Skip to main content

Redactie Beroepseer

Cultuurfilosoof Eric Corijn pleit voor een grondig debat over de universiteit

Geschreven op . Gepost in Blogs, Onderwijs.

Eric Corijn, sociaal wetenschapper en hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Brussel, pleit voor een grondig debat over de universiteit, naar aanleiding van de recente discussie over academische publicatiedruk die in België wordt gevoerd.*) Het gaat volgens hem over veel meer, over werkdruk, personeel, financiering, structuren en over de vraag welke wetenschap en universiteit we willen.

“Het is opmerkelijk dat het verweer in het debat enerzijds komt van André Oosterlinck, de supermanager die aan de basis ligt van de universitaire bedrijfslogica en anderzijds van enkele natuurwetenschappers op een zeer specifiek onderzoeksterrein.

Ze worden bijgetreden door bepaalde wetenschapsfilosofen Wat opvalt in dat kamp is de ideologie van ‘wereldtop’, ‘topprestaties’, ‘excellentie’, ‘internationale competitie’… En het pleidooi voor hard werken, stevige productie en een competitieve instelling. Een visie dus.

Het is al te makkelijk het huidige verzet af te doen als het “luie” kamp, dat nostalgisch zou zijn naar een ondoorzichtig verleden. Nog een andere manier om het debat te ontwijken is het huidige systeem als de enige vorm van controle en vergelijking voor te stellen. Of nog door het verband tussen publicatiedruk, interne competitie, fraude en financiering gewoon te ontkennen.

Gelukkig lijken dat vandaag achterhoedegevechten en is men over het algemeen gevoelig voor de frustratie en het verzet. Laten we dus nog eens duidelijk aangeven welke agenda hier wordt geopend”.

Lees verder op de site van DeWereldMorgen.be, Voor een grondig debat over de universiteit, door Eric Corijn, 24 augustus 2013. www.dewereldmorgen.be/artikel/2013/08/24/voor-een-grondig-debat-over-de-universiteit/

*) Vlaamse academici in opstand tegen publicatiedruk, door Remy Amkreutz, Blogs Beroepseer, 22 augustus 2019: https://beroepseer.nl

Wat Bradley Manning heeft onthuld

Geschreven op . Gepost in Algemeen, Blogs.

omslag truth and consequencesHet debat in media en politieke kringen over Edward Snowden – of hij fout is of juist niet – voert vaak terug naar klokkenluider en soldaat eerste klas Bradley Manning die op 21 augustus 2013 tot 35 jaar gevangenisstraf werd veroordeeld. Meestal wordt het belang van de Manning/WikiLeaks-onthullingen genegeerd of gekleineerd, net zoals dat gebeurt met de NSA-onthullingen van Edward Snowden welke vaak worden afgedaan als zijnde “niets nieuws”.

Voor degenen die lijden aan geheugenverlies of onwetend zijn gebleven over de gebeurtenissen rond Manning, heeft Greg Mitchell een lijst samengesteld van een deel van de belangrijkste onthullingen en ze op zijn blog gezet. Ze zijn ontleend aan het boek dat hij met co-auteur Kevin Gosztola heeft geschreven over de zaak Manning: Truth and Consequences. De eerste druk verscheen in 2011. Een derde – up-to-date gebrachte – versie verscheen in augustus 2013. Het laatste nieuws over de rechtszaak, het vonnis en de reacties daarop zijn erin opgenomen.

In het boek zijn ook de “Gitmo files” opgenomen, dossiers over marinebasis en gevangenkamp Guantanamo Bay: Wat begon als een experiment na de terroristische aanvallen van 2001, lijkt een permanente Amerikaanse instelling te zijn geworden. De gelekte dossiers laten zien waarom dat zo is. Ze onthullen een patroon en tegenstrijdig bewijs dat in veel gevallen nooit toegelaten zou worden tot een – militaire – rechtbank.

Op Mitchells blog staat maar een deel van de lijst van “Cablegate”. Een greep:

– De president van Yemen loog tegen zijn eigen volk. Hij beweerde dat zijn militairen de actievoerders vanuit de lucht bestookten, terwijl in werkelijkheid Amerikaanse militairen dat deden.

– Details over het Vaticaan dat grote zaken over kindermisbruik in Ierland achterhield.

– De V.S. probeerden Spanje zover te krijgen het onderzoek naar marteling op Guantanamo op te schorten.

– Egyptenaren die martelen worden getraind door de FBI. Men beweert evenwel dat de FBI mensenrechten onderwijst.

– De door het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken gesteunde coup van 2009 in Honduras was “illegaal en ongrondwettelijk”.

– Berichten over Tunesië schijnen te hebben bijgedragen aan het begin van de revolutie in dat land. De heersende elite wordt omschreven als een mafia-achtige “The Family” die veel invloed op de economie heeft. De “first lady” van het land haalde grote winsten uit een particuliere school.

– De Verenigde Staten oefenden grote druk uit op de EU om genetische modicatie te accepteren.

– Washington was verkeerd ingelicht door de eigen diplomaten over het vijandige treffen tussen Rusland en Georgië in 2008.

– Belangrijke historische documenten zijn vrijgekomen: Het telegram van ambassadeur April Glaspie vanuit Irak in 1990 over de ontmoeting met Saddam Hussein voor de invasie in Koeweit een feit was.

– Groot-Brittannië negeerde een verbod op het opslaan van clusterbommen. Ambtenaren verhulden voor het parlement dat de VS wapens mogen opslaan op Brits grondgebied, ondanks het verdrag.

– De vice-president van Afghanistan heeft het land verlaten met 52 miljoen dollar aan contanten.

De mate waarin de V.S. de Verenigde Naties bespioneren is omvangrijker dan algemeen werd aangenomen. Er wordt druk gebruik gemaakt van diplomaten in het buitenland.

– Een mogelijke milieuramp is in de doofpot gestopt door de V.S. toen een grote vracht met verrijkt uranium in Libië bijna openbarstte met als gevolg het lekken van radioactief materiaal in de atmosfeer.

– Oliegigant Shell beweert dat personeel van hen volledig is geïnfiltreerd in de regering van Nigeria.

Mitchell heeft ook delen uit zijn boek over de oorlog in Irak en logboeken over de oorlog in Afghanistan op zijn blog geplaatst. Het Britse dagblad The Times noemde ze The War Logs,  een archief, aangelegd gedurende zes jaar, met geheime militaire documenten dat ons een grauw en grimmig beeld laat zien van de Afghaanse oorlog.
Lezing van dit logboek doet de vraag rijzen naar de manier waarop de media de oorlog verslaan.
Dagblad The Guardian vond de logboeken “verontrustend” en twijfelde of deze oorlog ooit gewonnen kon worden. Het is een smerige oorlog, die sterk contrasteert met de “opgepoetste en gekuiste” versie van de oorlog die het publiek voorgeschoteld krijgt via de officiële berichten en de vooraf bepaalde beelden van embedded  of ingekwartierde journalisten.

Zie de lijst op de blog Pressing Issues van Greg Mitchell: What Manning Revealed, 21 augustus 2013: http://gregmitchellwriter.blogspot.nl
Op deze blog ook meer info over het boek: Truth and Consequences: The U.S. vs. Private Manning, door Greg Mitchell en Kevin Gosztola, derde en bijgewerkte editie (e-boek), augustus 2013.

Vlaamse academici in opstand tegen publicatiedruk

Geschreven op . Gepost in Blogs, Onderwijs.

Meer dan 150 Vlaamse wetenschappers hebben zich verzameld om te protesteren tegen de publicatiedruk. De Actiegroep Hoger Onderwijs klaagt het heersend klimaat aan de Vlaamse universiteiten aan. “De obsessie met kwantiteit staat kerntaken van universiteit in de weg.”

Historicus Koen Aerts (UGent) neemt samen met negen andere jonge onderzoekers het voortouw in het protest tegen de publicatiedruk. In een open brief klagen zij de huidige werkomstandigheden aan. “Vroeger waren publicaties een middel om over onderzoek te communiceren”, klinkt het. “Vandaag zijn ze een doel op zichzelf geworden. Onderzoekers worden geacht vooral zo veel mogelijk te publiceren, en het vergaren van nieuwe kennis en inzichten is op dit moment vaak niet meer dan een middel om publicaties te scoren. Deze obsessie met publicaties en kwantiteit staat de kerntaken van de universiteit in de weg.”

Hun betoog krijgt volop bijval van collega-academici. Zo plaatsten onder meer toekomstig UGent-vicerector Freddy Mortier, politicoloog Carl Devos (UGent), geograaf Eric Corijn (VUB) en filosoof Philippe Van Parijs (UCL) hun handtekening onder de brief. “De onvrede groeit”, zegt Aerts. “Wij zijn geharnast door de fixatie op publicaties in de zogeheten A1-tijdschriften. En bij de niet vast-benoemde onderzoekers is de ratrace het ergst. De competitie voor die schaarse benoemingen aan de universiteit is groot en de stress onredelijk hoog. Ik zie collega’s eronderdoor gaan.”

Hand in hand met de overdreven prestatiedruk gaat volgens de initiatiefnemers een bureaucratisch klimaat dat uitgaat van een cultuur van wantrouwen. Het vormt volgens hen een aanslag op de beroepstrots van academici. “In een aantal gevallen leidt het razendsnelle publicatieritme er zelfs toe dat onderzoekers ‘binnenwegen’ gaan nemen: resultaten worden minder grondig gecontroleerd, negatieve resultaten worden verdoezeld en cijfers worden gemanipuleerd. In extreme gevallen leidt dit tot regelrechte fraude.”

De academici vragen meer doorgroeimogelijkheden voor jonge onderzoekers en wensen dat de financiering van de universiteiten op de schop wordt genomen. Aerts: “Die zou moeten gebeuren op basis van de kwaliteit van onderzoek, niet op kwantiteit. Zo ontvangen universiteiten meer geld als ze meer doctoraatsstudenten aannemen. Als de universiteit een plek van onafhankelijk denken wil zijn, moet er worden ingegaan tegen de neoliberale marktlogica. Wij zijn geen bedrijf.”

De bezorgde onderzoekers willen een signaal sturen naar de politiek en het academische bestuur. Zo hopen zij een impact te hebben op het Financieringsdecreet Hoger Onderwijs, dat op dit moment in een evaluatiefase zit en voltooid moet zijn voor 1 januari 2014. Voor de start van het komend academiejaar hopen de initiatiefnemers minstens duizend handtekeningen van wetenschappers en ex-academici te hebben verzameld. Deze zullen worden gebundeld en samen met de tekst worden afgegeven aan onderwijsminister Pascal Smet (sp.a), de rectoren van de Vlaamse universiteiten en de voorzitter van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) en het Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT).

Zie Vlaamse academici in opstand tegen publicatiedruk, door Remy Amkreutz, De Morgen, 21 augustus 2013: www.demorgen.be

Zie ook Zo kan het niet langer aan de universiteit, De Morgen, 21 augustus 2013: www.demorgen.be

Actie Hervorming Hoger onderwijs: www.ipetitions.com

Professionele ruimte bij de politie

Geschreven op . Gepost in Blogs, Politie.

“Ik vind dat een ander niet kan bepalen of jij meer professionele ruimte nodig hebt. Dan is de balans al verstoord en is er sprake van een vader-kind verhouding”. Bennie Beuvink, expert wijkagent team Twente, heeft een uitgesproken mening over professionaliteit. “Goed politiewerk komt vanuit jezelf. Het is een gedrevenheid en begint met een koortsachtig zoeken”.

Wat bedoel je daarmee?
“Ik ontmoet veel mensen die op hun eigen manier iets bijzonders doen: binnen de politieorganisatie of in de samenleving. Nu ik er oog voor heb, zie ik het overal terug. Ik heb er ook over gelezen bij beroemde ontdekkers, zoals Louis Pasteur. Het begint altijd met een koortsachtig zoeken naar iets, je weet niet wat, maar het laat je niet met rust. Gaandeweg vind je het en ontstaat er een evenwicht van denken en doen. En je wordt pas rustig als het af is. Maar nooit voor lang, want als gedreven mensen dat stadium bereiken, gaan ze weer op zoek naar iets nieuws. Dat geklets over meer professionele ruimte. Je moet het vanuit jezelf willen, dan is het goed”.

Ben jij zelf zo?
“Of ik goed politiewerk doe, moeten anderen maar beslissen. Ik ben wel gedreven en autonoom. Ik hoor collega’s vaak zeggen: “Wat ik wil, kan niet.” Maar dat heb ik nou nooit. Als ik een politieauto nodig heb en er is er geen beschikbaar, dan gebruik ik mijn eigen auto of ik rijd met collega’s mee. Desnoods leen ik een auto van de gemeente of ik ga liften. Een keer was ik op werkbezoek in Brussel. De agent zei tegen mij: ‘We hebben hier ‘no go areas’.’ Dat vond ik reuze interessant, dus ik vroeg of we er heen konden gaan. ‘Nee, dat is niet nu’, zei de agent, ‘maar ‘s avonds’. ‘Kunnen we er dan vanavond heengaan? Waar is het?’, vroeg ik. ‘Ja, maar nu maak je het wel heel simpel’, zei de Belgische agent toen boos. Maar ik geloof dat het inderdaad zo simpel is. Wij maken dingen zelf nodeloos gecompliceerd. Een probleemsituatie of een probleemwijk is altijd anders als je er midden in staat. Vaak valt het dan mee. Als je maar echt contact maakt met de mensen. En bereid bent hard te werken”.

Lees het hele inteview met Bennie Beuvink: No go areas? Daar wil ik heen!, door Esther Barfoot op de website van Centrale Ondernemingsraad Politie Nederland, 1 augustus 2013: www.corpolitie.nl (Niet meer beschikbaar op site Corpolitie)/
Bennie Beuvink is voortrekker van Beroepseer.

Esther Barfoot schrijft blogs over De Hark Voorbij, een landelijk, experimenteel project van de Centrale Ondernemingsraad van de Nationale Politie, waar het gaat om rechtstreekse participatie van politiemensen. Over hoe je niet door aansturing (verticaal), maar door afstemming (horizontaal) komt tot robuust politiewerk.
Meer info over De Hark Voorbij: www.corpolitie.nl (Niet meer beschikbaar)
Zie Tegenlicht volgt De Hark Voorbij: https://estherbarfoot.wordpress.com
De Hark Voorbij… Medezeggenschap bij de politie op een andere manier, door Cees Sprenger: http://www.ceessprenger.nl/artikelen/slim-vakmanschap/

Wie het weet mag het zeggen – Medewerkerparticipatie in optima forma over De Hark Voorbij, artikel door Anne Gouweloos waarin Frank Giltay, voorzitter van de COR aan het woord komt, gepubliceerd in OR informatie no 4, april, 2013. Klik hier .(Niet meer beschikbaar op site Corpolitie)

Op 5 september 2013 vindt de Tweede Grote Conferentie van De Hark Voorbij plaats in het Archeon, Alphen aan den Rijn. Zie voor meer info: www.corpolitie.nl (Niet meer beschikbaar).

De hark voorbij: een andere leefwereld, Tijdschrift voor de politie, jg. 76, nr 6/14: https://www.politieacademie.nl

Uitval beginnende docenten kan fors worden teruggedrongen

Geschreven op . Gepost in Blogs, Onderwijs.

Als de begeleiding van beginnende docenten op middelbare scholen wordt geïntensiveerd, kan de uitval van starters in het onderwijs fors worden teruggedrongen. Dat blijkt uit onderzoek van de Rijks Universiteit Groningen die drie jaar lang starters volgde op ruim zestig scholen, waaronder vier in Limburg.

Kitty Borghouts schrijft in dagblad De Limburger dat uit de eerste resultaten – het volledige onderzoek wordt in december afgerond – blijkt dat op scholen die meer intensieve begeleiding boden, nog geen 10 procent van de starters er na een jaar vanwege te veel stress weer mee ophield. Op de ‘controlescholen’ was dat 17 procent. “Uiteindelijk verwacht ik dat bij een goede begeleiding een reductie van 40 procent haalbaar is als het gaat om de uitval in de eerste jaren”, zegt onderzoekster Michelle Helms-Lorenz.

De uitval onder nieuwkomers in het onderwijs is al jaren fors: van alle starters houdt zo’n 20 procent er in de eerste vier, vijf jaar weer mee op. De helft van de scholen die in het onderzoek gevolgd zijn, waaronder het Blerickse Blariacumcollege, stopt – soms al jarenlang – bovengemiddeld veel energie in begeleiding; de andere scholen fungeerden als controlegroep. De extra begeleiding bestond bijvoorbeeld uit meer gesprekken, meer lesbezoeken door collega’s en coaches, doorgegeven instructies via een ‘oortje’, evaluatie van lessen met video-opnamen, en bijeenkomsten waarbij starters elkaars ervaringen bespreken. Startende docenten, hun coaches en ook leerlingen kregen vragenlijsten, waarmee onder meer het stressgehalte van de docenten werd bijgehouden.

Nu het onderzoek bijna is afgerond, wil Helms-Lorenz een vervolgonderzoek starten, waarbij de RUG de lerarenopleidingen een grotere rol wil geven in het structureren van de begeleiding op scholen. Uiteindelijk, vindt de onderzoekster, zouden scholen meer verplichtingen moeten krijgen op dit vlak. “Elke school gaat nu zijn eigen gang”, constateert zij. “Op veel scholen gebeurt nu wel iets, maar niet altijd op de goede manier. “Het is nu veel te vrijblijvend.”

Zie Uitval jonge leraren kan fors lager, door Kitty Borghouts in De Limburger, 19 augustus 2013: www.limburger.nl (Niet meer beschikbaar op site De Limburger)

Meer info over het onderzoek, zie RUG: Effecten van Inductie – Ontwikkeling en uitvoering van inwerkprogramma’s: www.rug.nl/gmw/lerarenopleiding/onderzoek/inductie/

Video: Onderzoek naar uitval beginnende docenten, internationaal onderzoek van RUG: http://www.youtube.com/watch?v=SVDnB6xKp44

Plan klokkenluidersplatform Publeaks

Geschreven op . Gepost in Blogs, Informatie en communicatie.

Op 9 september 2013 wordt PubLeaks gepresenteerd, een nieuw Nederlands platform voor klokkenluiders. Het idee is om klokkenluiders een veilig podium te bieden voor hun verhalen en hun identiteit af te dekken. Adjunct-hoofdredacteur Corinne de Vries van de Volkskrant is al maanden bezig met het initiatief.
Bijzonder aan het project is een anonimiteitsgarantie en de toezegging van media als ANP, NOS, Nu.nl en RTL. Ook Volkskrant, NRC, de Groene en Vrij Nederland worden genoemd om mee te werken klokkenluiders juridische bescherming te verlenen. De domeinnaam publeaks.nl werd in maart vastgelegd en is al actief, maar bevat nog geen site. Afgelopen maandag 12 augustus is er een test geweest met het platform. Het is nog onduidelijk hoe de site in de praktijk gaat werken en hoe de identiteit van uploaders wordt beschermd.

In het NCRV-radioprogramma Lunch! van 14 augustus 2013 is aandacht besteed aan Publeaks. Daarin komt hoofdredacteur van weekblad Elsevier, Arendo Joustra aan het woord die, deels uit principiële redenen, niets ziet in het plan. Hij zet o.m. vraagtekens bij de mogelijk concrete verwerking van aangeboden materiaal, zeker met zoveel deelnemende partijen. Ook zijn er nu al mogelijkheden om bronnen garanties te bieden over anonimiteit.

Naast Joustra leverde ook Peter van Vliet van Duurzaam Nieuws op internet al commentaar op het initiatief: Publeaks, klokkenluiden als massavermaak? Hij zou het een kwalijke ontwikkeling vinden, schrijft hij, …”als media een eigen loket in het leven roepen om maar zoveel mogelijk sensationele informatie rechtstreeks op het bureau van de redactie te laten belanden, allemaal in het belang van kijk- en verkoopcijfers”.
Zo kun je het ook bekijken.
Van Vliet heeft wel een punt als hij schrijft dat er nergens in de informatie wordt gerept dat er al een Adviespunt Klokkenluiders bestaat waar zich in de eerste zes maanden van 2013 al bijna 200 mensen hebben gemeld om steun te zoeken bij het onthullen van misstanden.

Maar veel informatie over Publieaks is er nog niet. Het platform moet nog gelanceerd en nog beginnen. Op 9 september weten we meer: https://publeaks.nl

Nederlandse media werken aan een klokkenluiderssite, NCRV programma Lunch! op Radio 1, 14 augustus 2013. http://www.radio1.nl (Niet meer beschikbaar op site Radio1)

Publeaks, klokkenluiden als massavermaak? door Peter van Vliet op website Duurzaam nieuws, 15 augustus 2013: www.duurzaamnieuws.nl

Plan klokkenluidersplatform ‘Publeaks’ op website Villamedia, 14 augustus 2013: www.villamedia.nl

Website Adviespunt Klokkenluiders: www.adviespuntklokkenluiders.nl (Het Adviespunt Klokkenluiders bestond van 1 oktober 2012 tot 1 juli 2016 als een onafhankelijke Nederlandse instantie die klokkenluiders adviseert en ondersteunt. Het Adviespunt Klokkenluiders is met ingang van 1 juli 2016 opgegaan in het Huis voor klokkenluiders: https://huisvoorklokkenluiders.nl/)

Verzet als vitaal onderdeel van democratie

Geschreven op . Gepost in Algemeen, Blogs.

thomas decreus 2Verzet is een vitaal onderdeel van de democratie vindt Thomas Decreus, auteur van het dit jaar verschenen boek Een paradijs waait uit de storm – over markt, democratie en verzet.
Maar zo denkt niet iedereen erover. Bestuurder Yves Verschueren bijvoorbeeld, van de werkgeversorganisatie Essenscia, zoals bleek uit zijn opmerkingen naar aanleiding van de op 6 juni 2013 door de Belgische vakbonden georganiseerde demonstratie. Verschuren: “Deze betoging is een regelrechte aanval op de democratie”.
Hij vond het ongehoord dat de vakbonden protesteerden tegen een beslissing van politici “die democratisch verkozen zijn en die in het belang van de samenleving een wettelijk initiatief hebben genomen dat per definitie van toepassing is op alle burgers en organisaties van het land”. Het betrof hier een wetsontwerp op de loonstop, niet een wet.
Verschueren schreef ook in zijn persbericht: “Wanneer straks stakingen losbreken in de bedrijven omdat de vakbonden eisen dat de lonen worden verhoogd en dus dat de wet met de voeten wordt getreden, faalt de democratie, want niemand kan dit wangedrag van de vakbonden aan banden leggen.”

Verschurens uitspraken zijn verontrustend en geven blijk van onkunde over wat democratie in feite is, vrij spreken in het openbaar, en tegenspreken. Zo is het begonnen in het oude Athene bij de geboorte van de democratie, waar iemand op de agora iets stond te beweren waarmee een toehoorder het niet eens was. Deze toehoorder mompelde wat voor zich uit, waarop omstanders hem aanmoedigden luid en duidelijk te spreken zodat iedereen hem kon horen. “Spreek, spreek”, riepen ze. Ja, het was zelfs zijn plicht zijn mond open te doen.

Een heel algemene definitie van democratie zou volgens Decreus kunnen zijn dat ieder lid van de politieke gemeenschap evenveel macht heeft en dat iedereen het volk mee betrekt in het bestuur. Dat is het ideaal, maar in de praktijk uiteraard niet uitvoerbaar.
Decreus legt in zijn boek uit wat we onder democratie moeten verstaan. Hij voert politieke systemen ten tonele die pretenderen democratisch te zijn, alsmede alternatieve benaderingen van democratie. Hij noemt zijn boek een zoektocht, en een theoretisch experiment. Hij heeft geen pasklare antwoorden, maar geeft een richting aan. Uitgangspunt daarbij is dat politiek niets anders is dan strijd tussen concurrerende voorstellingen van waaruit de samenleving wordt opgebouwd.
Politiek bedrijven dient vooral niet te worden opgevat als een gesprek dat moet uitmonden in een consensus: “Als dit het model wordt van waaruit de politiek wordt gedacht en vormgegeven, dan wordt de legitimiteit van het politieke conflict ten grave gedragen”. Politiek is geen consensus.

Lees verder over Een paradijs waait uit de storm bij Aanbevolen Boeken II op deze site van Beroepseer: https://beroepseer.nl

Veranderende verhoudingen tussen overheid, markt en samenleving

Geschreven op . Gepost in Blogs, Overheid.

De laatste jaren horen we regelmatig vanuit overheden de mantra klinken dat meer eigen verantwoordelijkheid voor burgers centraal staat. Maar daarbij wordt over het hoofd gezien dat de Nederlandse burger al veel verantwoordelijkheid neemt. Volgens Eva de Best en Rien Fraanje bestaat de vitale samenleving in Nederland al. Die is te omschrijven als een samenleving waarin mensen zich zonder concrete tegenprestatie willen inzetten voor hun medemensen, buurt, vereniging, gemeente, de natuur of ander ideaal.
De Best en Fraanje zijn adviseur bij de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) en schrijven in hun artikel Loslaten in vertrouwen over de veranderende verhoudingen tussen overheid, markt en samenleving en de noodzaak de werkwijze van de overheid radicaal te veranderen.

Nu het geloof in de markt als de plaats waar complexe problemen in een spel van vraag en aanbod het beste kunnen worden opgelost aan erosie onderhevig is, en het vertrouwen dat de overheid veel van die taken weer kan terugnemen ontbreekt, vindt het pleidooi voor burgers die meer verantwoordelijkheid nemen voor de publieke zaak gretig aftrek. Voor die verschuiving zijn verschillende verklaringen te geven. De rek is uit de overheidsfinanciën, met een sterke beperking van de financiële slagkracht van de overheid als gevolg.

Daarnaast groeit het besef dat veel maatschappelijke vraagstukken te ingewikkeld zijn voor de overheid om ze te kunnen oplossen. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) spreekt in dat kader van “ongetemde problemen die met grote cognitieve en normatieve onzekerheden zijn omgeven. Bij zulke problemen is wel bekend dat er zich een probleem heeft aangediend, maar bestaat er onduidelijkheid over wat het probleem precies is.”

Politiek en bestuur hebben moeite te erkennen dat zij niet in staat zijn alle vraagstukken op te lossen. De overheid heeft het bestaan van ongetemde problemen juist aangegrepen om haar takenpakket uit te breiden. Prof. dr. Willem Trommel, hoogleraar beleids- en bestuurswetenschap aan de VU, had het in zijn oratie over gulzig bestuur: “In brede kring is het geloof in maatschappelijke maakbaarheid achterhaald verklaard, maar ondertussen lijkt de bestuurlijke bemoeizucht met ons persoonlijk leven alleen maar toe te nemen”.
De overheid doet zich dus steeds meer tegoed aan het persoonlijk leven van burgers en is door haar eigen gulzigheid overbelast geraakt. Dat heeft geleid tot het steeds luider klinkende pleidooi dat politiek en bestuur veeleer mensen en hun verbanden in staat moeten stellen zelf het heft in handen te nemen, omdat die vaak beter dan de overheid in staat zijn om maatschappelijke problemen op te lossen.

Mensen verwachten van de overheid ondersteuning

De Raad voor het openbaar bestuur (Rob) heeft met zijn advies Vertrouwen op democratie  nog een argument ingebracht voor meer ruimte voor de samenleving en mensen. In dat advies staat hoe het speelveld van de representatieve democratie door ontwikkelingen als individualisering, ontideologisering en technocratisering ingrijpend is veranderd. De raad wijst op de andere kloof: de samenleving horizontaliseerde in haar verhoudingen, terwijl het politieke bestuur goeddeels als vanouds – dus uitgaande van verticale, hiërarchische gezagsverhoudingen – bleef opereren.
De wijze waarop de politiek functioneert en zich organiseert past niet meer bij de manier waarop de samenleving is georganiseerd. De Raad kwam tot de aanbeveling dat politiek en bestuur nieuwe verbindingen met de gehorizontaliseerde samenleving moeten aangaan. Zij moeten hun werkwijze aanpassen, zodat de invloed van burgers op beleid en besluitvorming groter wordt.

De vitale samenleving vraagt onverminderde inzet van politiek en bestuur. Maar, de veronderstelling dat het overdragen van publieke taken aan de samenleving betekent dat de overheid zich helemaal kan terugtrekken, is het recept van teleurstellingen bij zowel politiek en bestuur als in de samenleving. Mensen verwachten van de overheid ondersteuning of de rol van geschilbeslechter. Het is dus eerder zo dat de rol en inzet van de overheid veranderen. Volledig terugtreden na het loslaten van een publieke taak is – zeker op korte termijn– vaak niet verstandig en haalbaar.

Loslaten in vertrouwen – Veranderende verhoudingen tussen overheid, markt en samenleving, door Eva de Best en Rien Fraanje, in TPC – vaktijdschrift over public governance, audit & control bij de Rijks- en decentrale overheid, april 2013.
Het artikel is een bewerking van het advies Loslaten in vertrouwen. Naar een nieuwe verhouding tussen overheid, markt èn samenleving, Raad voor het openbaar bestuur (Rob), december 2012: www.raadopenbaarbestuur.nl

Oratie Gulzig bestuur van Prof. dr. Willem Trommel, 17 september 2009. https://research.vu.nl/ws/files/2548534/Oratie%20Trommel.pdf

Rapport Vertrouwen op democratie, Raad voor het openbaar bestuur (Rob), 17 februari 2010: www.raadopenbaarbestuur.nl