Redactie Beroepseer

Stichting Beroepseer werkt mee aan onderzoeksproject DeMoCraft

Geschreven op 3 juli 2025. Gepost in Actueel in Beroepseer, Uitgelicht. Geen reacties op Stichting Beroepseer werkt mee aan onderzoeksproject DeMoCraft

Hoe kunnen politici en bestuurders het democratisch moreel vakmanschap ontwikkelen dat nodig is voor gezagvol en rechtvaardig handelen – juist in tijden van maatschappelijke crisis? Die vraag staat centraal in het onderzoeksproject DeMoCraft, dat deze week is gehonoreerd binnen de programmalijn Onderzoek op Routes door Consortia (ORC) van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA).

Het project staat onder leiding van dr. Leonie Heres (Vrije Universiteit Amsterdam) en brengt onderzoekers, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties samen. Ook Stichting Beroepseer is partner in het consortium. Vanuit onze expertise op het gebied van professionele integriteit, goed werk, rechtsstatelijk vakmanschap en gezag leveren wij inhoudelijke bijdragen en advies.

DeMoCraft onderzoekt onder meer:

Welke morele en democratische kennis, vaardigheden en houdingen politici nodig hebben;
Hoe politieke en ambtelijke omgevingen deze vakontwikkeling stimuleren of juist ondermijnen;
Wat het effect is op de kwaliteit van beleid, besluitvorming en het publieke vertrouwen.

Samen met o.a. gemeenten, ministeries, hogescholen, belangenverenigingen en NGO’s werken we aan praktische strategieën om het democratisch en moreel handelen van politici duurzaam te versterken.

Meer informatie:

https://www.nwo.nl/en/news/fourteen-consortia-receive-funding-in-the-nwa-orc-round-2024 Fourteen consortia receive funding in the NWA ORC round 2024 (2 July 2025)

https://vu.nl/en/news/2025/funding-for-research-projects-within-the-nwa-orc-round-2024?utm_source=chatgpt.com Within the Research on Routes by Consortia (ORC) program line of the National Science Agenda (NWA), fourteen consortia will receive funding in the 2024 round. Vrije Universiteit Amsterdam and Amsterdam UMC, location VUmc are leading three projects and participating in four. (2 July 2025)

Factcheck: “zorg naar de overheid is valse nostalgie, en populisme”

Geschreven op 25 juni 2025. Gepost in Blogs, Zorg. Geen reacties op Factcheck: “zorg naar de overheid is valse nostalgie, en populisme”

Er is een merkwaardige reflex in het debat over de zorg: zodra burgers pleiten voor meer publieke sturing, wordt dat al snel weggezet als “nostalgisch geweeklaag” of “populistisch verlangen naar het ziekenfonds”.

Maar is die framing terecht?

In dit stuk onderzoek ik twee hardnekkige frames:

Dat de wens naar meer overheidsregie teruggrijpt op een geromantiseerd verleden.
Het is een populistische roep die voorbijgaat aan “de complexiteit van dit zorgstelsel” .

De werkelijkheid blijkt namelijk een stuk genuanceerder.

Het ziekenfonds als utopie?

Laten we eerlijk zijn: het ziekenfonds had zijn tekortkomingen.

Lange wachttijden (die anno 2025 mogelijk NOG langer zouden zijn trouwens), beperkte keuzevrijheid en een inkomensgrens waardoor niet iedereen er automatisch onder viel.

Maar dat het geen “walhalla” was, betekent niet dat het verlangen naar meer publieke regie louter op sentiment is gebaseerd.

Uit langdurig onderzoek door onder andere het SCP en Nivel blijkt dat Nederlanders waarde hechten aan:

Duidelijke dekking
Voorspelbare kosten
Solidariteit

Het ziekenfonds — met zijn eenvoud en inkomensafhankelijke bijdrage — belichaamde dat voor veel mensen, ook al had het praktische gebreken.

Opvallend: Sinds de invoering van het huidige stelsel in 2006 is de keuzevrijheid toegenomen, maar ook de keuzestress.

Premies zijn fors gestegen, zorgverzekeraars worden laag gewaardeerd (slechts 28% vertrouwen volgens de Nivel-barometer), en het systeem voelt voor veel burgers ontoegankelijk en bureaucratisch.

De behoefte aan eenvoud en collectiviteit is dus niet “sentimenteel”, maar rationeel gevoed.

Zijn voorstanders populisten?

Nog zo’n kwalificatie: wie pleit voor meer overheid, is blijkbaar al snel een populist.

Maar de cijfers vertellen een ander verhaal:

Uit opiniepeilingen van EenVandaag, I&O Research, Nivel en het Radar-panel blijkt dat de wens voor publieke regie breed leeft onder Nederlanders: van links tot rechts, onder hoog- en laagopgeleiden, jong en oud.

Niet alleen burgers laten dit geluid horen.

Instanties als het Zorginstituut Nederland en de Nederlandse Zorgautoriteit riepen in een gezamenlijke brief (2023) op tot “minder marktprikkels en meer samenwerking”.

De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) stelde in haar rapport van juli 2023 ondubbelzinnig:

Het door sommigen verboden “S-woord” (stelseldiscussie) moet een serieus onderwerp van gesprek worden.

In een Kamerbrief uit maart 2025 geeft minister Agema toe dat “marktwerking zijn grenzen heeft bereikt” en spreekt zij zich uit voor structurele wijzigingen richting centrale sturing.

Populisme impliceert simplificatie, anti-elitisme of emotionele tegenstellingen.

Maar de roep om meer regie wordt vaak onderbouwd met systeemkritiek, realistische observaties en sociaal-economische zorgen.

Het gaat hier niet om zwart-witdenken, maar om het herijken van balans.

Een signaal, geen zwaktebod

Wanneer burgers aangeven dat het huidige zorgstelsel hen niet voldoende beschermt, verdienen zij geen karikatuur maar aandacht.

De wens om opnieuw publieke waarborgen in te bouwen is geen zwaktebod of vlucht naar het verleden.

Het is een krachtige oproep om het fundament van onze zorg — solidariteit en toegankelijkheid — serieus te nemen.

Wie deze oproep wegzet als “valse nostalgie” of “populisme”, mist het grotere plaatje: een samenleving die niet terugverlangt, maar vooruit wil — met meer zekerheid, minder versnippering en een overheid die durft te sturen waar marktwerking tekortschiet.

Wie werkelijk wil begrijpen waarom zoveel burgers verlangen naar meer publieke regie in de zorg, doet er goed aan verder te kijken dan gemakzuchtige etiketten.

En wie wil begrijpen van wie de frames van “valse nostalgie” en “populisme” afkomstig zijn?

Follow the money.

Ter herinnering: Er zijn wereldwijd 195 landen; slechts 3 of 4 daarvan hanteren een marktgereguleerde zorg, waaronder de VS en Nederland.

Zijn wij nou zo slim, of…?

Niet als romantici of populisten, maar als kritische ervaringsdeskundigen laat de meerderheid anno 2025 horen dat toegang tot zorg niet gereduceerd mag worden tot een markt.

Dat is geen stap terug — het is een stap richting herwaardering van wat zorg werkelijk betekent: onderlinge verbondenheid in kwetsbaarheid.

Over de auteur

Edward Kriek, gepensioneerd huisarts, en kritische volger van de zorg.

Leergang Modern Gezag voor Statenleden

Geschreven op 4 juni 2025. Gepost in Actueel in Beroepseer, Uitgelicht. Geen reacties op Leergang Modern Gezag voor Statenleden

Leergang Modern Gezag voor Statenleden

Het openbaar bestuur kampt met diverse crises, complexiteit, uitvoeringsproblemen, afnemend gezag en (politieke) fragmentatie. Dit heeft mede ertoe geleid dat steeds meer burgers geen of weinig vertrouwen hebben in de politiek en de overheid. Daarnaast spelen er specifieke opgaven zoals hoe om te gaan met de schaarse ruimte in steden en landelijk gebied, de energietransitie, landbouw versus natuur, en de omgang met nieuwe technologie zoals AI. Deze en andere ontwikkelingen hebben geleid tot extra druk op de (gezags)positie van Provinciale Staten, in relatie tot de Gedeputeerde Staten en in relatie tot de burger.

Tegen deze achtergrond is versterking van het gezag van statenleden en de Provinciale Staten als geheel urgent. Statenlidnu en de statengriffiers herkennen de noodzaak en meerwaarde om Staten te blijven stimuleren en ondersteunen in hun ontwikkeling en te werken aan het vergroten van hun gezag. Om hieraan bij te dragen heeft Stichting Beroepseer een Leergang Modern Gezag voor Statenleden ontwikkeld die dit najaar van start zal gaan.

Aanleiding

Gemeenteraden staan voor vergelijkbare uitdagingen als Statenleden. Vorig jaar heeft Stichting Beroepseer, in samenwerking met de Vereniging voor Raadsleden en de gemeente Almere en met steun van het ministerie van BZK, een Leergang Modern Gezag voor raadsleden ontwikkeld en 2 pilots uitgevoerd. Deze pilots werden positief beoordeeld door de deelnemers en projectpartners. Door een goede mix tussen theorie en praktijk en vooral de inzet van theateroefeningen hebben de deelnemers veel geleerd over hun eigen gezag en het gezag van de raad waar ze onderdeel van zijn en hebben ze praktische stappen gezet. De Leergang Modern Gezag voor Statenleden is hierop gebaseerd en toegespitst op de specifieke context van de Provinciale Staten.

Doel

De leergang kent de volgende doelen:

Deelnemers leren zichzelf te zien als gezagsdrager en hoe ze op eigen wijze gezag kunnen ontwikkelen.
Inzicht bieden in de verschillen tussen de verschillende ‘arena’s’ waarin gezag kan worden opgebouwd. Voor gezag binnen de lokale samenleving kunnen bijvoorbeeld andere voorwaarden gelden dan voor de gezagspositie in de Provinciale Staten zelf en richting de Gedeputeerde Staten.
Deelnemers leren hoe ze op effectieve wijze gezagsbronnen kunnen inzetten. We onderscheiden daarbij drie typen gezagsbronnen: institutionele, positionele en persoonsgebonden gezagsbronnen
Deelnemers prikkelen vaker hardop te twijfelen en onbegane paden te verkennen. Dat betekent het durven loslaten van bestaande routines en afstemmen op wat een gegeven situatie vraagt en die recht te doen. De leergang biedt een prikkelende ruimte waarin deelnemers leren improviseren, experimenteren, oefenen in het aanpassen, verrijken en verbreden van hun rol en handelingsrepertoire

Opzet

De leergang Modern gezag voor Statenleden bestaat uit 3 volledige trainingsdagen en een afsluitende bijeenkomst. Tijdens de afsluitende bijeenkomst houden de deelnemers een eindpresentatie waar zij een aantal zaken laten zien. Ten eerste hoe zij als statenlid hun gezag verder invulling geven met hetgeen is aangereikt tijdens de leergang. Ten tweede, hoe zij de Staten willen verrijken in de positionering als gezagsvol instituut en welke (verander)inzet dat vraagt.

Dag 1: Macht en gezag
Dag 2: Gezagsbronnen en arena’s van het statenlid
Dag 3: Werken aan je eigen gezagsprofiel
Afsluitende bijeenkomst: Modern gezag

Voor wie?

Statenleden die gemotiveerd zijn om te groeien in hun rol en professionaliteit als statenlid.
Statenleden die willen leren zichzelf te zien als gezagsdrager en hoe ze op eigen wijze gezag (verder) kunnen ontwikkelen.
Statenleden die bereid zijn om naar zichzelf te kijken en met zichzelf de slag te gaan (persoonlijk leiderschap), inclusief de weerstand die daar dikwijls bij komt kijken.
Statenleden die zich als ambassadeur en cultuurdrager willen inzetten om naast hun eigen gezag ook het gezag van hun Staten als geheel een impuls te geven.

Praktisch

12-15 deelnemers
Diverse groep met max 3 Statenleden van dezelfde provincie
Locatie: nader te bepalen, maar waarschijnlijk het Provinciehuis van Zwolle of Utrecht
Trainingsdata
- 23 oktober – 10.00-16.30 uur
- 8 november – 10.00-16.30 uur
- 20 november – 10.00-16.30 uur
- 4 december – 18.00-21.30 uur

Aanmelden

Om je aan te melden vragen we je een korte video op te nemen (max 2 minuten) waarin je antwoord geeft op deze vragen:

Wie ben je?
Waarom ben je statenlid geworden?
Wat is je motivatie om aan deze leergang mee te doen?
Wat hoop je uit de leergang te halen?

Deze video uiterlijk 4 juli 2025 per mail versturen naar Maurits Hoenders (m.hoenders@beroepseer.nl).

Selectiecriteria

Max 15 plekken
De motivatie om aan de slag te gaan met je eigen gezag en dat van de Staten waar je onderdeel van bent
Max 3 statenleden per provincie

Kosten

Deze leergang wordt grotendeels mede mogelijk gemaakt door financiële steun van het ministerie van BZK. Voor deelname aan deze Leergang vragen we daarnaast een eigen bijdrage van € 726,- (incl. btw). Hiervoor kan je een beroep doen op het scholingsbudget van jouw provincie. Neem contact op met je griffie(r) over de mogelijkheden bij jouw provincie.

Versterken van rechtsstatelijk handelen in de praktijk: recente initiatieven van Stichting Beroepseer

Geschreven op 2 juni 2025. Gepost in Actueel in Beroepseer, Uitgelicht. Geen reacties op Versterken van rechtsstatelijk handelen in de praktijk: recente initiatieven van Stichting Beroepseer

In een tijd waarin het vertrouwen in de overheid onder druk staat, blijft Stichting Beroepseer zich inzetten voor het versterken van rechtsstatelijk handelen en ambtelijk vakmanschap. Hieronder een overzicht van recente projecten, publicaties en trainingen die bijdragen aan een eerlijke, deskundige en mensgerichte overheid.

Onderzoek: Rechtsstatelijk beslissen en motiveren

In opdracht van de Staat van de Uitvoering voert Stichting Beroepseer het onderzoek “Rechtsstatelijk beslissen en motiveren: beter ambtelijk vakmanschap in de uitvoering” uit. Dit onderzoek biedt uitvoeringsorganisaties en gemeenten inzicht in de toepassing van bestuursrechtelijke wetten en beginselen binnen hun organisatie. Deelnemende organisaties ontvangen een vertrouwelijke eindrapportage met concrete aanbevelingen voor verbetering.

Training: Rechtsstatelijk en democratisch vakmanschap

Samen met de Vrije Universiteit Amsterdam ontwikkelde Stichting Beroepseer een eendaagse training gericht op het vergroten van rechtsstatelijk en democratisch besef onder ambtenaren. De training behandelt onder andere de Algemene wet bestuursrecht en de beginselen van behoorlijk bestuur, en biedt handvatten voor het omgaan met dilemma’s in de praktijk. Deze training is inmiddels verzorgd voor ambtenaren van organisaties zoals DUO, de Belastingdienst en de Sociale Verzekeringsbank. Meer informatie: Wat de ambtenaar nu met de democratische rechtsstaat moet – eendaagse stoomcursus

Publicatie: Ambtelijk vakmanschap voor de democratische rechtsstaat

In samenwerking met het A+O fonds Rijk publiceerde Stichting Beroepseer het paper “Ambtelijk vakmanschap voor de democratische rechtsstaat”. Deze publicatie biedt een theoretische basis en praktische tools om ambtelijk vakmanschap duurzaam te verankeren binnen de Rijksoverheid. Het paper is onderdeel van een breder project dat zich richt op het versterken van de normatieve identiteit van de ambtenaar.

Project: Van woorden naar daden

Met steun van het A+O fonds Rijk en in samenwerking met de Centrale voor Middelbare en Hogere Functionarissen (CMHF) lanceerde Stichting Beroepseer het project “Van woorden naar daden”. Dit initiatief richt zich op het vergroten van de ruimte voor ambtelijk vakmanschap binnen de Rijksoverheid. Het project omvat een actuele analyse van de huidige situatie en werkt toe naar concrete adviezen en praktische instrumenten om vakmanschap in de werkpraktijk van rijksambtenaren te borgen.

Boek: Het recht op ambtelijk vakmanschap

De publicatie “Het recht op ambtelijk vakmanschap” biedt een stevig fundament voor de versterking van rechtsstatelijk ambtelijk handelen. In dit boek worden onder meer de juridische grondslagen van vakmanschap uitgewerkt, de toepassing van bestuursrechtelijke beginselen besproken, en aanbevelingen gedaan om ambtelijk vakmanschap beter te verankeren in de uitvoeringspraktijk. Het bevat bijdragen van onder anderen Caroline Raat, Arre Zuurmond en Arnt Mein.

Tim Wittenberg (DUO) schreef hierover: “Het recht op ambtelijk vakmanschap is een must have in de gereedschapskist van elke ambtenaar. Als ambtenaar heb ik bij mijn aanstelling de belofte afgelegd. En dit geweldige boek biedt houvast om deze belofte dagelijks aan de maatschappij en haar burgers in te lossen.”

Stichting Beroepseer blijft zich inzetten voor het versterken van rechtsstatelijk handelen en ambtelijk vakmanschap. Voor meer informatie over deze en andere initiatieven, bezoek www.beroepseer.nl. En kijk op onze Academie voor Ambtelijk Vakmanschap met ons trainingsaanbod.

Doe mee aan het onderzoek Rechtsstatelijk beslissen en motiveren

Geschreven op 23 mei 2025. Gepost in Actueel in Beroepseer, Uitgelicht. Geen reacties op Doe mee aan het onderzoek Rechtsstatelijk beslissen en motiveren

Doe mee aan het onderzoek ‘Rechtsstatelijk beslissen en motiveren’: versterk ambtelijk vakmanschap in de uitvoering!

Stichting Beroepseer voert in opdracht van Staat van de Uitvoering het onderzoek ‘Rechtsstatelijk beslissen en motiveren: beter ambtelijk vakmanschap in de uitvoering’ uit. Voor dit onderzoek zoeken wij uitvoeringsorganisaties en gemeenten die willen deelnemen.

Het onderzoek biedt deelnemers objectief en verdiepend inzicht in de manier waarop binnen hun organisatie rechtsstatelijk wordt gehandeld in de uitvoering. Daarnaast draagt u bij aan bredere kennisontwikkeling over rechtsstatelijk handelen binnen de overheid.

Doel van het onderzoek

Het doel van het onderzoek is om zichtbaar te maken in welke mate en op welke wijze beslismedewerkers in uitvoeringsorganisaties rechtsstatelijk handelen. Er wordt niet alleen gekeken naar de toepassing maar ook naar de organisatorische borging van bestuursrechtelijke wetten en beginselen in de uitvoering. Op basis van de bevindingen worden aanbevelingen gedaan voor het versterken van kennis, vaardigheden en organisatorische ondersteuning op dit terrein.

Onderzoeksaanpak

Het onderzoek wordt uitgevoerd bij drie uitvoeringsorganisaties en twee gemeenten. Per deelnemende organisatie bestaat het onderzoek uit:

Analyse van relevante documenten;
Een anonieme kennistoets onder beslisambtenaren;
Interviews met sleutelfunctionarissen;
Groepsgesprekken met betrokken medewerkers;
Een eindrapportage met concrete bevindingen en aanbevelingen.

Planning

De totale looptijd van het onderzoek is twaalf maanden. De centrale onderzoeksfase vindt plaats tussen begin augustus en eind november 2025. In deze periode doen wij een beroep op de betrokkenheid van uw organisatie.

Vertrouwelijkheid en anonimiteit

Vertrouwelijkheid en zorgvuldigheid staan voorop. Stichting Beroepseer sluit met iedere deelnemende organisatie een overeenkomst waarin wordt vastgelegd dat:

de identiteit van deelnemende organisaties niet openbaar wordt gemaakt;
individuele uitkomsten van de anonieme kennistoets niet bekend zijn bij Stichting Beroepseer, noch bij de organisatie zelf.

De uitkomsten en adviezen die specifiek op uw organisatie betrekking hebben, worden uiteraard wel met u gedeeld.

Meedoen?

Wilt u bijdragen aan beter rechtsstatelijk handelen in de uitvoering én uw organisatie versterken? Neem dan zo spoedig mogelijk contact met op met Thijs Jansen (thijsjansen@beroepseer.nl). Wij gaan graag met u in gesprek over deelname.

Navigeren door de AI-revolutie

Geschreven op 21 februari 2025. Gepost in Blogs, Informatie en communicatie. Geen reacties op Navigeren door de AI-revolutie

De recente ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) hebben de gebruikelijke angst voor achterop raken gekoppeld aan beloften van bevrijding. Maar afgezien van de gevolgen voor de werkgelegenheid rijst de vraag: Wat zijn de gevolgen voor de manier waarop we werken en de omstandigheden waaronder? Voor sommigen geeft de groei van de AI-sector al vorm aan hun werk op een vaak onderbelichte manier.
In het nieuwste nummer van HesaMag (december 2024) staat een speciale, diverse kanten belichtende reportage van negen artikelen over kunstmatige intelligentie: Navigating the AI revolution.
HesaMag is een twee maal per jaar verschijnend magazine dat wordt uitgegeven door het European Trade Union Institute (ETUI), het onafhankelijk onderzoeks- en trainingscentrum van de Europese Federatie van Vakbonden (ETUC), een paraplu organisatie voor Europese vakbonden.

Overzicht van de artikelen

♦ Hoe kunnen werknemers zichzelf beschermen tegen de risico’s van nieuwe technologieën? door Aude Cefxaliello (ETUI) en Jan Popma, Vrije Universiteit, Amsterdam

Robotica en kunstmatige intelligentie worden door werkgevers en investeerders vaak gepresenteerd als een middel om het tekort aan arbeidskrachten te bestrijden en tegelijkertijd, de werkdruk te verlichten en de kwaliteit van het werk te verbeteren. In de praktijk evenwel brengt de introductie van deze nieuwe technologieën op de werkplek verschillende risico’s met zich mee. Gelukkig bieden bepaalde juridisch strategieën een manier om werknemers tegen de ergste risico’s te beschermen.

“Zelfbestuur vervangen door algoritmisch beheer kan de werker degraderen tot ondergeschikte van het AI-systeem”.

♦ De Filippijnse werknemers op het scherpst van de snede van AI, door Theophile Simon, journalist

Op het eiland Mindanao van de Filipijnen ‘annoteren’ tienduizenden IT-medewerkers de gegevens die nodig zijn om de algoritmen van wereldleiders in AI uit te voeren. Hun zeer onzekere arbeidsomstandigheden onthullen een uitbuitend industrieel systeem op wereldschaal.

“Ik doe dezelfde taak ongeveer twaalf uur per dag, zeven dagen per week, vaak ‘s nachts”.
“Als je een Europees bedrijf bent en je moet miljoenen beelden annoteren voor het trainen van je AI, ga je dan dure Europese werknemers of goedkope werknemers uit zuidelijke landen werven?”
“Klik na klik, door miljarden microtaken uitgevoerd op hun scherm, bouwen de AI-slaven van het ‘Mondiale Zuiden’ de fundamenten van een technologische revolutie”.

♦ Cyberaanvallen: een grote zorg voor de gezondheid en de veiligheid, door Pierre Bérastégu (ETUI)

Kritieke, op afstand gemanipuleerde infrastructuur, gevoelige gegevens worden bewaard voor losgeld… Cyberaanvallen zijn berucht om hun soms verwoestende economische gevolgen voor en reputatie van bedrijven. Maar hoe zit het met de menselijke
gevolgen? Hoe zit het met de bedreiging die ze vormen voor de veiligheid van werknemers? Hoewel deze vragen misschien nog niet de kranten halen, zijn ze wel steeds meer een bron van zorg.

“In 2021 is een monteur in een Tesla-fabriek in de V.S. aangevallen door een robot die was ontworpen voor het gebruiken van
auto-onderdelen”.

“We zien een groeiende convergentie tussen informatie-technologie en operationele technologie-systemen”.

♦ De content-moderator: een riskante baan in de 21ste eeuw, door Ben Wray, journalist

Behoren riskante banen tot het verleden in Europa? In het tijdperk van kunstmatige intelligentie moeten we misschien anders gaan denken over hoe zo’n baan eruit ziet, minder focussen op de longen of het hart en meer op de geest. Er is een snel groeiende industrie in Europa met steeds meer bewijs dat geestelijke gezondheidsproblemen een systemisch probleem vormen voor werknemers. Die industrie heet content-moderatie. Content-moderatoren zijn belast met het verwijderen van schadelijke inhoud van online platforms.

De Europese content-moderator-sector is de afgelopen jaren sterk geconcentreerd in een paar grote bedrijven die rivalen opkopen en de sector domineren.

♦ AI en vakbonden: van snelle reacties naar proactieve strategieën, door Aída Ponce Del Castillo (ETUI)

Historisch gezien hebben vakbonden altijd snel gereageerd op industriële revoluties en technologische veranderingen, en hetzelfde geldt in de huidige tijd voor kunstmatige intelligentie. Op alle niveaus ondernemen vakbonden actie om de AI-uitdaging aan te gaan: beïnvloeden van wetgeving, onderhandelen over cao’s en ontwikkelen van interne capaciteit en kennis. Op sommige gebieden hebben ze succes geboekt. Nu is het tijd voor een langetermijnstrategie. Naarmate AI de arbeidsmarkt verder verandert en techno-deterministisch wordt, zal de proactieve en geïnformeerde betrokkenheid van vakbonden, op alle niveaus, essentieel zijn om de rechten van werknemers te bevorderen, een eerlijke digitale overgang te garanderen en de waarde van menselijke arbeid te waarborgen.

De Platform Work Directive van de EU – van kracht geworden op 1 december 2024 – valt op door de innovatieve mengeling van arbeidsrecht en nieuwe regels voor veiligheid en gezondheid. De Richtlijn stelt belangrijke nieuwe eisen aan bedrijven die werk in de platform- of gig-economie faciliteren.

♦ Humanoïden aan het werk: staan robots echt tot onze dienst? door Louise Pluyaud, journalist, en Sadak Souici, fotograaf

Ziekenhuizen, bejaardentehuizen, hotels, restaurants… Sociale hulprobots worden voorgesteld als een oplossing voor acute personeelstekorten en de onaantrekkelijkheid van bepaalde arbeidssectoren. Maar twintig jaar na hun komst, proberen kunstmatige mensen met steeds geavanceerdere AI nog steeds hun plaats te vinden in het dagelijkse arbeidsleven.

“Sociale robots beschikken tegenwoordig over generatieve AI-technologie waarmee machines zelf nieuwe inhoud kunnen genereren; ze zullen in de toekomst steeds autonomer worden”.

Een Japans voorbeeld:

Met een vergrijzende bevolking heeft de vierde economie ter wereld te maken met een ongekend tekort aan werknemers. Om het probleem aan te pakken, heeft Japan zijn immigratiebeleid enigszins versoepeld en richt het zich ook op technologie. In 2020 gebruikte twintig procent van de bejaardentehuizen in Japan robots om de bewoners en hun vitale functies in het oog te houden.
De autoriteiten hebben androïden goedgekeurd als metgezel voor ouderen om depressies, veroorzaakt door eenzaamheid tegen te gaan.
Het Land van de Rijzende Zon opende in Tokio in 2015 Hotel Henn-na (henn betekent ‘vreemd’ in het Japans), het eerste, volledig door robots gerunde hotel ter wereld, van receptie tot roomservice. “In eerste instantie wilden we onze arbeidskosten verlagen. Maar de robots werden al snel een attractie op zich”, legt Miura Tatsuki uit. Hij is leidinggevende van de afdeling public relations bij reisbureau H.I.S. (Zie daarover de website https://www.nippon.com/en/guide-to-japan/gu900045/). Soortgelijke vestigingen volgden in o.m. Osaka en Kyoto. Maar de rage was van korte duur. Als gevolg van aanhoudende storingen en ontevreden klanten werd de helft van het robot-bpersoneel weggestuurd. Vier jaar na de opening besloot het bedrijf meer mensen in dienst te nemen en wat robots betreft een stapje terug te doen.

♦ “Hoeveel mag de baas over je weten?” Interview met Phoebe Moore, door Arthur Neslen, journalist

Digitale tools die gebruik maken van kunstmatige intelligentie (AI) worden op werkplekken over de hele wereld ingezet om werknemers te monitoren, arbeidsprocessen te automatiseren, dagelijkse werkzaamheden te versnellen en bestaande relaties tussen vakbonden en management te herzien. Het eindresultaat is stress, angst en een toename van strijd rond het begrip toestemming, aldus professor Phoebe Moore. Zij analyseert wat dit proces betekent voor werknemers en onderzoekt waar het naartoe gaat.

HesaMag sprak met Moore over de wijzen waarop AI de werkplek van de 21e eeuw door elkaar schudt en wat vakbonden
eraan kunnen doen. Zij is de auteur van het boek The Quantified Self in precarity – work, technology and what counts (2018) “We behoren het verschil te kennen tussen automatisering en AI. Waarbij het ene simpelweg een uitbreiding is van intelligent werk, en het andere potentieel een volledige vervanging van intelligentie”.

“We moeten niet toestaan dat werknemers worden gebruikt als proefkonijn voor vermeende AI- en data-innovatie”.

♦ Vakbondsmedewerkers experimenteren met generatieve AI, door Nick Scott, AI directeur van Unions21.
Unions21 is een in Londen gevestigde organisatie die vakbonden ondersteunt ter vergroting van hun invloed, impact en doeltreffendheid binnen de arbeidswereld.

Generatieve AI – het soort kunstmatige intelligentie (AI) dat toegankelijk is via tools zoals ChatGPT en o.m. tekst en afbeeldingen kan genereren – is de afgelopen jaren onderwerp geweest van een ongelooflijke hype. Terwijl veel vakbonden met daadkracht proberen te waarborgen dat de toepassing van alle vormen van AI op de werkplek ethisch en werknemersvriendelijk is, ondervinden ze de gevolgen binnen hun eigen organisaties. Vakbondsmedewerkers over de hele wereld experimenteren actief met en leren over deze nieuwe technologie en ontdekken kansen en uitdagingen voor henzelf en voor de arbeidersbeweging in het algemeen.

“Voor veel mensen, onder wie vakbondsmedewerkers en -vertegenwoordigers, is het nog steeds niet erg duidelijk hoe generatieve AI kan worden gebruikt om hen te ondersteunen bij hun dagelijkse werk”.

“Volgens onderzoek van Unions21 experimenteren veel vakbondsmedewerkers slechts minimaal met tools zoals ChatGPT”.

Creatief idee: vraag ChatGPT om een e-mail te schrijven in de stijl van de Britse auteur en prominente vakbondsorganisator Jane McAlevey.

De vakbonden bevinden zich in een gunstige positie om invloed uit te oefenen op de ontwikkeling van meer verantwoorde AI in de toekomst. Door dit te doen vanuit kennis en ervaring kunnen zij zich versterken door het beste van AI te gebruiken en tegelijkertijd de meer negatieve aspecten te bestrijden van de steeds dominanter wordende technologie.

♦ De veranderende aard van werk in het rechtssysteem, door Laura-Maria Ilie en Florentin Cassonnet, journalisten

In de loop der jaren is digitalisering de dagelijkse taken van juridische professionals binnengeslopen, met zowel positieve als negatieve gevolgen. HesaMag spreekt met rechters, griffiers, advocaten, professoren en vakbondsleden in Roemenië over hoe zij zich hebben aangepast aan deze veranderingen en hoe ze aankijken tegen de meer recente (en toekomstige) opkomst van AI-tools in hun beroep.

“Het werk is vereenvoudigd, maar er is meer werk. Alle aanvragen zijn nuttig, maar tijdrovend”.

“De technologie loopt wat voor op de wet”.

Dowloaden HesaMag, no 29, winter 2024: www.etui.org/sites/default/files/2024-12/HesaMag_29_EN_WEB.pdf

Navigating the AI revolution, HesaMag no 29, winter 2024, ETUI: www.etui.org/publications/navigating-ai-revolution

Afbeelding bovenaan is ontleend aan HesaMag nr. 29, winter 2024, pagina 12

Strategische Monitor Politie voor maatschappelijke stabiliteit

Geschreven op 20 februari 2025. Gepost in Blogs, Politie. Geen reacties op Strategische Monitor Politie voor maatschappelijke stabiliteit

Om voorbereid te zijn op werken in een steeds turbulenter en complexer wordende wereld, is de Strategische Monitor Politie 2025 ingesteld die te midden van de veranderingen in de samenleving de koers bepaalt die nodig is om de veiligheid te waarborgen. Geopolitieke spanningen en technologische ontwikkelingen hebben directe invloed op de maatschappij en stellen de politie voor nieuwe uitdagingen.

De Monitor laat zien dat zowel externe als interne factoren de stabiliteit onder druk zetten. Buitenlandse inmenging, desinformatie en digitale sabotage maken internationale samenwerking steeds belangrijker. Tegelijkertijd kan ineffectief beleid het vertrouwen in de overheid aantasten en zo de democratische rechtsstaat verzwakken.
Daarnaast spelen interne spanningen een rol. Politieke polarisatie en de opkomst van extreme partijen maken het moeilijker om compromissen te sluiten, wat de stabiliteit van de democratie bedreigt. De politie moet opereren in een samenleving waarin onzekerheid en ongelijkheid toenemen. Vandaar de noodzaak van een sterke en veerkrachtige strategie.

Brede, geïntegreerde aanpak

Om de veerkracht van de samenleving te versterken, pleit de Monitor voor een brede, geïntegreerde aanpak: samenwerking tussen overheid, politie, maatschappelijke organisaties en internationale partners. Ook nodig is preventie en risicoanalyse, gericht op het vroegtijdig signaleren van bedreigingen. Verder wordt versterking van sociale en fysieke infrastructuur aanbevolen, om de impact van digitale en buitenlandse dreigingen te verkleinen. En er is een gerichte aanpak van ondermijning, georganiseerde misdaad en radicalisering vereist, door een beter begrip van deze fenomenen.
Daarnaast wordt het belang van kennisontwikkeling benadrukt. De politie moet inzicht krijgen in de impact van technologie, framing en escalatiemechanismen. Dit vraagt om flexibele en innovatieve strategieën, zodat de politie effectief kan inspelen op maatschappelijke instabiliteit.

Hoewel Nederland een sterke democratische rechtsstaat heeft, waarschuwt de monitor voor het risico van opeenstapelende problemen en onverwachte crises. Tijdig handelen en diepgaand inzicht zijn essentieel om stabiliteit te behouden in een wereld die voortdurend verandert.

Voor de toekomst

Een van de belangrijkste conclusies uit de Monitor is dat, hoewel de Nederlandse democratische rechtsstaat in veel opzichten goed functioneert, instabiliteit op de loer ligt als men niet waakzaam is. Er wordt gewezen op ontwikkelingen die de stabiliteit kunnen beïnvloeden en het sociaal contract tussen burger en overheid onder druk zet.

De Strategische Monitor Politie 2025 is opgesteld door de Directie Strategie & Innovatie van de Nederlandse politie en maakt deel uit van een meerjarig onderzoeksprogramma dat uitgevoerd wordt door The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS). Dit programma signaleert en duidt ontwikkelingen die van belang zijn voor de rol en taken van de politie en draagt bij aan strategische besluitvorming voor de toekomst.

De primaire doelgroep van de Monitor zijn de strategie- en beleidsmakers van de Nederlandse politie. Daarnaast is de Monitor een middel tot een professionele dialoog met samenwerkingspartners en stakeholders van de politie. Tenslotte wil de Monitor een breder publiek van geïnteresseerden bereiken om zo het publieke debat over de aangekaarte onderwerpen te voeden.

Het is de intentie de komende jaren periodiek nieuwe edities van de Monitor te publiceren. De eerste editie van januari 2025 vormt een zekere ‘nulmeting’ met een brede scope. Volgende edities zijn meer gericht op veranderde of nieuwe ontwikkelingen ten opzichte van de vorige Monitor.

Downloaden Samenleving in Transitie: Balanceren tussen Hoop en Vrees – Strategische Monitor Politie 2025, door Frank Bekkers met bijdragen van Gerben Bakker, Jesse Kommandeur, Nora Nijboer en Emma Bokel, The Hague Centre for Strategic Studies, januari 2025: https://beroepseer.nl

Democratische rechtsstaat vraagt om blijvend onderhoud in veranderende wereld, Beveiligingswereld, 7 februari 2025: www.beveiligingswereld.nl/

Strategische Monitor Politie 2025, Beveiligingsnieuws.nl, 7 februari 2025: https://beveiligingnieuws.nl/

Werken aan nieuwe Participatiewet met minder regels en meer vertrouwen

Geschreven op 19 februari 2025. Gepost in Blogs, Overheid, Publieke en semi-publieke sector. Geen reacties op Werken aan nieuwe Participatiewet met minder regels en meer vertrouwen

Voorzitter Victor Everhardt van stichting Divosa schrijft in het februarinummer van Sprank magazine dat het kabinet een aantal grondige stappen gaat ondernemen om de Participatiewet te verbeteren. De Partiticipatiewet werd tien jaar geleden van kracht, als vangnet voor mensen die het zelf niet redden en met het doel om zoveel mogelijk inwoners aan werk te helpen. In oktober 2024 heeft het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) de Probleemanalyse Patticipatiewet gepubliceerd. Dit rapport zou volgens Everhardt als vertrekpunt kunnen dienen voor een fundamentele herziening van de sociale zekerheid.
“Laten we inzetten op eenvoud en elkaar plechtig beloven om de wet met praktijkervaringen in de jaren daarna nog eenvoudiger te maken. Dat scheelt weer tien jaar wachten op een volgend rapport dat ons dan pas de weg gaat wijzen. Divosa heeft voor de probleemanalyse belangrijke input geleverd. Nu is het aan de politiek om op basis van deze analyse de bestaanszekerheid écht te verbeteren”

De huidige Participatiewet is te complex en gaat onvoldoende uit van vertrouwen. Daarom werkt de overheid aan een herziening die tussen 2025 en 2027 stapsgewijs wordt doorgevoerd.

Participatiewet in balans

Intussen is het ministerie van SZW in 2023 begonnen met het programma Participatiewet in balans. Daarvoor wordt samengewerkt met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG); Divosa, vereniging van leidinggevenden in het sociaal domein; SAM, beroepsvereniging voor uitvoerders in het publieke sociaal domein; Sociaal Werk Nederland; Sociale Verzekeringsbank SVB; Cedris, brancheorganisatie voor sociale werkgelegenheid en arbeidsintegratie en de Landelijke Cliëntenraad.
Divosa organiseert regiobijeenkomsten Participatiewet in balans ter ondersteuning van gemeenten met kennis en tools om effectief beleid uit te voeren en met oog voor vertrouwen en de menselijke maat. De bijeenkomsten zijn bedoeld voor iedereen die binnen het gemeentelijk sociaal domein werkt. Zie de site van Divosa voor nadere gegevens – datum en locatie van de bijeenkomsten: www.divosa.nl/bijeenkomsten?filter%5B2%5D%5B%5D=6785

Fred Dukel, directeur Sociale Zaken van de gemeente Den Haag schrijft in hetzelfde nummer van Sprank dat het Nederlandse sociale zekerheidsstelsel “is uitgegroeid tot een bureaucratische doolhof, ontworpen vanuit wantrouwen, zonder feeling met de dagelijkse realiteit van mensen in een kwetsbare situatie. Die bureaucratie legt een enorme last op de ruim 1,5 miljoen mensen die op of rond de armoedegrens leven. Zij hebben eenvoud en duidelijkheid juist het hardst nodig. Het gevoel verstrikt te raken in een web van regels en procedures veroorzaakt bij hen een neerwaartse spiraal van onzekerheid, (systeem)stress en stigmatisering. Hun bestaan staat in het teken van een dagelijkse financiële overlevingsstrijd”.

Minder bureaucratie betekent minder regelwerk

Dukels artikel heeft de titel Mijn gedroomde Participatiewet meegekregen. Die moet er volgens hem radicaal anders uit gaan zien: “Dat vraagt lef en daadkracht. Inwoners moeten nu hun recht op allerlei toeslagen bewijzen voordat ze die ontvangen én eventueel weer moeten terugbetalen. Draai dat om. Verhoog zowel de bijstand als het minimumloon; daarmee worden veel aanvullende armoederegelingen en toeslagen overbodig. Dat is begrijpelijker en voorspelbaarder voor inwoners en beter uitvoerbaar voor professionals. Accepteer dat een mensgerichte benadering vanuit vertrouwen beter werkt dan financieel micromanagement. Houd opzettelijk misbruik in de gaten, maar accepteer hier en daar een kleine foutmarge. Dan hebben we ook minder last van de krappe arbeidsmarkt. Minder bureaucratie betekent immers minder regelwerk. Zo blijft meer tijd en aandacht over voor een-op-een-contract.
Het resultaat? De mentale ruimte om te participeren in een rechtvaardige, inclusieve samenleving. En de eerste stappen in de richting van die gedroomde uitkomst kunnen we morgen al zetten”.

P-wet: probleemanalyse met perspectief, door Victor Everhardt, Sprank magazine, februari 2025: https://sprankmagazine.nl/column/p-wet-probleemanalyse-met-perspectief/

Mijn gedroomde Participatiewet, door Fred Dukel, Sprank magazine, februari 2025: https://sprankmagazine.nl/column/mijn-gedroomde-participatiewet/

Sprank magazine is het vijf maal per jaar verschijnende tijdschrift voor leidinggevenden in het gemeentelijk sociaal domein en wordt uitgegeven door Divosa, vereniging van leidinggevenden in het sociaal domein.

Probleemanalyse Participatiewet, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, oktober 2024: https://open.overheid.nl/documenten/f6601d0a-c35f-45a6-9248-d243ffcc0b3c/file

Programmaplan Participatiewet in Balans, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, december 2023:
https://open.overheid.nl/documenten/7a065a41-28cb-45e8-b71e-390603d64c59/file

Geneesmiddelencrisis wordt onbeheersbaar. Apothekers uren op zoek naar medicijnen

Geschreven op 17 februari 2025. Gepost in Blogs, Zorg. Geen reacties op Geneesmiddelencrisis wordt onbeheersbaar. Apothekers uren op zoek naar medicijnen

Er heeft zich een nieuwe crisis aangemeld, de geneesmiddelencrisis. Sinds een aantal jaren verschijnen er onderzoeksrapporten met voorbeelden. Dat patiënten moeten bijbetalen vanwege beschikbaarheidsmoeilijkheden. De zorgverzekeraar vergoedt dan lang niet altijd de kosten. Alternatieve middelen worden niet (volledig) vergoed.
Marcel Levi levert ferme kritiek op het Nederlandse en Europese medicijnenbeleid in zijn artikel Bittere pillen tegen de verkeerde prijs in het februarinummer van maandblad HP/De Tijd. Levi is internist en hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam en sinds 2021 voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).

Kosten niet zelden enkele tonnen per patiënt

Het blijkt dat een kwart van de ruim tienduizend van de in Nederland geregistreerde geneesmiddelen niet beschikbaar is voor patiënten. De helft van de mensen die afhankelijk zijn van medicijnen kreeg het afgelopen jaar te maken met niet-leverbare geneesmiddelen. Het tekort is overigens een wereldwijd probleem. De voornaamste oorzaken zijn minder medicijnfabrikanten en grondstoffen en medicijnen worden door een steeds kleinere groep fabrieken gemaakt in lage lonen landen zoals China en India. Door productie- en distributieproblemen ontstaan er aan de lopende band tekorten. In Nederland komt er nog een complicatie bij. Door een extreem inkoopbeleid van de zorgverzekeraars (het zogenaamde preferentiebeleid) worden alleen de allergoedkoopste pillen vergoed.

Apothekers moeten een urenlange zoektocht starten langs andere apothekers, groothandels, importeurs en geneesmiddelenfabrikanten om te zien of er ergens nog een kleine voorraad beschikbaar is. Veelgebruikte medicijnen, tegen hoge bloeddruk bijvoorbeeld, kosten maar vijf of tien cent. Daarentegen zijn er de dure, nieuwe en zeer effectieve medicijnen tegen kanker bijvoorbeeld en die kosten niet zelden enkele tonnen per patiënt. De uitgaven van deze dure geneesmiddelen zijn in tien jaar gestegen van 0,5 miljard naar ruim 2,5 miljard euro per jaar. Ze vertegenwoordigen inmiddels tien procent van alle kosten voor medisch-specialistisch zorg.

Reset geneesmiddelenmarkt noodzakelijk

Inmiddels blijkt het preferentiebeleid van de zorgverzekeraars failliet. De goedkope medicijnen zijn te goedkoop om een adequate levering te kunnen garanderen en de kosten van de dure middelen lopen uit de hand vanwege de exorbitante winsten van de producenten. Het ministerie van VWS doet niets en onderneemt geen enkele actie om de nijpende situatie aan te pakken. Dat doet de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) die ook toeziet op adequate medicijnvoorziening, evenmin.

Marcel Levi gaat nader in op de rol van de EU. De monopoliepositie van de farmaceutische fabrikanten die geen enkel verantwoordelijkheidsgevoel kennen en de woekerwinsten steeds verder opstuwen. Hier ligt een taak voor de EU: de duur van geneesmiddelpatenten in Europa drastisch bekorten om nieuwe medicijnen voor alle patiënten toegankelijk te houden.
De medicijnproblemen beginnen onbeheersbaar te worden. Hoogtijd een fatsoenlijk Europees medicijnbeleid op touw te zetten. Een reset van de geneesmiddelenmarkt is noodzakelijk.

Bittere pillen tegen de verkeerde prijs, door Marcel Levi, HP/De Tijd, februari 2025. In winkel en kiosk te koop, € 8,95.
Op internet: www.hpdetijd.nl/columns-opinie/column/46925/bittere-pillen-tegen-de-verkeerde-prijs

Medicijntekorten: www.apotheek.nl/zorg-van-de-apotheker/medicijnen-actualiteit/medicijntekorten