De laatste week van november 2017 is het boek Flip the system UK: A teacher’s manifesto gelanceerd in Groot-Brittannië. Er was lang uitgezien naar deze door Het alternatief en Flip the sytem geïnspireerde Britse versie.
Er is twee jaar aan het boek gewerkt. Redacteuren zijn Lucy Rycroft-Smith, van oorsprong lerares en thans werkzaam als onderzoeker bij Cambridge Mathematics, en Jean-Louis Dutaut, leraar burgerschap, media en politiek en voormalig hoofd van een basisschool.

Steeds internationaler

In de zomer van 2015 was al Flip the system verschenen, de internationale versie van het in 2013 verschenen boek Het alternatief – Weg met de afrekencultuur in het ondewijs! onder redactie van René Kneyber en Jelmer Evers.
De conclusies van dit boek zijn nog even relevant als vier jaar geleden, de aanbevelingen worden steeds actueler. Wereldwijd is er een trend naar professionalisering van het onderwijs. Als reactie op dat proces komen leraren op voor hun beroep. In plaats van door te gaan met de van bovenaf opgelegde economische benadering van het onderwijs met nadruk op toetsen, cijfers en protocollen, kiezen zij voor de democratische benadering, voor collectieve autonomie voor leraren, en een systeem waarin leiderschap en bestuur dienend zijn in plaats van leidend. Deze collectieve autonomie voor leraren vooronderstelt een omkering, of flip van het systeem. Het gaat om de regie van het onderwijs zelf in handen nemen in plaats van slechts uitvoerder te zijn van wat beleidsmakers voor plannen bedenken. Zie onderaan een gescande pagina uit Het alternatief met uitleg van de kern van flip the system.

Flip the system UK gaat over het Britse onderwijsstelsel. Het behandelt niet alleen de problemen, maar biedt ook oplossingen. Het manifest is bedoeld als blauwdruk voor een wezenlijke verandering. Met deze uitgave is de internationalisering van het streven naar flip the system weer een stap verder gekomen. In februari 2017 verscheen een Zweedse Flip the system en een Australische editie is in de maak. Lucy Rycroft-Smith daarover in een interview: “We luisteren naar elkaar en we leren van elkaar over hoe we druk moeten uitoefenen op politici en beleidsmakers om het onderwijsstelsel beter, rechtvaardiger en bestendiger te maken. We moeten ophouden met het ziekmakende onderwijsstelsel waarin leraren opbranden en hun beroep vaarwel zeggen. Het is nodig krachtige netwerken op te bouwen voor ons mooie beroep”.

Flip the system UK biedt een kans, aldus Dutaut, op doordacht, rationeel onderwijsbeleid: “We hebben niet een manifest gemaakt omdat we denken dat we Marx en Engels zijn. Het boek gaat ook niet over linkse of rechtse politiek, hoewel we geloven dat de partij die het manifest als eerste omarmt de eerste zal zijn die het lerarenberoep terugwint. Het gaat om democratie en zelfbeschikkingsvermogen, handelend vermogen en professionaliteit”.
Het boek is ook geen verhandeling over traditioneel of progressief onderwijs: “Je bezig houden met de filosofie van het onderwijs vinden we noodzakelijk voor de professionele leraar. Je richting daarin bepalen, op welke manier dan ook – zelfs neutraal blijven kan – is een kenmerk van die professionaliteit. Maar het systeem kent die noodzaak niet. Het kan beide omarmen en nog andere richtingen kiezen. Dat het debat zo verbeten is, is het directe gevolg van de zwakke positie van de leraar. We proberen de controle te krijgen, soms over onze collega’s. We gaan naast politici staan om ook macht te krijgen. Politici buiten dat uit. Dat is niet democratisch”. Dutaut wijst erop dat hij en Rycroft-Smith soms totaal van mening verschillen met elkaar, maar dat ze er desondanks in geslaagd zijn een boek te publiceren. “Stel je eens voor wat dat voor ons beroep zou kunnen betekenen!”.

Vertrouwen als kenmerk van professionaliteit

Lucy Rycroft-Smith: “Het boek biedt gevarieerde oplossingen, van ethische gedragscodes tot democratische besluitvorming, van gemeenschappelijk onderzoek tot collectieve professionele ontwikkeling, maar de leidraad daarbij is professioneel vertrouwen. Natuurlijk is het zo dat scholen niet in een vacuüm opereren, maar er zijn twee externe hoofdfactoren die daartoe wel kunnen leiden. Ten eerste zijn scholen instellingen die middenin de samenleving staan. Tenzij jouw visie op professionaliteit zich ook richt op een open en transparante samenwerking met de gemeenschap, zal het effect van teruggeven van controle in het klaslokaal aan de leraren van geringe betekenis zijn”.
De andere factor betreft overheidsbeleid dat eenzijdig is gericht op succesmaatregelen en druk van de onderwijsinspectie. Ze dragen bij aan beperkende mogelijkheden een school te laten besturen door de school zelf. Nodig is een moedige regering die zegt wat wel en niet prioriteit heeft. De oplossing is dezelfde als hierboven genoemd, aldus Lucy Rycroft-Smith: “Tot op zekere hoogte kan werken met de gemeenschap aan het uitstippelen van een heldere visie fungeren als een buffer tegen strikte regelgeving. Even belangrijk is professioneel vertrouwen opbouwen. Dan ben je minder geneigd toe te geven aan externe druk en slaag je er beter in met je collega’s de druk te weerstaan. Als dat gebeurt moeten beleidsmakers wel luisteren en zich openstellen”

Het manifest moet ertoe leiden dat leraren en schoolhoofden meer controle krijgen over hun eigen school en klaslokaal. Hoe meer scholen meedoen, des te onvermijdelijker zal het schoolsysteem flip. Als dat gebeurt, zal men beseffen wat dat in feite betekent. De leraar zal dan niet langer het gevoel hebben dat hij bezig is met goed werk ondanks het systeem.

Volgens de redacteuren is lesgeven een politieke daad, gebaseerd op het politieke besluit dat een opgeleide burgerij goed is voor iedereen. We kunnen ons allemaal een maatschappij voorstellen waarin een ander politiek besluit is genomen. We hoeven daarvoor niet ver te kijken.

De redacteuren van Flip the system UK vinden het van vitaal belang dat leraren en schooldirecteuren in dit opzicht een politiek standpunt innemen en zich bemoeien met het invullen van het schoolprogramma. Ter ondersteuning is het nodig netwerken op te bouwen om doelen te bereiken. Dutaut: “Wij vinden dat leraren er zijn om de democratische manier van zijn vorm te geven – meningen baseren op feiten, discussiëren met argumenten en overredingskracht, samenleven op een vreedzame manier en altijd zoeken naar garanties voor aandacht en betrokkenheid”.

Flipping the education system [interview], Lucy Rycroft-Smith and ​Jean-Louis Dutaut, Innovate my school, 27 november 2017: www.innovatemyschool.com

Flip the System UK. A Teacher´s Manifesto, uitgave van Routledge Taylor & Francis Group, 262 p., 2017: www.routledge.com

Pagina 270 uit Het alternatief: weg met de afrekencultuur in het onderwijs! René Kneyber en Jelmer Evers (red.). Klik hier