Redactie Beroepseer

“De hofnar was vroeger de enige die de koning de onverbloemde waarheid kon vertellen. Ik heb als missie om de rol van de hofnar terug te brengen in het huidige bedrijfsleven. Want wie houdt de koningen van nu een spiegel voor?” Volgens Juri Hoedemakers “kunnen we veel leren van de aanpak van de aloude hofnar. Zeker in deze tijden is vrijmoedig spreken superbelangrijk”.

Internationaal een nieuwe beweging

Maar wie was die hofnar eigenlijk? En wat kan hij betekenen in de huidige werkomgeving? Dat is heel veel. Aan de ene kant leven we in een tijd van meldingen over grensoverschrijdend gedrag, machtsmisbruik en angstculturen en aan de andere kant in een tijd van toenemende (zelf)censuur op vrije meningsuiting. Na de Franse Revolutie is de hofnar nagenoeg uitgestorven. Inmiddels is er internationaal een nieuwe beweging ontstaan, gebaseerd op dit oude fenomeen.

Hoedemakers won in 2020 de Scriptieprijs van de Rotterdam School of Management met zijn scriptie over de waarde van de hofnar in moderne organisaties. In 2021 publiceerde hij zijn op deze scriptie gebaseerde boek Gezocht: Hofnar – Reflectie voor leiders en leidinggevenden dat meer dan twee maanden in de Top 10 van de boekensite voor managers – Managementboek – heeft gestaan en in 2022 werd genomineerd voor de verkiezing van Managementboek van het Jaar.
Vanaf september 2021 is Hoedemakers bezig met promotieonderzoek naar de herwaardering van de hofnar in de huidige maatschappij aan de Erasmus Universiteit. In oktober 2021 is hij aangesteld in de functie van hofnar bij het IT-bedrijf AFAS Software. Ook andere bedrijven schakelden Hoedemakers in als hofnar, waaronder de Gemeente Den Haag, de Archipel Zorggroep en SDW Zorg.

Pleidooi voor tegenspraak

In 2023 verscheen Handboek Hofnar met ondertitel: Doorbreek machtspatronen en wensdenken door je organisatie een spiegel voor te houden. Een recensent noemde het boek ‘een terecht pleidooi voor tegenspraak’. In hetzelfde jaar kwam Reflecteren met de hofnar uit, geschreven met orthopedagoog Lida Nijgh, en vooral geschikt voor hbo-studies – sociale sector, verpleegkunde en pedagogiek – die op enige manier aandacht besteden aan reflectie.

Het grote verschil met organisatieadviseurs, stelt Hoedemakers, is dat zij verwachten dat hun adviezen worden overgenomen. Daarnaast hebben zij zelf belangen, zoals het desbetreffende bedrijf of de organisatie als klant houden. De hofnar spiegelt slechts en wil dat zijn woorden tot nadenken stemmen. Hij praat ook met iedereen van hoog tot laag, snuffelt overal rond en houdt geen rekening met belangen. Zijn doel is de zaak verder brengen vanuit een positieve intentie. Hij moet denken buiten elk kader dat ooit is neergelegd en vragen stellen, vragen stellen, vragen stellen. De waaromvraag minimaal duizend keer, omdat die leidt tot de ware beweegredenen van de medewerkers. ‘Wees authentiek, oprecht en waarlijk belangstellend’ is zijn leus.
Hoedemakers maakt duidelijk dat meestal sprake is van een showroomantwoord (het plaatje/verhaal voor de buitenwereld) en een winkelantwoord (het interne beeld/verhaal). Voor het totaalplaatje praat de hofnar daarom graag met mensen uit drie doelgroepen: werknemers, ex-werknemers – die immers vrijuit kunnen praten – en buitenstaanders.

Het Narrengilde

Omdat Hoedemakers het als zijn missie ziet om het gedachtegoed van de hofnar verder uit te dragen, heeft hij samen met bedrijfskundige en leiderschapscoach Tim de Zeeuw het Narrengilde opgericht waarin nieuwe professionele narren wordt geleerd om leidinggevenden en hun organisatie te spiegelen, op zoek te gaan naar hun werkelijkheid en het bewustzijn van de werkelijkheid te vergroten. Eigenlijk net als het kwaliteitsgilde van vroeger. Inmiddels zijn er al 51 profnarren opgeleid.

In de video hieronder vertelt Hoedemakers hoe hij een moderne hofnar is geworden en over de oprichting van het Narrengilde. Duur 8 min.

Hofnar keert terug als profnar om werkvloer veiliger te maken, NOS Nieuws, 10 augustus 2024: https://nos.nl

Een hofnar om de werkvloer veiliger te maken, EUR, 21 augustus 2024: www.eur.nl

Het effect van je gedrag: bewustwording in je bedrijf organiseren volgens Juri Hoedemakers (Drs. Hofnar), De ondernemer, 22 februari 2022: www.deondernemer.nl

We hebben weer hofnarren nodig om tegenkracht te bieden, door Lucas Meijs, Juri Hoedemakers, Philine van Overbeeke, Sociale Vraagstukken, 28 april 2021: ww.socialevraagstukken.nl/

Het narrengilde: https://narrengilde.nl

Juri Hoedemakers, professioneel hofnar: https://drshofnar.nl

Foto bovenaan is ontleend aan de video

«Richard ging bellen en uiteindelijk kreeg hij het voor elkaar om toch in een zorghotel terecht te komen. Daar werd tegen hem gezegd dat hij revalidatie had moeten krijgen, omdat hij er zo slecht aan toe was».

Wie in een ziekenhuis belandt, dient te beseffen dat efficiëntie de boventoon voert en dat je als patiënt het ziekenhuis weer zo snel mogelijk moet verlaten. Nederland heeft namelijk een heel korte ligduur. Met 4,5 dag de kortste gemiddelde ligduur van heel Europa. Die korte ligduur veroorzaakt veel ellende. Op papier is ontslag uit het ziekenhuis goed geregeld, maar de patiënten moeten wel ergens heen. De transferverpleegkundigen – de zorgmedewerkers die patiënten het ziekenhuis uit begeleiden – zien hun werk de afgelopen jaren moeilijker worden, soms haast onmogelijk. Er is sprake van een onhoudbare situatie.

Onderzoek VN

Bas le Cointre, Hanna Hosman en Roos Zonneveld doken in de problematiek en onderzochten voor opinieblad Vrij Nederland of de situatie kan worden verbeterd. In hun artikel Nazorgnood in Nederlandse ziekenhuizen staan diverse voorbeelden van patiënten die te snel ontslagen werden uit het ziekenhuis. VN sprak met hen, alsmede met transferverpleegkundigen, zorgverzekeraars, huisartsen, zorgorganisaties en hoogleraren.
Een toenemend aantal patiënten blijkt niet meer te passen in het strak geregisseerde Nederlandse zorgsysteem. Dat leidt ertoe dat het overplaatsen van patiënt naar huis of naar een zorghotel soms weken of in het uiterste geval maanden vertraging oploopt. Kostbare tijd en ruimte voor het ziekenhuis: als een patiënt echt nergens heen kan, blijft een bed soms twee weken bezet.

De huisartsen

De auteurs schrijven dat “de zorg zegt goed georganiseerd te zijn, maar is dat bij thuiskomst vaak niet”. Het is een van de vele reacties uit een landelijke enquête onder huisartsen. “Huisartsen zijn relatief kritisch als het gaat om de communicatie met ziekenhuizen”, vertelt onderzoeker Neil van der Veer van onderzoeksbureau Newcom. Hij onderzocht in 2022 op verzoek van de Nederlandse Vereniging Ziekenhuizen hoe huisartsen naar de samenwerking kijken. Het blijkt dat 85 procent van de Nederlandse huisartsen vindt dat ziekenhuizen niet goed met ze samenwerken. Ruim de helft van de huisartsen heeft het gevoel dat patiënten bij hen over de schutting worden gegooid. “Er gaan vaak patiënten met onvoldoende zorg naar huis, en dan vaak ook nog op vrijdagmiddag”, staat in het onderzoek. “Het komt regelmatig voor dat patiënten ontslagen worden zonder dat er goede nazorg is”.

Teveel schijven

Patiënten worden ontslagen zonder dat de huisarts ervan op de hoogte is. Verpleegkundig specialist bij een huisartsenpraktijk, Saskia Kobes, vertelt dat er snel wordt gezegd: ga maar weer naar huis. Zij komt regelmatig voor verrassingen te staan als een patiënt na een ziekenhuisopname ineens hun hulp nodig heeft. “Waar het mis gaat is bij oudere patiënten of mensen met een verstandelijke beperking. Ze worden vaak ontslagen zonder ook maar iets aan de huisarts te vertellen”. Als Kobes probeert met het ziekenhuis duidelijke afspraken te maken, krijgt ze te horen: ‘Sorry, samenwerken met huisartsen doen we niet, dan moeten we met te veel schijven rekening houden’. We slaan door in efficiëntie. Er staat een bepaalde ligduur voor een patiënt en langer dan dat mag niet”.

Een patiënt thuis is namelijk goedkoper dan in het ziekenhuis.

Niet langer dan twee dagen

Vroeger lag iemand na een heupoperatie makkelijk twee weken in het ziekenhuis Nu is dat vaak niet langer dan twee dagen. Dat leidt tot onbegrip, zowel bij patiënten als familie. Transferverpleegkundigen vertelden aan Vrij Nederland dat ze regelmatig te maken hebben met verbale agressie. Cynthia Stevens van transferbureau van het Gelre ziekenhuis vertelt wat een zoon zei: “U jaagt mijn moeder zo de dood in, als ze nu al naar huis moet”.

De toekomst

De verwachting voor de toekomst is een tekort aan werknemers in de zorgsector. Volgens een prognose van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: 190.000 mensen. In 2015 waren er voor elke hulpbehoevende vijftien potentiële mantelzorgers, in 2040 zijn dat er nog maar vijf.

Het huidige zorgsysteem is niet houdbaar, aldus Joyce Kranendonk, voorzitter van de beroepsvereniging V&VN. Transferverpleegkundigen. “Zorgverzekeringen kijken aan het eind van het jaar welke organisaties efficiënt werken en welke niet. Met de ‘slecht presterenden’ maken ze dan voor het vervolg minder snel afspraken. En dus wordt aan de deur kritisch gekeken: kunnen we deze patiënt wel snel oplappen?”

Lees het hele artikel Nazorgnood in Nederlandse ziekenhuizen: ‘U jaagt mijn moeder de dood in als ze nu naar huis moet’, door Bas le Cointre, Hanna Hosman en Roos Zonneveld, Vrij Nederland, jaargang 84, no 7, 2024.
Vrij Nederland, 15 augustus 2024: www.vn.nl

«Wie slaagt voor de traplooptest, is fit genoeg om naar huis te gaan:
De fysio sleurde me twee keer van de trap af, en concludeerde dat ik voor mezelf kon zorgen»

Coöperatie Leren voor Morgen en Dyade zijn voor de verkiezing van de Duurzame Schoolleider 2024 op zoek naar een schoolleider, (locatie)directeur of teamleider in het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs of het middelbaar beroepsonderwijs die:

–  positieve impact maakt;
–  op een vernieuwende manier de school en het onderwijs verduurzaamt en met bevlogenheid collega’s en leerlingen inspireert;
– visie heeft en medewerkers binnen de school meeneemt in de transitie naar duurzaam onderwijs.

De verkiezing wordt voor het eerst georganiseerd en is bedoeld om duurzame schoolleiders in het zonnetje te zetten en anderen te inspireren zich in te zetten voor duurzame ontwikkeling in het onderwijs.
De  verkiezing is ontstaan naar voorbeeld van de Duurzame Docentverkiezing, om naast docenten ook schoolleiders te inspireren en goede voorbeelden onder de aandacht te brengen.

Nomineren en bekendmaken winnaar

Nomineren kan tot en met 14 oktober 2024. Ga voor details en meer info naar de website Duurzame schoolleider: https://duurzameschoolleider.nl/nomineren/

De winnaar wordt bekendgemaakt op woensdag 13 november 2024 tijdens een feestelijke avond met inspirerende sprekers, een onderwijsmarkt, netwerkborrel en muziek in het Dyade Onderwijs Experience Center in Utrecht. Goede voorbeelden van de genomineerden worden op deze avond eveneens in de schijnwerpers gezet.

Wie is de Duurzame Schoolleider 2024? https://duurzameschoolleider.nl/

Duurzame docent: https://duurzamedocent.nl/

Coöperatie Leren voor Morgen is een groep samenwerkende organisaties die zich inzet voor leren voor duurzame ontwikkeling, binnen én buiten het onderwijs en van peuter tot professional. https://lerenvoormorgen.org
Dyade is dienstverlener in het onderwijs en ondersteunt onderwijsinstellingen met financiële en personele administratie en de bedrijfsvoering. https://dyade.nl

Wereldwijd geeft één op de vijf werknemers aan zich de vorige dag eenzaam te hebben gevoeld. Dat zijn de uitkomsten van het rapport State of the Global Workplace 2024 van het Amerikaanse onderzoek- en adviesbureau Gallup.

Ryan Pendell schrijft in zijn artikel op de site van Gallup dat eenzaamheid vaker voorkomt bij werknemers jonger dan 35 jaar dan bij werknemers van 35 jaar en ouder. Dezelfde percentages werkende mannen en werkende vrouwen rapporteren eenzaamheid: elk 20%. Voorts blijkt dat het niveau van de functie van een werknemer geen verband houdt met eenzaamheid.

Van alle variabelen die Gallup analyseerde, vertoont de werklocatie de grootste verschillen in de eenzaamheidservaringen van werknemers. Werknemers die volledig op afstand werken rapporteren significant meer eenzaamheid (25%) dan degenen die uitsluitend op locatie werken (16%) — hybride werknemers zitten er met 21% tussenin.

Eenzaamheid heeft invloed

Sociaal isolement en chronische eenzaamheid hebben ontwrichtende effecten op de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Harvard-professor en Gallup-onderzoeker Lisa Berkman en haar collega’s bestudeerden de relatie tussen sociale en gemeenschapsbanden en sterftecijfers gedurende een periode van negen jaar. Het sterfterisico onder mensen die geen sociale en gemeenschapsbanden hadden, was twee keer zo hoog als onder mensen met veel sociale contacten. Deze verschillen waren onafhankelijk van fysieke gezondheid, sociaaleconomische status en gezondheidszorg.
Andere onderzoeken hebben soortgelijke verbanden gevonden tussen sterke sociale connecties en een lang leven.

Betrokkenheid

Het goede nieuws is dat werk op zich eenzaamheid vermindert. Over het algemeen hebben werkende volwassenen minder kans op eenzaamheid (20%) dan mensen die werkloos zijn (32%), en dit geldt voor alle leeftijdsgroepen.
Dit positieve effect is evenwel veel sterker naarmate de betrokkenheid van werknemers toeneemt. Als werknemers niet actief   betrokken zijn, lopen ze bijna evenveel kans om eenzaam te zijn als werklozen. Als werknemers betrokken zijn — als ze hun werk zinvol vinden en zich verbonden voelen met hun teamleden en organisatie — is de kans op eenzaamheid aanzienlijk kleiner.

In een ander Amerikaans onderzoek liepen geëngageerde werknemers 64% minder kans om eenzaam te zijn dan niet-geëngageerde werknemers. Algehele bevlogenheid heeft een veel sterker effect dan elk van de twaalf afzonderlijke aspecten van bevlogenheid die Gallup heeft onderzocht.
Werknemers die zeggen dat hun mening telt, zijn bijvoorbeeld 39% minder vaak eenzaam en werknemers die elke dag mogen doen waar ze het beste in zijn, zijn 37% minder vaak eenzaam.

Beste vriend

Verrassend genoeg is het hebben van een beste vriend op het werk een van de twaalf aspecten die het minst nodig is als het gaat om het reduceren van eenzaamheid. Werknemers die zeggen dat ze een beste vriend op het werk hebben, zijn 21% minder vaak eenzaam. Dat is nog steeds betekenisvol, maar niet zo sterk als algehele betrokkenheid.

Wat kan hiervan de reden zijn? Het is mogelijk dat zinvol werk de aandacht van mensen zodanig in beslag neemt dat ze zich niet eenzaam voelen –  ze zijn gewoon te druk bezig met iets dat hen interesseert. Als leidinggevenden de eenzaamheid van hun werknemers willen aanpakken, is de beste manier misschien wel de betrokkenheid van werknemers op een holistische manier na te streven.

1 in 5 Employees worldwide feel lonely, door Ryan Pendell, Gallup, 12 juni 2024: www.gallup.com/workplace/645566/employees-worldwide-feel-lonely.aspx

Downloaden State of the Global Workplace: 2024 Report.The voice of the world’s employees. Gallup: www.gallup.com/workplace/349484/state-of-the-global-workplace.aspx

Wat vinden werknemers wereldwijd van hun werk? State of the Global Workplace 2024 Report, Blog Beroepseer, 26 juni 2024: https://beroepseer.nl

Foto bovenaan is van PxHere