Redactie Beroepseer

“Een teamoverleg betekende meestal een monoloog van de voorzitter, om informatie te zenden na een drukke dienst”. Tijd voor verandering. Tijd voor meer zeggenschap. Beroepsvereniging V&VN voor verpleegkundigen en verzorgenden heeft goed nieuws en roept verpleegkundigen met goede ideeën op subsidie aan te vragen voor meer zeggenschap binnen de eigen organisatie.
De subsidie van minimaal € 25.000 en maximaal € 50.000 kan worden aangevraagd bij het Landelijk Actieplan Zeggenschap van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Zeggenschap betekent meepraten en meebepalen over alles wat met het eigen vak heeft te maken. Je stem laten horen binnen en buiten de organisatie. Het gaat er ook om dat er naar je geluisterd wordt. Voor een betere zorg en dienstverlening is meebeslissen van personeel essentieel.

V&VN laat twee medewerkers vertellen over de inzet van subsidie, Claudia Feringa-Barkel en Ellis Hegeman, ambassadeurs en begeleiders in de gehandicaptenzorg bij advies- en behandelcentrum Aveleijn. De subsidie die zij tijdens een eerdere aanvraagronde ontvingen hebben zij gebruikt “om onze overlegmomenten te verbeteren”.  Beiden hebben “de traditionele manier van vergaderen losgelaten. We pakken thema’s nu creatiever aan, delen het team tijdens overleggen op in kleinere groepjes en geven voorafgaand al relevante informatie, zodat teamleden zich beter kunnen voorbereiden. Ook hebben we gevraagd wie het leuk vond om gespreksleider te zijn, in plaats van iemand aan te wijzen die dat niet ziet zitten. Vervolgens hebben de gespreksleiders een training gevolgd zodat ze deze rol beter kunnen vervullen”.

“Zeggenschap staat gelijk met vakmanschap”

Na een tweede subsidie is een start gemaakt met TOPZ: Team Ontwikkeling Professionele Zeggenschap. Dat gaat om een team met verschillende medewerkers die hun eigen cliëntgroep vertegenwoordigen. Zeggenschap is nu onderdeel geworden van Aveleijn. Claudia Feringa-Barkel: “Mensen horen erover, zijn zich er bewuster van”. Maar belangrijk is wel dat zeggenschap over inhoudelijk zaken gaat: “Medewerkers die klagen dat de koffie niet lekker is, dat is geen zeggenschap. Dat verschil is belangrijk. Zeggenschap is mooi, maar staat gelijk met vakmanschap. Over je vak moet je meepraten; niet over randzaken”.

Aanvragen en termijn

Subsidie kan worden aangevraagd door het sturen van een Actieplan in de periode 18 november – 16 december 2024.
Voor het opstellen van een actieplan is assistentie beschikbaar. De experts van het Landelijk Actieplan Zeggenschap (LAZ) staan de hele zomer klaar om te helpen. Alle informatie voor een subsidie-aanvraag staat op Actieplan Zeggenschap in de zorg: https://zeggenschapindezorg.nl/subsidie-voor-zeggenschap/

Het gaat hier om de derde en laatste ronde voor organisaties in de zorg, jeugdzorg en sociaal werk om met subsidie zeggenschap te versterken.

Landelijk Actieplan Zeggenschap

Het Landelijk Actieplan Zeggenschap is in 2022 tot stand gekomen door nauwe samenwerking tussen twee beroepsverenigingen en werkgeversorganisaties: V&VN en beroepsvereniging van professionals in sociaal werk BPSW, samen met de brancheorganisaties zorg (BoZ), Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen NVZ,Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra NFU, branchevereniging van Nederlandse zorgorganisaties ActiZ, Nederlandse GGZ en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN). In 2023 hebben Sociaal Werk Nederland en Jeugdzorg Nederland zich ook aangesloten. De invulling van het Landelijk Actieplan Zeggenschap gebeurt samen met verpleegkundigen, verzorgenden, verpleegkundig specialisten, begeleiders, jeugdzorgwerkers en sociaal werkers. ‘Alles óver ons, dóór ons’ is daarbij het uitgangspunt van de beroepsgroepen. https://zeggenschapindezorg.nl/

Wordt het tijd dat er écht naar je collega’s geluisterd wordt? Vraag dan deze subsidie voor zeggenschap aan, V&VN, 18 juli 2024: www.venvn.nl

Lees ook: IC-verpleegkundige Jan (62): ‘Bijeenkomsten over zeggenschap stimuleren mij’, V&VN, 6 mei 2024: www.venvn.nl

Verpleegkundigen over zeggenschap in vakblad Medisch Specialist: ‘Heldere afspraken en respect’, V&VN, 27 juni 2024: www.venvn.nl/

Afbeelding bovenaan: Infographic Roadmap zeggenschap zorgorganisatie: https://beroepseer.nl

The European Broadcasting Union (EBU)^*) heeft een uitgebreid rapport uitgebracht over het gebruik van generatieve AI^**)  in de journalistiek. Trusted Journalism in the Age of Generative AI bevat interviews met veertig experts, internationale voorbeelden en een routekaart die rekening houdt met kansen en risico’s. Nele Goutier besteedt er aandacht aan in de Nieuwsbrief over AI en de toekomst van de journalistiek van 6 juli 2024 van het vakblad Villamedia

Enkele interessante inzichten:

– Sommige experts voorspellen dat de journalistiek door de opkomst van GenAI verandert van een push naar een pull activiteit. Dat wil zeggen: niet de maker, maar de gebruiker kiest de onderwerpen én in welke vorm die geserveerd worden.
– Risico’s zijn onder te verdelen in drie categorieën: gevaren die voortkomen uit de manier waarop modellen werken (bijvoorbeeld hallucinaties), gevaren die ontstaan door de manier waarop mensen met tools omgaan (door bijvoorbeeld niet goed te factchecken) en gevaren door afhankelijkheid van big techbedrijven. Wat dat laatste op termijn doet met rechten, vrijheden en het publieksvertrouwen, is voorlopig de grootste vraag.
– Ook positief nieuws: de huidige generatie mediamakers is volgens het rapport beter in staat om met technologische veranderingen om te gaan dan hun voorgangers – met oog voor zowel kansen als risico’s en het besef dat niets doen geen optie is.

Algemeen erkende, ethische basis

Het rapport bevat tevens vijftien gedetailleerde casestudies over het gebruik van synthetische stemmen, live ondertiteling, automatische transcriptie en AI-gegenereerde vertaling, het gebruik van AI-ondersteunde newsroom tools en het gebruik van AI voor community management. Daarnaast worden veertien vragen gesteld met antwoorden van vooraanstaande experts uit de media-industrie en de academische wereld. AI-consultants, media-strategen en adviseurs, medewerkers van Oxford Internet Institute, Reuters Institute, Geneva Centre for Security Policy, Axel Springer, ARD, NPO, Deutsche Welle, Yale University, Santa Fe Institute.

Eric Scherer, directeur Nieuws MediaLab en Internationale Zaken bij France Télévisions & voorzitter van EBU-nieuwscomité in het Voorwoord:
«Journalistiek heeft een solide, algemeen erkende, ethische basis. We behoren de integriteit van informatie te beschermen in het tijdperk van generatieve AI. Ethiek behoort richting te geven aan onze technologische keuzes; het menselijk oordeel behoort de kern te blijven van onze  redactionele beslissingen. We behoren de samenleving ook te helpen met het onderscheid maken tussen authentieke inhoud en synthetische creaties en actief deel te nemen aan het wereldwijd beheersen van AI».

Generative AI Guides: Do’s & Don’ts

Het laatste hoofdstuk bevat een Generative AI Guides met Do’s & Don’ts. Wanneer er verslag wordt gedaan van snel ontwikkelende technologieën zoals AI, kan het moeilijk zijn een evenwicht te vinden tussen het beschrijven van echte vooruitgang en kritiek van potentiële effecten en vragen over macht, controle en voordeel. Toch is nauwkeurige verslaggeving over generatieve AI van cruciaal belang omdat het de publieke perceptie, beleidsvorming en beslissingen van de sector beïnvloedt – vooral tijdens deze cruciale adoptiefase. Om verslaggevers en managers te helpen dit complexe onderwerp effectief te verslaan, is er een gidsje samengesteld met vier do’s en vier don’ts.

Downloaden rapport News Report 2024: Trusted Journalism in the Age of Generative AI, EBU, Genève, Zwitserland, 2024:
www.ebu.ch/files/live/sites/ebu/files/Publications/Reports/open/News_report_2024.pdf

AI-Media Journaal – de nieuwsbrief over AI van Villamedia, Nele Goutier, 6 juli 2024: https://villamedia.substack.com/

EBU Academy School of Al – de thuisbasis van leren en ontwikkelen op het gebied van kunstmatige intelligentie voor EBU-leden en andere mediaprofessionals: https://academy.ebu.ch/schoolofai

EBU News Report focuses on trusted journalism in the age of generative AI, EBU, 24 juni 2024: www.ebu.ch/news/2024/06/ebu-news-report-focuses-on-trusted-journalism-in-the-age-of-generative-ai

Noten
^*) De European Broadcasting Union (EBU) is ’s werelds toonaangevende alliantie van publieke media (Public Service Media – PSM). EBU heeft 113 lidorganisaties in 56 landen en 31 geassocieerde organisaties in Azië, Afrika, Australazië en Noord- en Zuid-Amerika. www.ebu.ch/home
Background Information (European Broadcasting Union), Raad van Europa – Council of Europe: www.coe.int/en/web/freedom-expression/background-information-ebu

**) Generatieve AI  is een vorm van artificiële intelligentie (kunstmatige intelligentie) die nieuwe content kan creëren, zoals afbeeldingen, video’s, audio en tekst. Een voorbeeld hiervan is de chatbot ChatGPT. GenAI genereert nieuwe en unieke output op basis van een prompt van een gebruiker door analyse van grote hoeveelheden bestaande data. Een prompt is input die je levert aan bijvoorbeeld een chatbot.

De zorgen en noodkreten over de toekomst van de gezondheidszorg worden al langer geuit en op veel plaatsen ook zeker (h)erkend. De ouderwetse oplossingen waar bestuurlijk Nederland erg aan gewend is geraakt, zoals hopen op de rijksoverheid of wachten op een nieuw stelsel of op dikke convenanten met veel polderpartijen, gaan echter niet helpen. Het ergste is dat die oude bestuurlijke routine ertoe leidt dat men niet ziet hoe die fundamentele veranderingen al lang gaande zijn: door leiderschap op de werkvloer en door zorginnovaties van onderop. Deze beweging past geheel en al bij meer moderne visies op leiderschap: een persoonlijke en tegelijk inspirerende gedrevenheid vanuit waarden en normen, getriggerd door zichtbare publieke misstanden.

Dat laat het boek Het zal mijn zorg zijn – 7 routes naar een gezond zorgstelsel van Steven de Waal wél zien. Naar aanleiding van het boek is er een collegereeks van vijf bijeenkomsten samengesteld, Van crisis tot transformatie in de zorg, waarvan de  eerste bijeenkomst plaats vindt in september 2024. De organisatie is in handen van de Kring Andragologie, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, in samenwerking met Public Space Foundation, opgericht door Steven de Waal.

Toelichting bij de collegereeks

De gezondheidszorg is momenteel op veel plaatsen bezig met veranderen en innoveren in door velen gewenste richtingen. Die veranderingen worden vormgegeven door het civil leadership van professionals, burgers, patiënten(verenigingen), teamleiders en bestuurders. Dat is niet alleen hoopgevend, het is volgens analyses ook de enige manier waarop dergelijke complexe systemen kunnen veranderen. Niet door lang en met veel overleg te werken aan papieren plannen die daarna hiërarchisch en centralistisch ‘van bovenaf’ (waar is dat dan?) zouden moeten worden ‘doorgevoerd’, of zelfs ‘opgelegd’. Voor je het weet werken die papieren voornemens alleen maar ondermijnend voor dat goede maatschappelijk ondernemerschap: men gaat afwachten, alle hoop richten op ‘polderen’ en de mogelijke plannen die daaruit zouden kunnen komen, men gaat klagen over een niet begrijpende politiek of overheid, of men gaat vooral ‘de instanties’ de schuld geven voor vertragingen en onduidelijkheden. De goede voornemens om – eindelijk – te komen tot eigen leiderschap, worden op deze manier gesmoord in de kleilaag van abstract en afstandelijk overleg en procedures ver weg van de echte praktische zorg.
De collegereeks, evenals het boek zijn bedoeld mensen in de zorg te stimuleren om deze houding los te laten en meer te geloven in en te werken aan hun zo noodzakelijke eigen maatschappelijk leiderschap!

De colleges worden gegeven door de civil leaders uit het boek. Over hun zorginnovatie (Wat is daar goed aan? Wat hebben de patiënten eraan en wat vonden die ervan? Waarom hebben we het zo gedaan?) en over hun civil leadership (Waar liep ik tegenaan? Wie lagen er allemaal dwars? Waar zaten de grootste medestanders en bondgenoten? Vanuit welke drive en waarden wilde ik dit perse doen?)
De collegereeks hoopt mensen uit de zorg zelf te bereiken. Mensen die in hun hart graag datzelfde leiderschap willen vertonen op alle plaatsen en frontlinies die ertoe doen. Maar misschien aarzelen ze nog of huiveren ze voor de mogelijke tegenwerking en weerstand, of weten ze niet waar en hoe te beginnen. Misschien zitten ze zelfs gevangen in de geschetste ‘verslaving aan polder en politiek’

Data collegereeks Van crisis tot transformatie in de zorg

Data: Vier dinsdagen in 2024, 17 september, 15 oktober, 26 november, 17 december 2024, en een dinsdag op 14 januari 2025.
Tijd: 18.30 – 21.00 uur, met korte pauze (inloop vanaf 18.00 uur).
Kosten: € 300,- per persoon, voor vijf bijeenkomsten. € 275,- voor leden van de Amsterdamse Universiteits-Vereniging ( AUV).
Een beperkt aantal plaatsen is beschikbaar voor studenten.
Inclusief: Het boek van Steven de Waal Het zal mijn zorg zijn; 7 routes naar een gezond zorgstelsel. Plus koffie en thee

Locatie is de Universiteit van Amsterdam. Nadere gegevens daarover volgen.
Er is plaats voor honderd deelnemers.
Na afloop van de collegereeks ontvangen de deelnemers een certificaat.

Moderatoren van de collegereeks zijn: Steven de Waal, Margreeth Broens en Cor van Dijkum.
Namen van de zeven koplopers die vertellen over hoe zij in de praktijk te werk gaan om veranderingen van de zorg van onderop te kunnen bewerkstelligen:
♦ Paul Habets, huisarts.
♦  Linda Terpstra en Anke van Dijke, onderzoekers aan verschillende universiteiten: naar ouderschap,kinderopvang, opvoeding en etniciteit. Runden eigen Bureau Terpstra en Van Dijke.
♦  Ingrid Rebel, (interim) manager en directeur op het gebied van wonen, woningcorporaties en jeugdzorg; coördinator Radicale vernieuwing jeugdzorg.
♦  Frido Kraanen, lid Raad van Bestuur van zorgorganisatie Omring; bestuurder van Gelre Ziekenhuizen.
♦  Jos de Blok, oprichter en directeur van Buurtzorg Nederland.
♦  Marcel Canoy, hoogleraar gezondheidseconomie aan de VU.
♦  Albert Jan Kruiter, oprichter en onderzoeker bij Instituut voor Publieke Waarden

Inschrijven via een mail naar transformatiereeks2024@andragologie.org

Klik hier voor flyer over collegereeks Van crisis tot transformatie in de zorg: https://beroepseer.nl

Steven de Waal is voorzitter en oprichter van Public Space Foundation, een strategische Denktank voor Actief burgerschap en maatschappelijk ondernemerschap. Hij is tevens lid van de Denktank Jeugdsprong

Boek Het zal mijn zorg zijn; 7 routes naar een gezond zorgstelsel (2023), door Steven de Waal: https://publicspace.nl/het-zal-mijn-zorg-zijn-7-routes-naar-een-gezond-zorgstelsel/

Public Space Foundation: https://publicspace.nl/het-zal-mijn-zorg-zijn-7-routes-naar-een-gezond-zorgstelsel/

Denktank Jeugdsprong: https://beroepseer.nl

“Ook al zeggen het beleid en de politiek en de wetgeving en de jurisprudentie: ‘zo moet het gebeuren’, je kunt misschien op een gegeven moment toch zeggen: ik doe het gewoon niet”. Deze uitspraak is van Peter Veld tijdens de openbare verhoren van de Parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening op 3 oktober 2023. Peter Veld is voormalig directeur-generaal Belastingdienst. Aanleiding tot de enquête waren de uitkomsten van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties (TCU). Beide commissies concludeerden dat er in de aanpak van fraude ernstige fouten waren gemaakt. Het doel was om onderzoek te doen naar het fraudebeleid van de overheid in de afgelopen jaren.

Oproep aan de ambtenaar als mens

De Toeslagenaffaire heeft politiek-bestuurlijk Den Haag én Nederland lang in de greep gehouden en doet dat nog steeds. Bekend is dat de hersteloperatie moeizaam verloopt. Er zijn tal van concrete aanbevelingen gedaan en vanuit de verschenen rapporten over de affaire wordt een oproep gedaan aan elke ambtenaar om “blijvend te reflecteren op het handelen en te beoordelen wat ieder zelf kan doen om een volgend grondrechtenschandaal te voorkomen”. Het is kortom, een oproep aan de ambtenaar als mens.

Voor Peter Veld is de belangrijke les van de Toeslagenaffaire: ambtenaren moeten echt ‘nee’ durven zeggen. “De les voor mijzelf is dat je als ambtenaar soms toch op de rode knop moet drukken en zeggen: ik doe dit gewoon niet. Ook al wil de politiek het. Die stap had meer gezet kunnen worden”.

Maar, gemakkelijk is dat niet. Langzamerhand zijn ambtenaren steeds volgzamer geworden. Althans, dat is de afdronk van Tussen Ambitie en Uitvoering, de achtergrondstudie van de Vrije Universiteit (VU), gemaakt in opdracht van de enquêtecommissie, en die de vraag beantwoordt: ‘Hoe heeft het zo ver kunnen komen?’
Bij de beantwoording van die vraag schetst de VU vier kernthema’s die er stuk voor stuk aan bijdroegen dat ‘op de rode knop drukken’ steeds lastiger is geworden.

Op de vier kernthema’s wordt ingegaan in het artikel Ambtenaar: wees mens en druk op de rode knop als dat moet op ‘Overheid van nu – Voor professionals die interbestuurlijk samenwerken’.

Tussen Ambitie en Uitvoering

Een eerste kernthema is de professionalisering en disciplinering van de uitvoering van de sociale zekerheid. Kort gezegd: de doorwerking van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (SUWI) is enorm: “Dat heeft geleid tot een meer professionele, maar soms ook meer dwingende uitvoering”. Ook de sturingsfilosofie van New Public Management (als in: beste overheid, concentreer je op je kerntaken) en de steeds grotere invloed van ICT-systemen (en de veronderstelde neutraliteit daarvan) hebben eraan bijgedragen, dat de uitvoering in de loop der jaren steeds dwingender is geworden.

Een tweede weeffout is het beleggen van de uitvoering van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir) en de Wet kinderopvang (Wko) bij de Belastingdienst. Het toekennen van deze toeslagen is, tegen het advies van de ambtelijke top van de Belastingdienst in, belegd bij diezelfde Belastingdienst. Omdat de toeslagen per ommegaande moesten worden ingevoerd (in 2006), “was een enorm grote chaos ontstaan. […] er waren geen IT-systemen die je goed kon gebruiken”. Aldus Peter Veld in zijn verhoor voor de enquêtecommissie.

Het derde kernthema van het VU-onderzoek brengt het (steeds strengere) sanctiebeleid voor uitkeringsgerechtigden in beeld. In de afgelopen dertig jaar zijn in verschillende wetten steeds strengere sancties vastgesteld voor overtredingen van de inlichtingenplicht. Met de kennis van nu is de vraag waarom dat zo liep.

Journalist Gijs Herderscheê (de Volkskrant) vertelt de enquêtecommissie: “Die fraude ging om een relatief klein bedrag op de hele grote pot van toeslagen. Het ging om een relatief kleine groep, maar dat heeft enorm het beeld bepaald dat het heel simpel is om met toeslagen te frauderen. En dan gaan jullie… Sorry, dan gaat de Tweede Kamer, het parlement, daar een kanon op richten met de fraudeaanpak, die dus over alle toeslagenontvangers… Nou ja, dan kom je dus bij de schandalen waar we nu mee zitten”.

Tot slot is er door de VU naar het niveau van dienstverlening en – bijbehorende – rechtsbescherming gekeken. De VU constateert daarbij dat rechtsbescherming steeds belangrijker wordt, naarmate sancties strenger worden en vooral als er boetes of forse terugvorderingen opgelegd worden, naast het stopzetten van een uitkering. De parlementaire enquêtecommissie heeft vervolgens geconcludeerd dat die rechtsbescherming er in veel gevallen helemaal niet was.

De overheid is ‘er voor de burger’

Als er iets duidelijk moet zijn, na lezing van Blind voor mens en recht, het rapport van de Parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening, dan is het wel dat een aantal fundamentele rechten van de inwoners van Nederland moeten worden gerespecteerd, om te voorkomen dat een Toeslagenaffaire in de toekomst nog een keer gaat voorkomen.

De bedoeling van de wet is daarbij belangrijker is dan de strikte uitleg van regelgeving: de ruimte die een wet biedt “om ten gunste van de burger te handelen”, moet ook daadwerkelijk worden benut. Dat vergt ambtelijke discretionaire bevoegdheid én dekking van management en bewindspersonen. Waarbij de sociale rechtsstaat het uitgangspunt is. Maar, zo stelt het rapport vast: “Dit aspect gaat verder, waardigheid gaat ook over bejegening, het voorkomen van stigmatisering en een faire behandeling. Dit vraagt om een dienstbare overheid”.  De overheid is “er voor de burger”. En dus moet de overheid “waar nodig de helpende hand bieden”.

Samengevat betekent dit niet alleen dat het voor burgers duidelijk moet zijn aan welke verplichtingen zij moeten voldoen (het zogenaamde rechtszekerheidsbeginsel). Maar bovendien dat in die wet- en regelgeving, én bij het naleven daarvan, steeds moet worden bekeken “of iemand ook het (doen)vermogen heeft om de regels na te leven. Straffen zijn alleen aan de orde als het gedrag iemand ook toe te rekenen is”.

Het artikel eindigt met een aantal conclusies uit het rapport en aanbevelingen voor het parlement, de Autoriteit Persoonsgegevens, de Afdeling bestuursrechtspraak die zou moeten worden afgesplitst van de Raad van State.

Bovenal evenwel is er een andere mentaliteit nodig: “Om lering te trekken is er dus verandering van vastgeroest gedrag nodig”.

Lees het hele artikel Ambtenaar: wees mens en druk op de rode knop als dat moet, Overheid van nu, 11 juni 2024: https://www.overheidvannu.nl

Tussen Ambitie en Uitvoering. Een contextanalyse van de dynamiek tussen media, politiek en beleid bij de totstandkoming en uitvoering van dertig jaar sociale zekerheid. Vrije Universiteit, 26 februari 2024:  https://files.tweedekamer.nl

Verslag van een openbaar verhoor. De parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening heeft op 3 oktober 2023 de heer Veld als getuige gehoord: https://files.tweedekamer.nl

Blind voor mens en recht. Rapport parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening, Tweede Kamer der Staten Generaal, 26 februari 2024: https://files.tweedekamer.nl

Foto bovenaan is van cortixxx