Redactie Beroepseer

Nepnieuws is dit jaar uitgegroeid tot een ware plaag. Het duikt overal op en lijkt steeds erger te worden. Dinsdag 14 november 2017 opende De Telegraaf met de kreet “Nepnieuwslawine” die ochtend de krant. Op de site luidde de kop: “Nepnieuws gevaar voor Nederland”. Het bericht meldde dat het kabinet de verspreiding van nepnieuws een risico voor de Nederlandse democratie vindt en dat minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken nadrukkelijk wijst naar Moskou als dader.
Het Algemeen Dagblad kwam vervolgens met de kop: “Russen proberen met nepnieuws opinie in Nederland te sturen”. Trouw kopte op internet: “Rusland verspreidt nepnieuws en ‘s avonds deed het NOS Journaal een duit in het zakje. “De Russen hebben Nederland in het vizier. Met nepnieuws proberen ze de democratie te ontregelen”.

Alexander Pleijter, docent internetjournalistiek aan de Universiteit van Leiden en coördinator van de website Nieuwscheckers schrijft in een artikel op de site voor journalistiek Villamedia dat er niet veel klopt van wat er allemaal beweerd wordt. De nepnieuwslawine blijkt niet meer dan een sneeuwvlok: “Het was de combinatie van ‘de Russen’ en ‘nepnieuws’ die werd uitgevent: Russen die in Nederland nepnieuws verspreiden! Alarm! De aanleiding was de brief die minister Ollongren van Binnenlandse Zaken aan de Tweede Kamer had gestuurd. Maar opvallend genoeg kwam de combinatie ‘nepnieuws’ en ‘de Russen’ helemaal niet voor in de bewuste Kamerbrief. Sterker nog, het woord ‘nepnieuws’ kwam überhaupt niet voor. Wel repte de tekst van ‘valse berichtgeving’.
Tegelijkertijd spelen media en technologiebedrijven een belangrijke rol bij de afweging of er sprake is van bijvoorbeeld valse berichtgeving op sociale media. Het kabinet zal in gesprek gaan met deze partijen over hoe (heimelijke) politieke beïnvloeding kan worden tegengegaan.

Wat werd er dan gezegd over de Russen in de Kamerbrief? Die zouden zitten achter cyberaanvallen en er zouden Russische inlichtingenofficieren actief zijn in Nederland. Verder schreef de minister dat Rusland digitale middelen inzet voor beïnvloeding van besluitvormingsprocessen, beeldvorming en de publieke opinie. Dat dat via ‘nepnieuws’ gebeurt noemde ze niet expliciet in de brief. Wel repte ze van een vervalste website in Rusland die de indruk wekt een officiële Nederlandse overheidssite te zijn en waarop desinformatie over MH17 is te vinden. Maar dat is dus geen Russisch nepnieuws in Nederland”.

Rookgordijn

Pleijter constateert dat de term ‘nepnieuws’ is uitgegroeid tot een hypewoord: “De term wordt te pas en te onpas gebruikt en eigenlijk weet niemand meer wat er precies mee bedoeld wordt. Voor Trump is nepnieuws een synoniem voor nieuwsmedia. Voor complotdenkers is elke fout die journalisten maken een voorbeeld van nepnieuws. En voor Nederlandse nieuwsmedia lijkt elke vorm van foutieve informatie gelijk te staan aan nepnieuws. Zo noemde het NOS Journaal als voorbeeld van nepnieuws een nepgetuige die tijdens een bijeenkomst over MH17 een onjuiste verklaring aflegde.

Strikt genomen is nepnieuws een woord dat slaat op nieuwsberichten die nep zijn, die niet echt zijn. Verzonnen berichten, vermomd als echte nieuwsberichten en bedoeld om mensen doelbewust op het verkeerde been te zetten. Moedwillig verkeerd te informeren. Door nepnieuws ook te gebruiken voor andere zaken, leggen nieuwsmedia een rookgordijn aan. Niemand weet nog waar het eigenlijk precies over gaat”.

Lees het hele artikel van Alexander Pleijter: De nepnieuwslawine zonder nepnieuws, Villamedia, 17 november 2017: www.villamedia.nl

NieuwsCheckers – ‘Leidse studenten journalistiek controleren de feiten’: http://nieuwscheckers.nl

De Belgische journalist Lode Goukens vraagt zich af in een artikel in het tijdschrift voor politieke filosofie en cultuur Civis Mundi, af of Microsoft een nieuw verdienmodel heeft ontwikkeld waarbij klanten uitgemolken worden. Hij schrijft dat studenten in Vlaanderen voortaan het programma Office 365 gebruiken: “Zogezegd gratis. Microsoft pakt er groot mee uit. De beleidsmakers zouden echter zeer dringend de vraag moeten stellen of ze hun studenten daar echt een dienst mee bewijzen. De afgelopen jaren betaalden universiteiten voor campuslicenties op Office 2016 (dus indirect betaalde de Vlaamse overheid en op papier kregen ze een fikse korting). De facto maakte Microsoft Word de norm om papers in te dienen en Microsoft Powerpoint de norm om presentaties te maken. Niet dat er nog veel concurrentie bestond en over deze discussie gaat het hier bewust niet.

Microsoft Office was lang een duur softwarepakket. Zelfs met korting voor studenten. De Vlaamse universiteiten zorgden voor democratische oplossingen zoals computerruimtes en virtuele machines die enorme budgetten opslokten. Voor de studenten die niet graag online werken via Athena (UGent) zorgde dit bovendien voor problemen omdat ze op een virtuele Windows-pc werkten en dus een betrouwbare Internet-verbinding nodig hadden en al hun gegevens op een virtuele pc op de campus stonden. Bij een arme universiteit zoals de VUB die haar studenten de Office Portal aanbiedt, bestaat de mogelijkheid om een desktopversie van Office te downloaden en te installeren op pc of macintosh. Helaas bleek bij deze desktopversie dat het volstond om enkele minuten geen wifi-verbinding te hebben om constant foutmeldingen te krijgen dat Word, Excel, Powerpoint of Outlook geactiveerd diende (alsof het een nieuwe installatie gold). Volgens Microsoft is een officieel geïnstalleerde en geactiveerde build meteen een illegale kopie als niet permanent in de achtergrond gecontroleerd wordt via een login van de universiteit. Gevolg geen mogelijkheid om verder te werken, te bewaren of af te drukken tot er weer een wifi-verbinding en inloggen op de Microsoft-server volgde. Voor de slimme student die ergens buiten wifibereik ging studeren of werken aan een paper vormde dit een bron van frustratie en een groot tijdverlies (of verlies van moedwillig niet bewaard werk).

Verplicht in de cloud werken en uploaden naar OneDrive

Bij Office 365 worden de problemen zelfs nog groter. Microsoft verstopte in de desktop-versie de mogelijkheid om vanop de eigen harde schijf aan documenten te werken. Een document openen houdt voortaan in dat de student dit document moet opladen naar de Windows-server (een Onedrive for Business op naam van de universiteit). Ook het bewaren van het eigen werk naar de lokale harde schijf werd vakkundig verstopt en uit alle menu’s gewist om de klanten te verplichten in de cloud te werken op een OneDrive van Microsoft (die dan weer problematisch blijkt als de internet-verbinding vertraagt en niet snel genoeg gesaved kan worden, terwijl die OneDrive toch een lokale kopie op de harde schijf plaatst. Begrijpe wie kan). Veel studenten hebben internet via een gedeelde wifi op kot, via eduroam als ze in de buurt van de campus vertoeven of de Lijn als ze met de tram rijden (op de trein is wifi nog een vage wensdroom). Stuk voor stuk weinig ideale verbindingen.

Wat zijn de motieven van Microsoft om de desktop-toepassingen dermate aan te passen en dit via een update geniepig door te voeren? Het verstoppen van het openen of het bewaren van lokale bestanden op pc of mac met Office-toepassingen sedert enkele weken is het gevolg van het nieuwe verdienmodel dat Microsoft invoerde. Dit quasi onmogelijk maken om vanuit Word of Excel een bestand op je eigen harde schijf te openen (de essentie van personal computing) en de ronduit belachelijke vereiste die te uploaden naar een OneDrive in de nieuwe Word-versie passen in een bewuste internationale strategie. Een strategie die helaas nooit duidelijk gecommuniceerd werd en waar zelfs de helpdesk aan de universiteit niet van op de hoogte was”.

Goukens beschrijft vervolgens nog welke functies van Word en Excel er nog meer ontbreken. Bij de cloud srtaat alles op een server waar de gebruiker geen vat op heeft. Op die manier beslist Microsoft eenzijdig. Een update van Office overslaan is voortaan uitgesloten.

Waarom kan de klant niet offline werken zonder dat de laatste nieuwe Office-versie zijn werk saboteert en begint te vragen naar activering? De reden is overduidelijk: “Microsoft dat groot werd met de personal computer (PC) wil terug naar een systeem van timesharing zoals voor de introductie van de PC. De gebruiker werkt op een client of terminal die met een server (destijds een mainframe waarop de gebruiker rekentijd deelde) communiceert. De bedrijven waren aan handen en voeten gebonden en betaalden prijzen voor hun toepassingen die bijdroegen aan het succes van de personal computers toen die op de markt verschenen. De PC zorgde voor de ontvoogding van de computeraar. Het nieuwe verdienmodel wil dus terug naar een situatie waarbij een softwareaanbieder als een watermaatschappij belooft om software aan te bieden als bij het opendraaien van een kraantje, maar wel elk moment de hoofdkraan kan dichtdraaien. De gebruiker betaalt een vast bedrag per maand of hij nu van de toepassing gebruik maakt of niet”.

Lees het hele artikel met conclusie van Lode Goukens: De cloud-terreur van Microsoft, Civis Mundi Digitaal no 52: www.civismundi.nl

P.S.: Een stukje geschiedenis

Op 12 augustus 1981 presenteerde IBM zijn eerste Personal Computer op een persconferentie in het Waldorf-Astoria Hotel in New York, een computer voor individueel gebruik. Binnen enkele jaren was er geen secretaresse of boekhouder meer te vinden die niet zo’n handige ‘microcomputer’ of homecomputer op het bureau had staan. Met de eerste personal computer van IBM begon de pc-revolutie pas echt.
In 1977 introduceerde Apple de Apple II de eerste succesvolle pc met een monitor en toetsenbord om gegevens in te voeren. Apple had het in zijn reclame-uitingen over de Apple II al over een ‘Personal Computer’; IBM was evenwel de eerste fabrikant die zijn computers de type-aanduiding Personal Computer gaf, en werd daardoor de bekendste.

In 1984 – let op het jaartal! – kwam Apple met de Apple Macintosh, de eerste computer met een grafische gebruikersomgeving. Dit betekende een revolutie voor de computermarkt. De commercial die de Macintosch introduceerde op televisie, sloeg in als een bom en maakte de Macintosch waanzinnig populair. Binnen een minuut begrepen de kijkers dat het hier om iets essentieels ging. In de regie van Ridley Scott zien we een atletische, hardlopende vrouw naderbij komen en een hamer hoog in de lucht gooien naar een reuzentelevisiescherm waarop een Orwelliaanse leider een hypnotiserende toespraak houdt voor een apathisch, uniform gekleed publiek. De boodschap was simpel: leven in een vrije maatschappij of in een gevangenis.

Binnen de eerste honderd dagen verkocht Apple voor meer dan 150 miljoen dollar aan computers. De filosofie van Apple was dat burgers, en niet alleen overheden en grote bedrijven, zich van de technologie moesten bedienen: “Als we willen voorkomen dat computers ons leven gaan beheersen, dan moeten ze toegankelijk zijn”.
Zie hieronder video met de Macintosch-commercial.