruk aanpakt met meer regels en voorwaarden. Daarnaast noem ik het totale budget van de regeling een belediging. Slechts tussen de 75 en 125 zorgaanbieders kunnen er praktisch gebruik van maken. De rest die aanvraagt wordt uitgeloot maar heeft wel het paperwerk moeten doen om in aanmerking te komen.
[…]
Deze voorgestelde Subsidieregeling [ont]regelprojecten zorgaanbieders is gewoon tien keer niets en een fopspeen voor de zorgaanbieders. Je krijgt iets om aan te zuigen maar het vult de maag niet”.
Het commentaar van een andere gepensioneerde huisarts is ook niet mals. Herman Suichies schrijft:
“Ik wist niet eens van het bestaan, maar het is inderdaad de volledige gekte op VWS die zich hier openbaart. Wat een onvermogen, wat een volledig losgezongen zijn van de werkelijkheid. De Haagse bubbel van VWS, die er totaal niet in slaagt zelf de regeldruk in het veld te bestrijden. Het is niet alleen beledigend maar getuigt van een ongekende stupiditeit om regeldruk aan te pakken met meer regels en voorwaarden. Kan de bezem door dat ministerie?”
Jongeren maken zich zorgen over hun toekomst. Goed onderwijs, werk, een betaalbaar huis, kinderen krijgen en een leefbare planeet, maar ook hun gezondheid en gelijke kansen: allemaal dingen waarover jongeren nu en in de toekomst onzeker over zijn.
Veertien adviesraden van de regering en het parlement werkten samen aan een inspiratiebundel van artikelen, waarin zij de samenleving en politiek oproepen om te zorgen dat de huidige én toekomstige jonge generaties een hoopvolle toekomst tegemoet kunnen gaan. Titel: Jongeren en het zorgen voor hun morgen.
Aan de bundel is meegewerkt door: Raad voor Volksgezondheid & Samenleving; Nederlandse Sportraad; Sociaal-Economische Raad; Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming, Adviescollege ICT-toetsing, Adviesraad Migratie; Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie; Gezondheidsraad; Raad voor Cultuur; Raad voor de leefomgeving en infrastructuur; Raad voor Dierenaangelegenheden; Raad voor het Openbaar Bestuur en Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
Daarnaast is er op verzoek van de Onderwijsraad ook een bijdrage van vier jongerenonderwijsorganisaties, namelijk: het Landelijk Aktie Komitee Scholieren, Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs, Landelijke studentenvakbond en Interstedelijk Studenten Overleg.
Politieke betrokkenheid van jongeren vergroten
Als we kijken naar de politieke betrokkenheid van jongeren, lijkt er sprake van een tegenstelling. Enerzijds hebben veel jongeren de afgelopen tijd hun betrokkenheid laten zien, bijvoorbeeld door de straat op te gaan voor het klimaat. Anderzijds zijn er over hun betrokkenheid ook zorgen, zoals over hun opkomst bij verkiezingen. Hoe deze tegenstelling te verklaren?
De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) leverde met het essay De jeugd van tegenwoordig vertegenwoordigt de toekomst een essentiële bijdrage aan de bundel. Hierin beargumenteert de ROB het belang om de politieke betrokkenheid van jongeren te vergroten. Dat is van grote maatschappelijke waarde, want de jongeren van vandaag zijn de dragers van de democratie van morgen.
De conclusie van ROB
“Het is hoopvol dat er allerlei voorstellen zijn om de politieke betrokkenheid van jongeren te vergroten en uit te breiden, zoals het invoeren van een jongerenparlement en generatietoets. Dat er over een jongerenparlement wordt nagedacht en de generatietoets wordt genoemd in het nieuwe coalitieakkoord biedt een wenkend perspectief. Het zou mooi zijn als we deze lijn kunnen doortrekken door ook de stemleeftijd te deconstitutionaliseren, zodat hier op provinciaal of lokaal niveau experimenten mee mogelijk zijn. Deze maatregel heeft ten opzichte van de andere twee voorstellen ten minste twee voordelen. Ten eerste leren jongeren door op jongere leeftijd te mogen stemmen niet alleen beter wat een democratie is, maar ook wat het betekent om aan een democratie deel te nemen. De beste kweekschool voor de democratie, is de democratie zelf. Daarbij kan deelname aan verkiezingen voor lagere overheden jongeren klaarstomen voor die van hogere overheden en hun levenslange politieke participatie bevorderen. Het voorstel van de ROB maakt het mogelijk hiermee te experimenteren en stelt veel meer jongeren in de gelegenheid om dit te doen dan een jongerenparlement.
Ten tweede zou in lijn met het onderzoek naar de psychologie van rechtvaardigheidspercepties de daadwerkelijke deelname van jongeren aan de democratie de kans kunnen vergroten dat zij bereid zijn om solidair te zijn en blijven met andere generaties. Het laat hen, meer dan een generatietoets die kijkt naar de gevolgen van beleid voor verschillende generaties, daadwerkelijk participeren.
Daarnaast biedt deelname aan verkiezingen jongeren ook de gelegenheid zich te verzetten tegen distributieve of procedurele onrechtvaardigheid.
Wij denken daarom dat een eerdere deelname van jongeren over de volle breedte van de samenleving de beste manier is om jongeren te vormen tot democratische burgers. En dat is uitermate belangrijk, want de jongeren van vandaag zijn de dragers van de democratie van morgen”.
Downloaden hele essay De jeugd van tegenwoordig vertegenwoordigt de toekomst, door Sarah de Lange en Jasper Zuure, Raad voor het Openbaar Bestuur, 23 mei 2022: https://www.raadopenbaarbestuur.nl
Ook in 2021 beheerste het coronavirus ons leven, met allereerst grote gevolgen voor de volksgezondheid en de zorgsector. Bij 12 procent van de sterfgevallen in 2020 en bij 11 procent in 2021 was COVID-19 de doodsoorzaak. Al met al overleden in Nederland vanaf het begin van de pandemie in maart 2020 tot en met december 2021 bijna veertigduizend mensen aan COVID-19. In eerste instantie nam de overheid maatregelen om verspreiding van het virus tegen te gaan zodat de gezondheidszorg niet overbelast zou raken. Naarmate de pandemie voortduurde, kwam er meer oog voor de economische effecten van de maatregelen. Delen van het bedrijfsleven hadden het zwaar; denk aan de horeca, de kappers en de cultuursector. Maar waar non-food winkels het moeilijk hadden, zag de detailhandel in voedingsmiddelen de omzet juist fors toenemen. Bij fysieke winkels en webwinkels groeide vooral de omzet uit online-activiteiten.
Luister beter naar burgers en weeg hun belangen meer mee.
De maatregelen om het virus te remmen beperkten het aantal contacten tussen mensen: mensen die nog konden werken werkten thuis, kinderen en studenten kregen onderwijs online, winkelen of uitgaan was er niet meer bij. Daardoor steeg het risico op toenemende kansenongelijkheid, eenzaamheid en psychische problemen. In de laatste maanden van 2021 kwam er meer aandacht voor sociaal-maatschappelijke ontwrichting als gevolg van de lockdownmaatregelen. Steeds nadrukkelijker klonk de roep om te komen tot een bewust afwegingskader, met ook meer oog voor de langere termijn. Een voorbeeld is het gezamenlijk advies van het Sociaal en Cultureel Planbureau en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving aan het Kabinet: stuur bij de bestrijding van de pandemie niet meer alleen op de medische gevolgen van corona maar luister beter naar burgers en weeg hun belangen meer mee.
Ook op de langere termijn staat de Nederlandse samenleving voor fundamentele keuzes waarin brede welvaart centraal staat. Deze keuzes worden met name in de SDG-agenda (Sustainable Development Goals) beschreven: fundamentele principes zoals het uitgangspunt van ‘leave no one behind’, de aandacht voor onze voetafdruk elders in de wereld en de vijf p’s (people, planet, peace, prosperity & partnerships) zijn allemaal zeer relevant voor onze kwaliteit van leven en de toekomstbestendigheid daarvan.
Monitor Brede Welvaart
In de in mei 2022 gepubliceerde Monitor Brede Welvaart & de Sustainable Development Goals 2022 beschrijft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de kwaliteit van leven ‘hier en nu’, maar ook de druk die hierdoor wordt gelegd op volgende generaties (‘later’) en op mensen in andere landen (‘elders’). De monitor gaat ook in op de voortgang die wordt geboekt bij de 17 SDG’s, de duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties die in 2030 behaald moeten zijn. Op basis van de ontwikkelingen in de periode 2014-2021 wordt nagegaan hoe Nederland op weg is naar een duurzame samenleving.
Inhoud
In het overkoepelende hoofdstuk 1, Brede-welvaarttrends, worden de indicatoren bij de welvaartsthema’s ‘hier en nu’, ‘later’ en ‘elders’ in samenhang met verdeling en schokbestendigheid van brede welvaart en met de SDG’s beschreven. Dit kernhoofdstuk gaat ook kort in op de relatie met uitkomsten uit de Natuurlijk Kapitaalrekeningen over het gebruik van de – in Nederland schaarse – ruimte en de samenhang tussen circulaire economie en de SDG’s. Dit deel vormt dan ook de basis van de Monitor Brede Welvaart & de SDG’s 2022.
De andere hoofdstukken bieden verdieping.
Hoofdstuk 2 gaat in op de achtergrond van de Monitor Brede Welvaart & de SDG’s en hoe we brede welvaart en duurzame ontwikkeling meten.
Brede welvaart ‘hier en nu’ is niet gelijk verdeeld over de bevolkingsgroepen en de regio’s binnen Nederland. Zie voor meer detail hoofdstuk 3 Verdeling van brede welvaart en de Regionale monitor brede welvaart.
Hoofdstuk 4, Duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) in de Nederlandse context, gaat dieper in op afzonderlijke thema’s binnen de brede welvaart, gegroepeerd naar de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN.
Hoofdstuk 5, ten slotte, gaat verder in op de vraag hoe schokbestendig de onderliggende systemen van onze brede welvaart zijn, nu en in de toekomst.
De uitkomsten van de Monitor Brede Welvaart & de Sustainable Development Goals 2022 kunnen niet zonder meer vergeleken worden met de cijfers uit voorgaande edities. Bijvoorbeeld omdat voorlopige cijfers vervangen zijn door definitieve, andere bronnen zijn gebruikt, of tijdreeksen zijn gereviseerd.
De Monitor verschijnt op Verantwoordingsdag, de derde woensdag in mei en wordt door de minister van Economische Zaken en Klimaat samen met een kabinetsreactie aan de Tweede Kamer aangeboden. Dit jaar viel Verantwoordingsdag op woensdag 18 mei 2022. Het CBS publiceert de Monitor Brede Welvaart jaarlijks op verzoek van de Tweede Kamer.
Kim Putters heeft op 30 mei 2022 afscheid genomen als directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). In zijn afscheidslezing ging hij in op de forse opgaven waarvoor Nederland staat op het gebied van kansengelijkheid, vertrouwen en hoe we samenleven in een land met steeds meer mensen van verschillende komaf, met verschillende opvattingen en gewoonten. Een andere manier van werken van de overheid is volgens hem dringend noodzakelijk. In zijn afscheidsessay De menselijke staat – Burgerperspectief als voorwaarde voor een toekomstbestendig sociaal contract, doet hij aanbevelingen hoe zo’n andere manier van werken mogelijk is.
Putters aan het slot van zijn essay:
“Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft te vaak geconcludeerd dat overheidsbeleid niet effectief is. Er wordt te weinig rekening mee gehouden dat mensen niet alleen student of werknemer zijn, maar bijvoorbeeld ook mantelzorger of vrijwilliger. Vooroordelen over misbruik en fraude bij sommige groepen leiden zelfs tot onrechtvaardige behandeling van mensen, zoals bij de Belastingdienst. Maar ook mensen met complexe gezondheidsproblemen krijgen thuis, op de werkvloer of in de (jeugd)zorg niet de ondersteuning die ze nodig hebben en die beoogd is. Niet effectief en onrechtvaardig beleid tast de legitimiteit van het overheidshandelen in de samenleving aan.
De oorzaken zitten diep in onze systemen
Daarnaast wijst het Sociaal en Cultureel Planbureau al geruime tijd op maatschappelijke scheidslijnen en ongelijkheden, bijvoorbeeld langs opleidingsniveau, leeftijd en migratieachtergrond. Ze zijn medebepalend voor de kansen van mensen om op een goede en volwaardige manier mee te doen in onze samenleving, en ze beïnvloeden de mate waarin mensen vertrouwen in elkaar en in de (politieke) instituties hebben. Het overheidsbeleid om op de arbeidsmarkt of in het onderwijs iets aan kansenongelijkheid en polarisatie te doen is niet effectief als de oorzaken van achterstanden, of van een stapeling van problemen, niet opgelost worden. Bijvoorbeeld omdat ze te maken hebben met zaken buiten het werk of de school, zoals de thuissituatie, armoede of schulden. Achtereenvolgende kabinetten zeggen de scheidslijnen te willen slechten, maar het lukt alsmaar niet. We zien ze eerder verdiepen. De coronacrisis maakte het probleem zichtbaarder, maar de oorzaken zitten diep in onze systemen, regels, percepties en houdingen. De onmacht om hier iets aan te veranderen, tast de legitimiteit van overheidshandelen verder aan.
Een ongemakkelijke waarheid
De conclusie is dat de overheid te weinig zicht heeft op hoe er vanuit burgerperspectief geredeneerd kan worden in beleid, en dat dit systemisch is. Dat is een ongemakkelijke waarheid in het licht van de grote uitdagingen waar we gezamenlijk voor staan, als we een toekomst wensen die meer inclusief en duurzaam is. Er is meer burgerperspectief nodig als iedereen volwaardig en zinvol mee moet kunnen doen, ook als daar soms hulp en ondersteuning bij nodig is. Voor samenleven in alle verscheidenheid zonder uitsluiting of discriminatie, en met sociale samenhang in bijvoorbeeld wijken, is inzicht nodig in hoe het echt met mensen gaat en hoe beleid voor hen uitpakt. En mensen moeten zich gerepresenteerd voelen bij de (politieke) keuzes die worden gemaakt en er vertrouwen in kunnen hebben dat de instituties ook voor hen op een rechtvaardige manier werken. Bij al die uitdagingen
is een overheid nodig die effectief is in het behalen van beleidsdoelen, maar ook breed draagvlak heeft en vertrouwd wordt.
Menselijke maat is noodzakelijk
In de in het essay geschetste Menselijke Maat kan daaraan bijdragen. Als de overheid in beleid beter rekening kan houden met de verschillen tussen mensen, en als ze beter weet in te spelen op hoe beleid voor hen uitpakt, maar voorkomt dat mensen aanlopen tegen vooroordelen of onrealistische aannames, dan helpt dat mensen en heeft het positieve gevolgen voor de sociale cohesie en het vertrouwen op samenlevingsniveau. Het helpt ook voorkomen dat steeds dezelfde groepen de nadelen ervaren van overheidsbeleid, en andere de voordelen, waardoor zij zich structureel minder gerepresenteerd voelen (en zijn) in beleid. Als de verschillen tussen winnaars en verliezers in onze samenleving echter verder verdiepen, dan schaadt ook dat de legitimiteit van overheidshandelen in onze democratie. Het ondermijnt ons sociaal contract”.
Meer werken vanuit mensen en gemeenschapszin.
Tegelijk met het essay is er ook een boek van Putters gepubliceerd: Het Einde van de bv Nederland: Over de noodzaak van een verhaal voor onze samenleving. Daarin wordt… “dit ontbrekende burgerperspectief als wezenlijke omissie in ons huidige sociaal contract aangekaart. Een sociaal contract gaat niet alleen over rechten, plichten en vrijheden die zijn verankerd in regels, belastingen, inspraak en vormen van meebeslissen, maar moet ook helderheid bieden over de gewenste uitkomsten in termen van mee kunnen doen in de samenleving, rechtvaardigheid en solidariteit. Daarbij moet duidelijk zijn wat de overheid van mensen vraagt, wat mensen daarvoor terugkrijgen en wat daarvoor nodig is. Gegeven de grote maatschappelijke opgaven en de wederzijdse verwachtingen tussen overheid en burgers om daar een bijdrage aan te leveren, moet er een duidelijke sociale basis als norm worden gesteld waar niemand doorheen mag zakken. Dat vergt een andere houding, niet alleen van de overheid, die zeker niet altijd – alleen – aan zet is, maar ook van instellingen, bedrijven en burgers zelf. Dat betekent: meer werken vanuit mensen en gemeenschapszin.
De Menselijke Maat is noodzakelijk bij het gezamenlijk en empathisch beantwoorden van de ingewikkelde vraagstukken van onze tijd. Daarmee kunnen we een nieuw en verbindend verhaal over en voor onze samenleving schrijven. Zo’n nieuw sociaal contract is van ons allemaal, met gedeelde verantwoordelijkheden en met perspectief voor iedereen. Er is dringend zo’n verhaal nodig. Een verhaal om voor te gaan en om voor te gaan staan
Downloaden essay De menselijke staat – Burgerperspectief als voorwaarde voor een toekomstbestendig sociaal contract, door Kim Putters, Sociaal Cultureel Planbureau, 2022: www.scp.nl
Wat verwachten jongeren eigenlijk van jeugdhulpverleners? Een onderzoeksteam van de Universiteit van Gent ging op zoek naar antwoorden en vroeg aan tien jongeren naar hun verwachtingen. Het blijkt dat jongeren die in de jeugdhulp verblijven verandering willen in hun leven en dromen van een volwaardige plaats in de samenleving.
Het onderzoek is in de periode september 2019 – september 2021 verricht in opdracht van de Vlaamse Overheid en in het kader van de intersectorale zorgnetwerken voor jongeren met meervoudige, complexe problemen. In België zijn deze netwerken sinds 2016 een belangrijk instrument om bruggen te bouwen tussen de jeugdhulp, de sector voor personen met een handicap en de geestelijke gezondheidszorg. Hoe werken de netwerken precies, en wat is hun invloed?
De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het in mei 2022 verschenen eindrapport Intersectorale Zorgnetwerken voor jongeren met complexe zorgnoden. Op zoek naar de randvoorwaarden voor het realiseren van de (in)directe meerwaarde van samenwerking. Er valt uit te leren of, en hoe, vormen van intersectorale samenwerking bijdragen aan zorg op maat en het bestrijden van sociale uitsluiting.
Van het kastje naar de muur
Nele Claes, jeugdhulpverlener en een van de onderzoekers schreef in een artikel op Sociaal.net dat “deze jongeren het gevoel delen hun eigen leven niet in handen te hebben. Dat komt niet uit de lucht gevallen: ze hadden vaak het gevoel dat ze niet als volwaardige partners werden gezien in het uitstippelen van hun eigen traject. Beslissingen werden boven hun hoofd genomen. Vaak was het niet duidelijk waarom iets werd beslist, wat er zou gebeuren of waar ze de week nadien zouden verblijven. Ze moesten zich engageren in onduidelijke ondersteuningsvoorstellen.
Wat geldt voor jongeren in de jeugdhulp, geldt voor iedereen. Wie we zijn, hoe we in het leven staan en ons ontwikkelen, wordt ook bepaald door ons verleden. De levensloop van deze jongeren wordt gekenmerkt door escalaties en breuken. Het zijn harde breuken, niet alleen met familie maar ook met hulpverleners. Het verloop is vaak hetzelfde: er ontstaat een probleem met voorzieningen en hulpverleners, maar er is weinig of geen perspectief op andere hulp. Ze worden van het kastje naar de muur gestuurd en eindigen tussen wal en schip.
[…]
Hulpverleners dragen onbedoeld bij aan de emotionele bagage van jongeren. Al starten hulpverleners vol goede moed samen met jongeren aan een hulpverleningstraject, toch loopt het vaak mis. Het valt op dat jongeren de oorzaak van dat hobbelig jeugdhulpparcours vaak bij zichzelf leggen. Maar dat is slechts een halve waarheid: ook hulpverleners moeten kritisch kijken naar dat eigen verleden en erkennen dat het soms beter kan”.
Onafgebroken ondersteuningstraject
Claes schrijft verder dat het zicht op een onafgebroken ondersteuningstraject jongeren mentale rust geeft. Stabiliteit en continuïteit zijn nog belangrijker als jongeren in een acute crisissituatie of negatieve spiraal verzanden.
Het blijkt ook dat jongeren op zoek zijn naar een hulpverlener die zich toont als mens van vlees en bloed. Dit houdt in dat ze zich niet altijd en overal opstellen als de alwetende of quasi feilloze deskundige die alle beslissingen uit handen van de jongere neemt: “Ze winnen bovendien aan geloofwaardigheid wanneer ze hun fouten toegeven of wanneer ze in een discussie erkennen dat ze het ook even niet weten. Die twijfel creëert ruimte voor inbreng van de jongere zelf. Het toegeven van (denk)fouten of het benoemen en loslaten van eerder stereotype opvattingen die men over de jongere in kwestie had, geeft een duw in de rug van het samen invullen van zorg op maat”.
Stabiliteit, continuïteit en een ‘menselijke’ hulpverlener – een van vlees en bloed, en geen technocraat – geven jongeren mentale rust. Het moet niet moeilijk zijn voor de hulpverlening zo’n onafgebroken ondersteuningstraject op te zetten voor de jongeren.
Downloaden eindrapport Intersectorale Zorgnetwerken voor jongeren met complexe zorgnoden. Op zoek naar de randvoorwaarden voor het realiseren van de (in)directe meerwaarde van samenwerking, door Nele Claes en Joris De Corte, Universiteit van Gent, 2022: https://biblio.ugent.be/publication/8737331
Zie ook: Nieuw essay ‘Het geheim van de lange relatie’. Permanente vernieuwingsdrang ondermijnt het sociaal domein, Blogs Beroepseer, 17 mei 2022: https://beroepseer.nl/
Hoe kan het toch dat sommige problemen zo hardnekkig blijven bestaan? Zoals burgers die onbedoeld de dupe worden van regels. We zien het, we weten het, het verandert niet.
Henk den Uijl deed hier als filosoof onderzoek naar en hij ziet verschillende oorzaken. Aan de hand van fragmenten uit het Eichmann-proces en de observaties van Hannah Arendt laat hij in een webinar zien hoe een bureaucratie kan ontsporen. Een tipje van de sluier: één van de oorzaken is dat ambtenaren onvoldoende de ruimte die er is benutten. Ambtenaren zijn te braaf.
Praktische wijsheid in bestuur en toezicht
Ambtelijk vakmanschap kan niet zonder ethisch vermogen en goede gesprekken. Wat is ook alweer de bedoeling van de samenleving, de democratie, de overheid? Henk den Uijl promoveerde in januari 2022 aan de Vrije Universiteit op het thema ‘praktische wijsheid in bestuur en toezicht’. Zijn proefschrift gaat over wijsheid in de praktijk en dan met name over de zorg. De vraag wat goede zorg is, of wat goed organiseren is, blijken geen technische vragen te zijn die je kunt oplossen door expertise toe te passen, of door ‘de bedoeling’ te achterhalen.
Den Uijl: “Het blijken politieke en morele vragen te zijn die vooral ‘praktische wijsheid’ nodig hebben. Dat veronderstelt geen ‘hoge morele toon’, maar juist eerder een realiteitsbesef dat moraliteit in bestuurlijke zin altijd samenhangt met macht, dat tegenspraak vereist is, en dat soms moraliteit ook tegen je kan werken”.
Paternalisme
Den Uijls pleidooi is erop gericht dat er alternatieven zijn voor de manier van besturen en organiseren die in de praktijk niet blijkt te werken en zelfs averechts werkt.
Neem het debat over de uithuisplaatsingen, waarbij wij – in ons ontwikkelde landje – denken het beter te weten wat goed is voor kinderen en we de situatie ook daadwerkelijk beter kunnen maken als we ingrijpen. Uiteraard spelen in de jeugdzorg overbelasting en geldproblemen ook een rol, maar het gaat ook over dat “hele diepe idee dat professionals kunnen bepalen, en ook waar kunnen maken, hoe een leven beter te maken. In echte schrijnende gevallen is dat ook zo, maar in al die grijze gevallen hebben we te maken met een enorm paternalisme”.
Doordat regels in een bureaucratie worden uitgevoerd, is het heel moeilijk het gezicht van de mens nog te zien, en de ellende daarachter. Den Uijl merkt op dat de omvang van de toeslagenaffaire nog altijd niet goed doorgedrongen is tot politiek en bestuurlijk Den Haag.
Het webinar heeft de titel meegekregen: De ongetemde ambtenaar. Het tegendeel, getemd zijn, wil zeggen dat je als ambtenaar of uitvoerder zozeer je eigen praktijk bent ingezogen, dat het moeilijk is om daar nog uit te komen. Maar het kan wel. Wat daarvoor nodig is vertelt Henk den Uijl in zijn hoorcollege zoals hij zijn bijdrage zelf noemt. Hoe is het om een ongetemde ambtenaar te zijn?
Het webinar wordt ingeleid door Erik Pool. Aan het slot volgt een gesprek met de deelnemers. Erik Pool is programmadirecteur Dialoog & Ethiek bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. Henk den Uijl is onderzoeker, docent en opleidingsmanager bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB). Voor zijn tijd bij de NSOB werkte Den Uijl bij de Nederlandse Vereniging voor Toezichthouders in Zorg en Welzijn (NVTZ).
Downloaden proefschrift Practical wisdom in governance door Henk den Uijl, Nederlandse School voor Openbaar Bestuur, 2022: www.nsob.nl
Hieronder webinar met Henk den Uijl, gegeven op 12 mei 2022: De ongetemde ambtenaar. Duur: ruim anderhalf uur.
Huisartsen demonstreren voor behoud van de kracht van de huisartsenzorg en een toekomstbestendige, toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg in Den Haag op 1 juli 2022. Beroepsorganisaties van huisartsen hebben Kamerleden opgeroepen bij minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid, Sport en Welzijn (VWS) erop aan te dringen dat er harde afspraken over hun beroep worden gemaakt voor het nieuwe Integraal Zorgakkoord (IZA). Het Kabinet verwacht veel van het akkoord dat geldt voor de periode 2023 – 2026. Met het akkoord wordt de transitie naar een toekomstbestendige gezondheidszorg (10-15 jaar) versneld in gang gezet. Het voorstel voor een integraal zorgakkoord komt voort uit het coalitieakkoord dat VVD, D66, CDA en de ChristenUnie begin 2022 sloten.
Te druk in de huisartsenzorg
10 Mei 2022 heeft minister Kuipers van Volksgezondheid een brief over de voortgang van het Integraal Zorgakkoord aan de Tweede Kamer gestuurd. Op woensdag 25 mei 2022 is er een commissiedebat over deze Kamerbrief met minister Kuipers in de Tweede Kamer. Het streven van de minister is nog deze zomer tot een akkoord te komen en daarmee de bekritiseerde hoofdlijnenakkoorden voor de zorgsectoren te ondervangen. Naast thema’s zoals basiszorg, regionale samenwerking en gegevensuitwisseling, worden er ook afspraken gemaakt over meer samenwerking tussen het sociaal domein, de eerstelijnszorg en de GGZ-keten, preventie en leefstijlgeneeskunde, en de arbeidsmarkt.
Hoewel aan de onderhandelingstafel wordt erkend dat het te druk is in de huisartsenzorg, dat het belangrijk is de huisartsenzorg op de been te houden en dat er aandacht voor moet zijn, is er in de praktijk nog weinig te merken van concrete plannen die de huisarts gaan helpen.
De gesprekken over een Integraal Zorgakkoord lopen sinds 12 april 2022. De huisarts heeft te maken met alle zorgverleners en een integraal akkoord biedt de kans om de samenwerking rond de praktijk te verbeteren.
Huisartsenzorg cruciaal voor de toekomst
De Landelijke Huisartsenvereniging (LHV) en de branchevereniging van organisaties in de eerstelijnszorg InEen zitten namens de huisartsenzorg aan tafel bij de gesprekken die nu gaande zijn. Aan elke tafel hebben zij gezegd dat huisartsenzorg cruciaal is, ook voor de toekomst. Maar, door de stapeling van oneigenlijke taken en toenemende arbeidsmarkttekorten is praktijkhouden niet langer te handhaven. Huisartsen hebben dus per direct concrete oplossingen nodig voor de dagelijkse problemen in hun praktijk. Hun beroepsorganisaties*) vragen Kamerleden er bij de minister op aan te dringen dat er keiharde afspraken voor een toekomstbestendige huisartsenzorg in het nieuwe integrale zorgakkoord worden gemaakt.
Met de vuist op tafel
In het pamflet Met de vuist op tafel: behoud de huisartsenzorg! presenteren de huisartsen passende oplossingen en wijzen zij op de kernwaarden en -taken van de huisarts. Het is tot de huisartsen doorgedrongen dat ze moeten vechten voor de integriteit van hun beroep: “Huisartsen zijn cruciaal voor een kwalitatief goede en toegankelijke gezondheidszorg in Nederland. Om die kracht te behouden en benutten, hebben we uitgeruste, gemotiveerde huisartsen en medewerkers nodig, die duurzaam in de huisartsenzorg willen werken”.
De huisartsen beschrijven in het pamflet wat ze te bieden hebben, waar hun kracht ligt en waardoor de huisartsenzorg bedreigd wordt. Het is geen geheim meer, de huisartsenzorg dreigt ten onder te gaan aan haar eigen succesvolle en krachtige positie. Overheid en verzekeraars vragen steeds meer van huisartsen. Deze optelsom geeft een forse belasting voor de huisartsenzorg. Er worden meer en hogere eisen gesteld aan automatisering, verantwoording afleggen en deelnemen aan allerhande overleggen. De tijd die dat kost, gaat ten koste van de tijd voor de patiënten. De bureaucratie neemt toe, het eigenlijk werk raakt steeds meer op de achtergrond.
Het pamflet besluit met tien eisen aan het IZA die dienen te worden ingewilligd. Om die eisen kracht bij te zetten demonstreren de huisartsen op 10 juli in Den Haag, op het Malieveld.
Eis nummer een luidt: “Meer tijd voor de patiënt en meer tijd voor de zorgverlener zijn nodig”. De vijfde eis: “Minder controles en verantwoordingseisen”.
Noot *) Het betreft de de Landelijke Huisartsenvereniging (LHV), de Vereniging Praktijkhoudende Huisartsen (VPHuisartsen), het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en InEen, branchevereniging voor de eerstelijnszorg.
Downloaden pamflet Met de vuist op tafel: behoud de huisartsenzorg! Landelijke Huisartsenvereniging, mei 2022: www.lhv.nl
LHV doet oproep aan Kamerleden: ‘Help ons, keiharde afspraken zijn nodig’, LHV, 19 mei 2022: www.lhv.nl/
Aan de bundel is meegewerkt door: Raad voor Volksgezondheid & Samenleving; Nederlandse Sportraad; Sociaal-Economische Raad; Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming, Adviescollege ICT-toetsing, Adviesraad Migratie; Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie; Gezondheidsraad; Raad voor Cultuur; Raad voor de leefomgeving en infrastructuur; Raad voor Dierenaangelegenheden; Raad voor het Openbaar Bestuur en Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
Tegelijk met het essay is er ook een boek van Putters gepubliceerd: Het Einde van de bv Nederland: Over de noodzaak van een verhaal voor onze samenleving. Daarin wordt… “dit ontbrekende burgerperspectief als wezenlijke omissie in ons huidige sociaal contract aangekaart. Een sociaal contract gaat niet alleen over rechten, plichten en vrijheden die zijn verankerd in regels, belastingen, inspraak en vormen van meebeslissen, maar moet ook helderheid bieden over de gewenste uitkomsten in termen van mee kunnen doen in de samenleving, rechtvaardigheid en solidariteit. Daarbij moet duidelijk zijn wat de overheid van mensen vraagt, wat mensen daarvoor terugkrijgen en wat daarvoor nodig is. Gegeven de grote maatschappelijke opgaven en de wederzijdse verwachtingen tussen overheid en burgers om daar een bijdrage aan te leveren, moet er een duidelijke sociale basis als norm worden gesteld waar niemand doorheen mag zakken. Dat vergt een andere houding, niet alleen van de overheid, die zeker niet altijd – alleen – aan zet is, maar ook van instellingen, bedrijven en burgers zelf. Dat betekent: meer werken vanuit mensen en gemeenschapszin.
