“De overheid is zich onvoldoende bewust van verplichtingen rond het recht op vrijheid van artsenkeuze”. Dit is een van de conclusies van Bastiaan Wallage in zijn proefschrift Het recht op vrije artsenkeuze binnen het Nederlandse zorgstelsel waarop hij promoveerde aan de Universiteit Leiden op 5 juli 2022.

In het Nederlandse zorgstelsel wordt veel geschreven over het ‘recht op vrije artsenkeuze’: het recht van de patiënt om zelf een arts van voorkeur te kunnen kiezen. In het gezondheidsrecht wordt dit gezien als een fundamenteel recht van de patiënt, aangezien het belangrijk is dat patiënten vertrouwen hebben in een arts. “Indien dat vertrouwen ontbreekt en een patiënt om die reden zich niet wendt tot de desbetreffende arts, kan dit betekenen dat de patiënt ziek blijft”, zegt Bastiaan Wallage. “Dat heeft grote gevolgen voor de patiënt zelf en eveneens voor de toegang tot de gezondheidszorg op collectief niveau”.

Grondwettelijk beschermd

Het promotieonderzoek van Wallage was gericht op de vraag of het recht op vrije artsenkeuze grondwettelijk is beschermd en daarmee onderdeel uitmaakt van de Nederlandse constitutie. “Uitgaande van die hypothese is de vervolgvraag wat dit – in dat geval – betekent voor het Nederlandse gezondheidsstelsel. In mijn onderzoek ga ik er daarbij van uit dat het Nederlandse gezondheidsstelsel bestaat uit vier stelselwetten, namelijk de Zorgverzekeringswet, de Wet langdurige zorg, de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015”.

Volgens Wallage blijken er aanknopingspunten te zijn om aan te nemen dat het recht op vrije artsenkeuze grondwettelijk is beschermd en onderdeel uitmaakt van het zelfbeschikkingsrecht: “Het zelfbeschikkingsrecht wordt beschermd door artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Op grond van de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft dat grote implicaties voor het nationale stelsel: een nationale lidstaat heeft op grond van voornoemd verdragsartikel namelijk ook de positieve verplichting om beschermde rechten te beschermen. Die bescherming houdt onder andere in dat in nationale regelgeving een afweging dient te worden gemaakt hoe een bepaald grondrecht wordt beschermd binnen de nationale jurisdictie”.

Aanbeveling

Wallage concludeert dat het recht op vrije artsenkeuze binnen het Nederlandse gezondheidsstelsel op verschillende manieren door de wetgever is uitgewerkt en daarvoor veelal geen dragende motivering wordt gegeven. Wallage: “De nationale overheid lijkt zich in dat kader onvoldoende bewust van de verplichtingen die zij heeft op basis van artikel 8 EVRM en in het bijzonder de afweging die zij in dat kader moet maken. Eén van mijn aanbevelingen is daarom om het Nederlands gezondheidsstelsel op het onderwerp van het recht op vrije artsenkeuze te heroverwegen en bovenal te harmoniseren”.

‘Overheid onvoldoende bewust van verplichtingen rond recht op vrijheid van artsenkeuze’ Universiteit Leiden, 30 juni 2022: www.medewerkers.universiteitleiden.nl

Proefschrift Het recht op vrije artsenkeuze binnen het Nederlandse gezondheidsstelsel, B. Wallage, Universiteit Leiden, 2022: https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/handle/1887/3421569

Na zijn zijn studie ondernemingsrecht en staats- en bestuursrecht in Leiden startte Bastiaan Wallage (1990) als advocaat bij Van Benthem & Keulen te Utrecht; hij is daar gespecialiseerd in het gezondheidsrecht en algemeen bestuursrecht. In 2018 begon hij als buitenpromovendus bij de afdeling Staats- en Bestuursrecht. Naast zijn werk in de advocatuur is Wallage als docent en onderzoeker Gezondheidsrecht verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.
Van Benthem & Keulen is onderdeel van SCG Legal: een internationaal netwerk van meer dan 115 advocatenkantoren in ruim 55 landen.

Podcast

Op de site van VB & K is een podcast te beluisteren – aflevering 64 van Licht op Legal (12 juli 2022) – waarin Wallage ingaat op zijn proefschrift Het recht op vrije artsenkeuze binnen het Nederlandse zorgstelsel. Hij legt daarin uit wat juridisch wordt verstaan onder het recht op vrije artsenkeuze en wat dit betekent voor gecontracteerde zorg versus niet gecontracteerde zorg. Daarnaast gaat hij in op de verhouding van de vrije artsenkeuze tot de totale stijging van de zorgkosten in Nederland.