Redactie Beroepseer

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft de trends en ontwikkelingen op privacygebied in kaart gebracht die spelen bij de overheid. De AP ziet dat de overheid wel stappen heeft gezet, maar nog altijd worstelt om te voldoen aan privacywetgeving.

De hoofdpunten uit het rapport Sectorbeeld Overheid zijn:

– Overheidsorganisaties verzamelen meer persoonsgegevens dan ooit en willen de gegevens ook meer dan ooit aan elkaar koppelen. Toch heeft de overheid nog onvoldoende aandacht voor de privacybelangen van burgers bij nieuwe (vormen van) gegevensverwerkingen.
– Gemeenten staan voor grote uitdagingen, onder meer in het sociaal domein en het veiligheidsdomein. Desondanks mogen zij de privacybelangen van inwoners niet uit het oog verliezen.
– Een goede en onafhankelijke positionering van de functionaris gegevensbescherming (FG) is nog niet bij elke overheidsorganisatie goed geregeld, terwijl dit wel essentieel is voor een goede privacygovernance.

Het is voor de AP een uitdaging om met beperkte middelen toch zo effectief mogelijk toezicht te houden op een overheidssector die de grenzen van de privacywetgeving opzoekt en ook niet schuwt soms over de grens te gaan.

Uit het commentaar van W.J. Jongejan, gepensioneerd huisarts en auteur/beheerder website Zorg ICT Zorgen:

«Op de website van de AP schrijft vicevoorzitter Monique Verdier dat er de laatste jaren nogal wat mis was met de gegevensverwerking door de overheid. Ze voegt eraan toe dat om het vertrouwen van burgers te herstellen de overheid moet laten zien dat ze de privacyrechten en de belangen van de burgers serieus neemt en er alles aan doet die goed te beschermen. Daarbij geeft ze wel aan dat ze een soort zelfreinigend vermogen bij de onderscheiden overheden in voldoende mate aanwezig acht. Ze gaat echter nauwelijks in op de beperkte rol die de AP tot nu toe daarbij speelt.

Beperkt eigen handelen

Het sectorbeeld geeft enkele voorbeelden van waar de AP actief ingreep. Ten aanzien van de belastingdienst in het kader van de toeslagenaffaire, bij het UWV en DUO en bij het datalek bij de GGD tijdens de corona-epidemie.

De AP had veel meer en veel duidelijker bij kwesties waarin door de overheid veel te veel data opgevraagd/verzameld worden, in kunnen grijpen. Daarmee doel ik bijv. op de zaken rond de dataverzameling door de Nederlandse Zorgautoriteit voor een nieuw bekostigingsmodel voor de GGZ en bij de profilering van burgers door gemeenten die daarbij ondersteund werden door de Landelijke Stuurgroep Interventieteams(LSI). Nadat de wet SyRI, waarbinnen profilering van burgers mogelijk was gemaakt sneuvelde bij de rechter door toedoen van een coalitie van privacy-bewakende organisaties, stuurde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de gemeentelijk teams nog steeds aan. Na zeer veel kritiek zette SZW het LSI on hold, maar niet van harte.

LSI

Het is nogal stil rond de LSI-affaire als je richting de AP gaat kijken. “LSI” als zoekterm gebruiken op de website van de AP levert geen hit op. Misschien komt dat wel omdat zoals op de website van de Vereniging Nederlandse Gemeenten staat:

“ Het LSI-convenant is tot stand gekomen in overleg met de Autoriteit Persoonsgegevens. Zij houden toezicht op naleving van de privacyregels zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).”

Zwalkend handelen

Ronduit zwalkend kan je het handelen van de AP noemen rond het, nota bene zonder toestemming, verzamelen van de antwoorden op HONOS-vragenlijsten van 800.000 GGZ-cliënten door de Nederlandse Zorgautoriteit. De AP liet zich bedotten door de NZa toen die in twee fasen( zeer ongebruikelijk) formeel advies vroeg over de Regeling die deze dataverzameling mogelijk moest maken. Men zag bij de AP een cruciale zin in de Regeling over het hoofd. De eerdere uitspraak van geen bezwaar moest men inslikken. Daarna ging men de AP kritisch vragen stellen, om het daarna voor één jaar toe te staan. Het valt daarbij niet uit te sluiten dat die laatste beslissing is genomen onder politieke druk van het ministerie van VWS. In deze kwestie had de AP geloofwaardiger opgetreden als men luid getamboereerd had dat toezichthouders zo niet met elkaar omgaan. Maar ja, het bleef stil».

Lees het hele commentaar van W.J. Jongejan: Sectorbeeld overheid door AP: ja zeggen en vaak neen doen, Zorg ICT Zorgen, 1 oktober 2024: https://zorgictzorgen.nl/sectorbeeld-overheid-door-ap-ja-zeggen-en-vaak-neen-doen\

Downloaden Sectorbeeld Overheid, Autoriteit Persoonsgegevens, oktober 2024:  https://beroepseer.nl

AP signaleert nog altijd privacyrisico’s bij de overheid, Autoriteit Persoonsgegevens, 9 oktober 2024: www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/actueel/ap-signaleert-nog-altijd-privacyrisicos-bij-de-overheid

Afbeelding bovenaan: TheDigitalArtist

De Publiek Denken Top 100 is bekend. Een van die honderd toppers die kans maken op de titel Ambtenaar van het Jaar 2024 is Tim Wittenberg, medewerker debiteurenbeheer en ambassadeur maatwerk bij DUO, de uitvoeringsorganisatie van de rijksoverheid voor het onderwijs. DUO financiert en informeert onderwijsdeelnemers en onderwijsinstellingen en organiseert examens.
In de Publiek Denken Top 100 Ambtenaar van het Jaarverkiezing worden ambtenaren voor het voetlicht gebracht die een excellente prestatie hebben geleverd. De wisselende jury zorgt elk jaar voor een eerlijke beoordeling van de kandidaten. De nadruk ligt daarbij op leiderschap, verbinding, innovatie, effectiviteit en maatschappelijke betrokkenheid.
Er is een jury- en een publieksprijs. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen rijksoverheid en decentrale overheden (gemeenten, provincies en waterschappen) en tussen management, beleid en uitvoering/ondersteuning.

Nieuwe prijs: Uitvoerder van het Jaar 2024

Dit jaar is er naast de jury- en de publieksprijs een nieuwe categorie toegevoegd: de Uitvoerder van het Jaar 2024. Deze prijs wordt toegekend aan een ambtenaar die uitmunt in een ondersteunende en uitvoerende rol binnen de publieke sector. De winnaar is iemand die in de praktijk ondersteuning biedt aan overheidsprojecten en -initiatieven, waardoor beleidsdoelstellingen effectief worden gerealiseerd. Deze persoon is cruciaal voor het soepel laten verlopen van processen en het oplossen van praktische problemen die zich voordoen.

Tim Wittenberg op kandidatenlijst Top 100

Tim Wittenberg is vanuit zijn passie om mensen te helpen ambassadeur voor de menselijke maat geworden. Daarmee is hij een voorbeeld voor veel ambtenaren als het gaat om het verbeteren van de dienstverlening. Door met oprechte interesse te luisteren naar de medemens, kan hij horen wat vaak niet gezegd wordt. Luisteren om te begrijpen in plaats van alleen te reageren. Zo vind je oplossingen. Hij maakt de overheid toegankelijk voor de burger en draagt bij aan een betrouwbare rijksoverheid. Moeiteloos verbinding maken met mensen, ongeacht hun achtergrond is een mooie eigenschap en geeft de burger besef ertoe te doen.

Wittenberg is Voortrekker van Stichting Beroepseer. Lees meer over hem op: https://beroepseer.nl/voortrekkers/tim-wittenberg/

Stem uitbrengen

Ga naar de site Ambtenaar van het jaar waarop de honderd namen van de kandidaten op alfabetische volgorde met korte beschrijving van hun functie en werk staan vermeld, en stem op uw favoriete kandidaat: https://ambtenaarvanhetjaar.nl/

Stemmen kan tot en met dinsdag 22 oktober 2024 – tot 13.00 uur.

Feestelijke bijeenkomst

Op 19 december 2024 maakt uitgever Publiek Denken tijdens een feestelijke bijeenkomst bekend wie Ambtenaar van het Jaar 2024 is geworden, wie de Publieksprijs heeft gewonnen en wie zich straks Uitvoerder van het Jaar 2024 mag noemen.

Winnaar van 2023

Annelies van Eekelen werd  gekozen tot Ambtenaar van het Jaar 2023. Maarten Veldhuis kreeg de meeste stemmen van het publiek. Van Eekelen is projectleider aanpak energiearmoede bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Zij werd geprezen om haar vermogen te navigeren in complexe sectoren en effectief samen te werken: https://publiekdenken.nl

Publiek denken: https://publiekdenken.nl/evenementen/top-100/

«Het afgelopen jaar zijn we als NGB nog nooit zo vaak door de media benaderd voor tekst en uitleg over het burgemeestersambt: uitleg over de aantrekkelijkheid van het ambt in relatie tot het dalend aantal burgemeesterssollicitanten. Allerlei mogelijke verklaringen passeerden in de mediagesprekken de revue. Vooral de toegenomen bedreigingen aan het adres van burgemeesters wilden de journalisten graag horen. Een frame waar we als NGB niet in wilden stappen om een ‘selffulfilling prophecy’ te voorkomen en omdat de werkelijkheid, zoals zo vaak, veelkleuriger is dan dit eenzijdige frame. Waardoor er minder sollicitaties op de functie van burgemeester zijn, wordt nu onderzocht door het ministerie van BZK».

Zo begon Liesbeth Spies haar speech op het Najaarscongres van het Nederlands Genootschap van Burgemeester (NGB) in Eindhoven op 3 oktober 2024 dat als thema had: De waarde van vrijheid. Liesbeth Spies is voorzitter van het NGB en sinds 2017 burgemeester van Alphen aan den Rijn.

“Meer promotie voor ons vak”

«We moeten meer promotie maken voor ons vak. Meer laten zien wat we doen en uitleggen waarom we zo gepassioneerd zijn als burgemeester. We zijn burgervader of -moeder, we zijn handhavers, bieden luisterend oor en we dienen de wet én onze inwoners en ondernemers. Ons vakgebied mogen we etaleren voor een breder publiek. Ik ben ervan overtuigd dat we daarmee de belangstelling voor het ambt kunnen verhogen. Met 345 ambassadeurs (342 plus 3 gezaghebbers) en 12 enthousiaste Commissarissen van de Koning moet dat lukken! Dat ons ambt als mooi en waardevol wordt beleefd, blijkt ook uit de eerste cijfers van recent landelijk onderzoek. We voelen ons als de spreekwoordelijke vis in het water. Hoewel dat water soms wat dik of troebel kan zijn…. We kunnen dagelijks van betekenis zijn voor onze gemeente en onze inwoners. En wist u dat zinvol bezig zijn voor én met anderen, volgens geluks-expert Leo Bormans, de hoogste vorm is van (werk)geluk. Tegen die achtergrond zit hier dan een zaal vol geluksvogels: het is maar dat u het weet!»

«Dat betekent niet dat er geen zorgen zijn. Sommigen onder ons ervaren het ambt als een last, omdat de balans te vaak de verkeerde kant uitslaat. Frustraties, bedreigingen of politiek gedoe, maken soms dat er iets scheef groeit. Uiteindelijk zijn burgemeesters ook maar ‘gewone mensen’. Laten we elkaar hierin niet de maat nemen, maar zorgen voor elkaar. Collegiale steun en erkenning zijn cruciaal om na tegenslag weer verder te gaan, in of buiten het ambt.
Wat mij betreft moeten we er als beroepsgroep voor waken dat we te veel taken en verantwoordelijkheden op onze schouders krijgen of nemen. Ik refereer nog eens aan het afwegingskader voor burgemeestersbevoegdheden dat we vorig jaar hebben gemaakt. Laten we onszelf niet teveel aanbieden waar het gaat om het toekennen van extra taken en bevoegdheden aan burgemeesters. Dat komt de aantrekkelijkheid van het ambt niet ten goede en zet de balans van het zijn van burgervader of moeder en de verantwoordelijkheid voor openbare orde en veiligheid onder druk».

Investeren in de vaardigheden van burgemeesters

Spies zegt vervolgens dat “binnenkort de landelijke Basismonitor van politieke ambtsdragers verschijnt en dat daaruit blijkt dat zowel de deelname aan trainingen als de behoefte aan professionalisering onder burgemeesters stijgt”. Daarom is het nodig dat er geïnvesteerd wordt in de vaardigheden van burgemeesters. Dat is “geen luxe maar bittere noodzaak om burgemeesters ‘fit’ te houden”.

Lees de hele speech van Liesbeth Spies, We moeten meer promotie maken voor ons vak, op Burgemeesters, 7 oktober 2024: www.burgemeesters.nl/actueel/nieuws/we-moeten-meer-promotie-maken-voor-ons-vak/

Het NBG publiceert drie keer per jaar het tijdschrift Burgemeester. Het julinummer 2024 bevat de recensie van het boek Vraagstukken van burgemeesters – Een praktische gids voor het zoeken naar antwoorden, geschreven door Annemiek Meinen.
Zie: www.burgemeesters.nl/publicaties/magazine/
Boek is te bestellen op: www.burgemeesters.nl/publicaties/shop/boeken/vraagstukken-van-burgemeesters/

Zie ook: De driehoek in perspectief. Een agenda voor reflectie op het functioneren van de lokale veiligheidsdriehoek, door S. van Zuydam, N. Karsten, J. Hoogenboom en R. Klaassen, Tilburg University/Necker van Naem (2023). In opdracht van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters: https://beroepseer.nl

Afbeelding bovenaan: Ambtsketen van de burgemeester van Den Haag (foto Roel Wijnants, 2013)