Skip to main content

Redactie Beroepseer

Verwachtingen van marktwerking in zorg en onderwijs niet waargemaakt

“Bijna dertig jaar geleden heeft het kabinet Lubbers I de marktwerking in de openbare dienstverlening geïntroduceerd. Onderzoek naar privatisering, verzelfstandiging en marktprikkels in de ouderenzorg en het hoger onderwijs wijst uit dat de verwachtingen nog niet zijn waargemaakt. Bij de introductie van marktwerking leefden er bij politiek en dienstverleners hoge verwachtingen. Marktwerking zou ten goede komen aan een groter kostenbewustzijn, productinnovatie, en meer keuzevrijheid. En inderdaad, de ouderenzorg en het hoger onderwijs gingen ‘bedrijfsmatiger’ werken, al bleef de overheid, ondanks het proces van privatisering en verzelfstandiging, een stevig stempel op de sectoren drukken”.

In het artikel De overspannen verwachtingen van marktwerking in zorg en onderwijs beschrijft Anna de Zeeuw, docente Bouw Technische Bedrijfskunde (BTB) aan de Hogeschool van Amsterdam, hoe marktwerking zich in de publieke dienstverlening heeft ontwikkeld, zoals in het onderwijs en de gezondheidszorg, vanaf de tijd van de economische recessie die er heerste toen Lubbers zijn eerste kabinet vormde in 1982 tot 2008. Het artikel is ontleend aan het in juni 2012 verschenen proefschrift van De Zeeuw: Publieke dienstverlening: Percepties van marktwerking en kwaliteit:
“Wat uit mijn onderzoek naar percepties van marktwerking en kwaliteit in de periode 1982-2008 sterk naar voren komt, is dat de (landelijke) overheid de ouderenzorg en het hoger onderwijs vooral is gaan sturen via strakke protocollen en processen. Dat doet ze als opdrachtgever en financier vooraf en als kwaliteitsinspecteur achteraf. De overheid wil hoe dan ook controle houden op de dienstverlening en de kwaliteit ervan. Wat daarbij meespeelde was de publieke verontwaardiging over managers die vooral goed voor zichzelf (en hun salaris) zouden zorgen.

Een tweede opvallende ontwikkeling in de ouderenzorg en het hoger onderwijs is dat er door de marktwerking een proces op gang is gekomen van fusie en concentratie. Het aantal maatschappelijke dienstverleners nam af en als gevolg daarvan groeide de omvang van de instellingen fors. En deze dienstverlenende ‘molochs’ begonnen zich voornamelijk te richten op rendement en protocollen: in het hoger onderwijs hanteert men bijvoorbeeld de termen ‘studierendement’, ‘doorstroomsnelheid’ en bindende accreditatiekaders. De instellingen kregen bestuurders met ‘managementkwaliteiten’ en grote macht binnen hun instelling. Ze richtten zich minder op draagvlak van afnemers, zoals bij de voorgangers van de thuiszorginstellingen, de vroegere kruiswerkverenigingen waarvan men lid kon worden met een vrijwillig bestuur”.

Lees het hele artikel De overspannen verwachtingen van marktwerking in zorg en onderwijs door Anna de Zeeuw op de website van Sociale Vraagstukken van 3 oktober 2012: www.socialevraagstukken.nl

Meer over het proefschrift van Anna de Zeeuw, getiteld Publieke dienstverlening: percepties van marktwerking en kwaliteit, ontwikkelingen in hoger onderwijs en ouderenzorg is te vinden op de site van Wolf Legal Publishers: www.wolfpublishers.com

Anna de Zeeuw (1963) heeft het onderwerp van haar proefschrift gekozen vanwege haar persoonlijke affiniteit, met name met het hoger onderwijs, maar ook met ouderenzorg vanuit de rol van mantelzorg.

Train je collega-week

train je collega 2012Vanaf  maandag 1 oktober 2012 doen circa vijfduizend ambtenaren mee aan de Train je collega-week. Ze volgen cursussen van een uur die door eigen collega’s worden aangeboden. Een week lang worden zo kennis en kunde gedeeld zonder budget. Onder meer medewerkers van de gemeente Amsterdam, het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de Universiteit van Utrecht en UWV doen mee.

Train je collega is begonnen als initiatief van een drietal medewerkers van de Gemeente Amsterdam. Daar werden in 2011 in één week tijd 600 ambtenaren getraind door hun collega’s. Het Amsterdamse concept is nu uitgebreid naar 25 overheidsorganisaties. Samen organiseren zij in de week van 1 – 5 oktober bijna 1000 trainingssessies voor collega’s.
De cursussen zijn door de eigen medewerkers aangedragen. Ook de organisatie is in handen van het personeel. Formele toestemming van het management is er niet, wel steun. Het aanbod varieert van een basiscursus Twitter en een training communicatie via sociale media tot workshops presentatievaardigheden en conflicthantering.

Mirjam Otten, directeur communicatie van de Gemeente Amsterdam: “Door het geven van een training aan collega’s leer je zelf ook. Op die manier snijdt het mes aan twee kanten. Train je collega geeft zo inspiratie en draagt bij aan de versterking van het onderlinge netwerk. Maandelijks schrijf ik een blog en nu ga ik een cursus bloggen voor beginners geven. Niet dat ik alle ins en outs als beste ken, maar samen gaan we ongetwijfeld van elkaar leren”.

Edo Plantinga, een van de initiatiefnemers: “Het is fantastisch om te zien hoeveel energie een bottom-up initiatief als Train je collega losmaakt. Niet alleen bij de trainers, maar ook bij de organisatoren die over de grenzen van de organisaties heen hun ervaringen en tips delen”.

Martin Harms, directeur HRM van UWV: “Ik zie het als een laagdrempelige en zeer effectieve manier om de expertise die organisaties in huis hebben beter te benutten. UWV steunt innovatieve initiatieven als deze daarom van harte. Ik hoop en verwacht dat Train je collega een groot succes wordt en dat volgend jaar nog meer organisaties en bedrijven van de partij zullen zijn”.

Een overzicht van de trainingen en de lijst met deelnemende organisaties is te vinden op: www.trainjecollega.nl (Website is opgeheven),

Specialisten: zorgpremie kan 200 euro omlaag

De ziekenhuiszorg kan zeker 15 procent goedkoper als medisch specialisten weer een grotere rol in de organisatie krijgen. De besparing die dit oplevert van 200 euro per Nederlander, zou terug moeten naar de burger en niet naar de zorgverzekeraars. Dat stelde de Vereniging van Vrijgevestigd Medisch Specialisten (VVMS) op 1 oktober 2012. Bij deze vereniging zijn 1100 van de 6000 vrijgevestigde specialisten  aangesloten.

Werken aan een efficiënte organisatie

Veel ziekenhuizen zijn uitgegroeid tot bureaucratische kolossen waar de overheadkosten kunnen oplopen tot 40%. Het is vooral de organisatie die medisch specialistische zorg duur maakt, niet de medisch specialist. Ziekenhuizen moeten terug naar een slanke organisatie rondom de patiënt.
Vrijgevestigd medisch specialisten willen af van die bureaucratie. Zij willen direct aan de slag met o.a. het ziekenhuisbestuur om te werken aan een nieuw organisatiemodel. Nog steeds worden er ongelimiteerd regels en wijzigingen ingevoerd zonder bewijs dat de zorg goedkoper wordt.
Er moet een landelijke expertgroep komen die verbeterplannen in de praktijk gaat testen. Dat moet op dezelfde manier als met medicijnen: alleen dat wat effectief is voer je in. In deze expertgroep moet zeker de arts vertegenwoordigd zijn. Deze kent het zorgproces van binnenuit.

Kernpunten voor hogere kwaliteit en lagere kosten

1. Voer efficiëncynormen in voor ziekenhuizen
Artsen werken onder strenge kwaliteitseisen. Ziekenhuizen echter werken nog nauwelijks met concrete eisen om de organisatie te verbeteren. Werk daarom met efficiëncynormen zodat het management ook beoordeeld en afgerekend kan worden op resultaat. Een privé kliniek werkt minstens 15% voordeliger omdat ze efficiënt zijn opgezet. Waarom zou een ziekenhuis dat niet als doel kunnen hebben en daarmee de kosten met ruim € 200 per Nederlander verlagen? Concrete doelen moeten leiden tot concrete acties.

2. Drastische vermindering bureaucratie
Een arts is bijv. een dag per week kwijt met administratie rondom regels. Minder regels betekent meer tijd voor de patiënt. Regels moeten heroverwogen worden.

3. Medisch specialisten moeten zelf de beste behandeling gaan garanderen
Zorg moet weer gaan over ‘snel beter worden’. Voor snelheid is een soepele organisatie nodig waarbij de specialist betrokken is. Voor ‘beter worden’ een systeem dat nog meer dan nu kijkt naar het resultaat van behandeling. De VVMS wil dat in de praktijk testen.

Meer informatie bij Milco Linssen, voorzitter van VVMS:  milco@vvms.nl
Telefoon 015 2855349 | 06.33655480
Internet: www.vvms.nl (Website is opgeheven)

De website van de Stichting Bezorgd, een organisatie bestaande uit 2600 medische specialisten, is gewijd aan kostenbeheersing en verhoging van kwaliteit van specialistische zorg: www.bezorgd.org (Website is opgeheven)

Zie ook video met Milco Linssen, Medisch specialisten in verzet tegen vooroordelen: https://beroepseer.nl

Wetsvoorstel tot Versterking van positie van leraren

wetsvoorstel versterking positie leraren De Algemene Onderwijsbond (AOb) vindt het tijd worden dat de positie van de leraar verankerd wordt in de wet. Totnutoe zijn er vele discussies geweest over de positie van de leraar, maar dat heeft niet geleid tot de gewenste resultaten. Het  lijkt erop dat de versterking van de inhoudelijke zeggenschap van de leraar niet lukt zonder een stevige verankering in de wet. Dat is nodig, wil de leraar zijn vak adequaat kunnen uitoefenen.

Het gaat de AOb er bij de versterking van de positie van leraren niet om dat de beroepsgroep voortaan de dienst uitmaakt: scholieren, werkgevers, ouders en andere belanghebbenden hebben allemaal hun rol in het onderwijssysteem.
“Wel willen we af van de situatie waarin de leraar uitvoerder is van plannen en regels die door mensen van buiten de klas zijn bedacht. Zonder daar nou ieders bedoeling bij in twijfel te willen trekken: daarmee wordt de leraar als de hoogopgeleide professional die hij zou moeten zijn tekort gedaan, en wordt de Nederlandse samenleving uiteindelijk geen dienst bewezen”,  aldus Walter Dresscher, voorzitter van de AOb in zijn Nota van wijziging wetsvoorstel zeggenschap leraar:

“Is een leraar alleen in dienst van een school? Bij de Algemene Onderwijsbond denken we van niet: als je in Nederland voor de klas staat, ben je ook in dienst van de samenleving. Er wordt veel over de leraar gepraat, maar met de leraar wordt nauwelijks overlegd. Dat is vreemd: er is consensus over het belang van onderwijs voor de kennissamenleving en iedereen is er van doordrongen dat goede leraren onmisbaar zijn voor sterk onderwijs.
Willen we de inhoud van ons vak goed waarborgen, dan moet de leraar in het onderwijs de status krijgen die andere beroepsgroepen ook hebben, zoals advocaten. Daarvoor is wetgeving nodig. Om dat pleidooi kracht bij te zetten, doet de AOb de Tweede Kamer en de minister van Onderwijs een handreiking met een Nota van wijziging waarin dat wordt geregeld”.

Klik hier voor lezen en downloaden van de plannen tot het Wetsvoorstel Versterking positie leraren: https://www.yumpu.com/nl/document/read/20345385/wetsvoorstel-zeggenschap-leraar-de-algemene-onderwijsbond

AOb: www.aob.nl

Ooggetuigeverslag van de Harense rellen door Chris Klomp

Chris Klomp, (rechtbank)verslaggever voor diverse landelijke en regionale media heeft een verhaal geschreven over zijn belevenissen op de avond van de rellen in Haren van afgelopen vrijdag 21 september 2012: De held van Haren.
Het is een beeldend ooggetuigeverslag dat de lezer meetrekt in de realiteit van die avond. We ervaren zelf hoe sinister het was, hoe “onwerkelijk”, hoe scholieren zich laten opzwepen door een dolgedraaide “held”, hoe zij zelf een aanzwellende woedende golf worden en hoe een inwoner, een oudere vrouw, een snerpende gil geeft.

Een van de reacties op het verslag, van Frances Heyman, wijst op het boek Daders (Täter) van de Duitse sociaal psycholoog Harald Welzer uit 2006 dat aan de hand van voorbeelden uit diverse oorlogen laat zien hoe groepsdynamiek werkt en wat het doet met het beoordelingsvermogen van het individu. We vinden het nog steeds een onopgelost raadsel hoe zoveel mensen zich tot massamoordenaars konden ontpoppen tijdens de Tweede Wereldoorlog, de Balkanoorlog en die tussen de Hutu’s en de Tutsi’s in Afrika.
Hoe waren zulke grote aantallen mensen in staat op zulke grote schaal te doden? Het merendeel hoorde niet tot een speciale groep psychopaten. Integendeel, de meeste van hen waren vriendelijke huisvaders en doorsneeburgers, en toch bleken ze in staat dingen te doen waarvan ze in andere tijden en onder andere omstandigheden zouden gruwen.
Sociale context en omstandigheden kunnen heel normale mensen aanzetten gruweldaden. Groepsdynamiek is de doorslaggevende factor.

Lees het hele verhaal De held van Haren op de site van Chris Klomp: https://rechtbankverslaggever.wordpress.com (Site is opgeheven). Zie De held van haren in Volkskrant, 28 september 2012 : www.volkskrant.nl

Lees ook De andere kant van de streep van ex-politieman Arthur van der Vlies, Blogs Beroepseer, 26 september 2012: https://beroepseer.nl

De andere kant van de streep

“En daar sta je dan! Tussen een feestende en dronken massa. Of het nu gaat over een gewonnen landskampioenschap of een verkeerd begrepen uitnodiging op facebook. Politiemensen staan tussen deze massa’s om jouw veiligheid te bewaken en te zorgen dat jij op een leuke en mooie wijze je feestje kunt vieren. En niet alleen politiemensen, maar ook andere hulpverleners. Ze zijn er om je te helpen als je niet lekker bent geworden, omdat je iets teveel alcohol hebt genuttigd of omdat je naast het stoeprandje stapte, struikelde en met je hand in een stuk glas belandde en je hand open haalde. Het glas dat trouwens net door een van je medefeestgangers op de grond kapot was gegooid, omdat dat zo leuk was.

Ze zijn er om je te woord te staan, omdat je de weg naar het station niet meer weet of om dat je graag wilt weten waar er nog meer feestjes zijn. Politiemensen en hulpverleners willen je graag op een normale manier te woord staan. Soms lukt dat niet meer, omdat je dat niet meer wilt horen”.

Met deze woorden begint de blog De andere kant van de streep van Arthur van der Vlies als reactie op de rellen in Haren van vrijdag 21 september 2012.
Van der Vlies is ex-politieman. In 2009 werd hij ziek; hij bleek te lijden aan PTSS  – post traumatische stress stoornis – die veroorzaakt wordt door het langdurig bloot staan aan stress.
In datzelfde jaar begon hij met zijn blogs en verhalen op de website Reflectie in blauw – Politiewerk blijft mensenwerk. Daar legt Van der Vlies uit wat hem is overkomen en beschrijft hij in verhalen zijn ervaringen als politieman, wat hij denkt en overpeinst en hoe hij momenteel zijn leven inricht.

Lees de blog verder op: http://reflectieinblauw.nl (Blog niet meer beschikbaar op site van Reflectie in blauw).

Orde houden is te leren. Interview met René Kneyber

Orde houden is te leren – interview met René Kneyber, in Schooljournaal no 14 van 22 september 2012: https://beroepseer.nl

Dé nachtmerrie van elke docent: totale wanorde en anarchie in de klas. Ordeproblemen komen heel vaak voor in de klas. De honger naar kennis en tips op dit punt is dan ook groot, zo blijkt uit een training over orde houden. Trainer en docent wiskunde René Kneyber: ‘De eerste zes weken van het schooljaar moet het gebeuren. Dan geef je grenzen en structuur aan. Wees consequent!’

Tuchtcollege voor financiële sector

De financiële sector krijgt mogelijk een eigen tuchtcollege, net zoals medici, advocaten en notarissen hebben. Minister Jan Kees de Jager van Financiën laat onderzoeken of zo’n college kan en moet worden opgericht.
De Jager komt daarmee tegemoet aan een wens van de Tweede Kamer, die zeker wil weten dat de bankierseed ook echt tanden krijgt. De eed wordt ingevoerd om ervoor te zorgen dat iedereen in de financiële sector die klanten adviezen geeft altijd als eerste het belang van de klant en van de maatschappij voor ogen heeft.

Bankiers nerveus van plannen De Jager voor tuchtcollege, NRC, 25 september 2912: www.nrc.nl

Kamer wil dat bankierseed echt iets voorstelt, Reformatorisch Dagblad, 24 september 2012: www.rd.nl

Meer weten over de bankierseed? Bekijk de video met Hans Ludo van Mierlo: De bankierseed, Beroepseer, 19 januari 2011: https://beroepseer.nl

Margaret Heffernan: Durf het oneens te zijn

margaret heffernanConflicten dienen we het liefst te vermijden, is de algemene opvatting. Maar niet volgens de Amerikaanse onderneemster Margaret Heffernan. Volgens haar is het noodzaak het conflict juist te zoeken. Organisaties die met conflicten weten om te gaan, kunnen beter lastige kwesties oplossen en zelfs rampen voorkomen.

Heffernan begint haar TED-toespraak*) Dare to disagree met een voorbeeld uit de jaren vijftig van de Engelse arts en epidemiologe Alice Stewart die een baanbrekende ontdekking deed op het gebied van kanker bij kinderen, veroorzaakt door zwangerschapsonderzoeken met röntgenstralen bij hun moeder. Zij publiceerde haar resultaten van onderzoek in het medische tijdschrift The Lancet in 1956, maar het zou nog vijfentwintig jaar duren voordat de medische gevestigde orde het gebruik van röntgen bij onderzoek van zwangere vrouwen afschafte.
De gegevens waren er, openbaar, vrij en toegankelijk voor iedereen, maar niemand wilde er iets van weten en de consequenties trekken. Openheid op zich brengt nog geen veranderingen teweeg.

Alice Stewart had een medewerker, de statisticus George Kneale, die zei dat het zijn “taak was om te bewijzen dat dokter Stewart het fout heeft”. Hij zocht actief naar weerlegging van haar stellingen en zag het als zijn taak haar theorieën te weerspreken. De twee hadden een fantastisch samenwerkingsmodel. Ze waren denkpartners, en geen echokamers van elkaar. Heffernan vraagt zich af hoevelen van ons zulke medewerkers hebben, of durven hebben?

Wat is er nodig voor een constructief conflict? Allereerst mensen vinden die erg verschillend zijn van onszelf en de drang weerstaan mensen uit te kiezen die op ons lijken. Vervolgens manieren vinden met hen aan de slag te gaan. Dat vereist geduld en energie, en tenslotte de bereidheid van gedachten te veranderen.

De dochter van Alice Stewart vertelde dat telkens als haar moeder in de clinch lag met een collega, deze haar altijd weer tot nadenken aanzette: “Mijn moeder hield niet van vechten, ze was er een kei in”.
Heffernan stelt vast dat de grootste problemen, de grootste rampen die we hebben gezien, meestal niet door individuën zijn veroorzaakt, maar door organisaties, sommige groter dan landen, met gevolgen voor honderden, zoniet miljoenen mensen.
Hoe denken organisaties? Meestal doen ze dat niet. Niet omdat ze niet willen, maar omdat ze niet kunnen, en dat komt doordat de mensen in organisaties te bang zijn voor conflict.
Bang zijn voor het conflict belet dat mensen samen kunnen denken, zoals Alice Stewart en George Kneale hebben gedaan.

Heffernan illustreert waar bang zijn toe leidt met een voorbeeld van een zekere Joe die werkte voor een bedrijf van medische apparatuur. Hij maakte zich zorgen over het apparaat waar hij mee bezig was, hij vond het te ingewikkeld en dat kon wel eens schadelijk blijken voor patiënten. Rondkijkend in zijn organisatie, leek het wel of niemand zich zorgen maakte. Dus wilde hij niets zeggen. Misschien wisten zij iets dat hij niet wist. Hij zou dom lijken. Maar hij bleef erover piekeren en uiteindelijk heeft Heffernan hem geholpen zijn zorgen te uiten. En toen bleek – en dit gebeurt bijna altijd in zulke situaties –  dat andere mensen met precies dezelfde vragen en twijfels rondliepen.
Joe was wat velen beschouwen als een klokkenluider. Hij was geen dwaze querulant, maar een toegewijde man met passie voor zijn werk en zijn organisatie. Maar hij was veel te bang geweest voor conflict, totdat zijn angst voor de stilte groter werd en hij deze verbrak.

Het conflict aangaan en het gezag tegenspreken moet worden geleerd volgens Heffernan, zowel aan kinderen als aan volwassenen in elke stadium van de ontwikkeling, als we tenminste denkende organisaties en een denkende maatschappij willen.
Heffernan besluit met te zeggen dat open informatie fantastisch is, evenals open netwerken essentieel zijn, maar dat de waarheid alleen ons niet vrij zal maken, tenzij we de vaardigheden, de gewoonte, het talent en de morele moed ontwikkelen om haar te gebruiken. Openheid is niet het einde, het is het begin.

—————————————————————————-

*) Margaret Heffernan sprak in juni op de TEDGlobal 2012 conferentie in Edinburgh: Dare to disagree  Deze twaalf minuten durende video is ondertiteld in het Nederlands: Durf het oneens te zijn, en voorzien van een transcriptie in het Nederlands.

Margaret Heffernan (1955) is ondernemer, bestuursvoorzitter en auteur. Ze schreef drie boeken: The Naked Truth: A Working Woman’s Manifesto about Business and What Really Matters (2004) How She Does It (2007, ook getiteld Women On Top) en Willful Blindness: Why We Ignore the Obvious at our Peril (2011).
Meer op www.mheffernan.com