Redactie Beroepseer

Ruim honderd vertegenwoordigers uit het onderwijs kwamen begin september 2012 bij elkaar bij het CAOP in Den Haag, het kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken in het publieke domein. Daar vond het door de Stichting van het Onderwijs georganiseerde Nationale Onderwijsdebat Van goed naar geweldig onderwijs plaats, waaraan deelnamen de zes Tweede Kamerleden: Jeroen Dijsselbloem (PvdA), Brigitte van den Burg (VVD), Jasper van Dijk (SP), Michel Rog (CDA), Paul van Meenen (D66) en Carola Schouten (ChristenUnie).

Onder leiding van Sijbolt Noorda, vicevoorzitter Stichting van het Onderwijs en voorzitter van de Vereniging van universiteiten (VSNU) debatteerden zij in wisselende formaties over vijf stellingen die door prominenten uit het onderwijs werden toegelicht.

Stelling 1: Proefballonnen en politiek hobbyisme hebben de aandacht afgeleid van het vergroten van de onderwijskwaliteit.

Stelling 2: Het verbeteren van de onderwijskwaliteit is mogelijk maar dan moeten de onderwijsbezuinigingen direct worden teruggedraaid.

Stelling 3: Je kunt leraren, schoolleiders en directeuren niet van bovenaf professionaliseren. Overheidsbemoeienis werkt averechts.

Stelling 4: Het versterken van de beroepskolom is geen politieke prioriteit meer.

Stelling 5: Voortaan gaan alleen onze meest getalenteerde leerlingen naar de lerarenopleidingen.

Aan de basis van het debat stond de Nederlandse doorvertaling van het onderzoek van McKinsey & Company uit Amsterdam naar de best presterende onderwijsstelsels*).
Directeur Jaap Versfelt van McKinsey: “Om van ‘goed’ naar ‘beter’ te komen zou Nederland moeten inzetten op verbetering van de lerarenopleidingen, professionalisering van het leraarsvak en ontwikkeling van schoolleiders. Hiervoor zijn geen structuurveranderingen nodig – daarvan hebben we er al te veel gehad de afgelopen jaren. Het gaat om een andere manier van samenwerken, om leren lesgeven ‘met de deur open’.”

Op de site van Science Guide staat een commentaar op het debat onder de titel Het geheim akkoord voor 13 september:…” Het is helemaal niet moeilijk een krachtig en effectief regeerakkoord te maken voor het onderwijsbeleid. Sterker nog, het ligt al min of meer klaar en kost weinig of niet meer geld dan nu. De onderwijskoepels staan er geheel achter en wereldwijde best practices zitten er in. Veel partijen willen dit ook steunen.
In overleg met de Stichting van het Onderwijs heeft McKinsey een analyse opgesteld van de onderwijsmaatregelen die ons land voor de komende 5 tot 10 jaar kan nemen en die wereldwijd het meest effect hebben opgeleverd in andere hoogontwikkelde landen. Daarbij keek men vooral naar zeer praktische, diep doorwerkende acties, die bovendien niet veronderstelden dat een komend kabinet makkelijk miljarden zou gaan uitstrooien over scholen, HBO en universiteit.

Deze analyse bouwt voort op een internationaal onderzoek van het bedrijf naar succesvolle onderwijsingrepen en maatregelen, die men ook in andere landen met vrucht kan toepassen. Kern van de gedachte is: hoe kun je als land van een prima onderwijsbestel naar een echt excellent onderwijs doorgroeien?

In het debat bij de CAOP bleek dat CDA, D66, SP en CU deze benadering graag willen steunen. De PvdA leek nogal aarzelend, maar ScienceGuide verneemt, dat men daar intern snel de zeilen bij is gaan zetten en ook steun voor zo’n gezamenlijke ‘motie-Hamer’ achtige aanpak zal gaan geven. De VVD leek als enige nog primair het beleid te willen laten afhangen van de budgettaire ruimte en minder de inhoudelijke, gezamenlijke wil te kunnen benadrukken…”

Lees het verslag van het debat, gehouden op 4 september 2012: Op naar een Nationaal Akkoord voor geweldig onderwijs, Stichting van het Onderwijs: https://stichtingvanhetonderwijs.nl

Commentaar van Science Guide op het debat, Het geheim akkoord voor 13 september: www.scienceguide.nl

*) Klik hier voor rapport Het Nederlandse onderwijs: Beter dan we denken, maar niet zo goed als we willen van McKinsey & Company (2012): https://beroepseer.nl

Deze week, van 3 tot en met 12 september 2012 – reist  de 65-jarige Japanse leraar Toshiro Kanamori door Nederland en bezoekt hij diverse scholen en instellingen.
Kanamori is bekend geworden door de documentaire film Children full of life (in het Nederlands De Japanse levensles) over het dagelijkse leven van een schoolklas van groep 6 in het Japanse Kanazawa.

De film laat zien waar het wezenlijk om gaat in het onderwijs en hoe je van je klas en van je school een hechte gemeenschap kunt maken. Er is respect voor de rechten van kinderen, voor hun kracht en hun mogelijkheden. Je ziet kinderen als volwaardige leden van de gemeenschap hun rol vervullen. Ze blijken over competenties te beschikken waar je als volwassene jaloers op kunt worden. Kanamori geeft antwoord op de vraag wat de opdracht van het onderwijs moet zijn: Leerlingen voorbereiden op het leven, met aandacht voor het individu, de ander én het collectief.

Kanamori studeerde pedagogiek en filosofie aan de universiteit van Kanazawa. In 1997 ontving hij een onderwijsprijs voor zijn werk en filosofie.
Na de Eerste Wereldoorlog had de Japanse overheid één onderwijssysteem. Dezelfde boeken, dezelfde trainingen. De mensen werd de wil van de overheid opgelegd. Enkele ‘vrije leerkrachten’ onttrokken zich aan dat systeem, maar zij werden tijdens de Tweede Wereldoorlog allemaal opgepakt.
Kanamori is één van de weinigen die na de Tweede Wereldoorlog de lijn van de ‘vrije leerkrachten’ heeft voortgezet. Hij werd als filosoof uitgedaagd om met kinderen te gaan werken. Hij vertaalde de zienswijze van Rousseau en Pestalozzi naar de Japanse situatie.
Kanamori wilde kinderen die zelf konden nadenken en goed voor zichzelf en anderen kunnen zijn.

Basisprincipes van Toshiro Kanamori:

Kinderen moeten goed eten en de waarde van voedsel kennen
Kinderen mogen er zijn met hun eigen unieke gevoelens
Kinderen mogen het lot van hun eigen leven bepalen
Kinderen moeten vrij gemaakt worden van de verwachtingen van hun ouders
Kinderen moeten kind mogen zijn

De komst van  Kanamori naar Nederland is mogelijk gemaakt op initiatief van Het kind. Het kind representeert een visie op onderwijs waarin de ontwikkeling van de leerling centraal staat. Deze visie krijgt handvatten door middel van zeven leidende principes. Het is tevens de plek waar leraren, schoolleiders, ouders, wetenschappers, ondernemers en andere betrokkenen elkaar vinden, inspireren en legitimeren bij het maken van een goede onderwijs- en opvoedingspraktijk. Het kind is een initiatief van de onderwijsdenktank NIVOZ.

Meer informatie over de schoolreis van Kanamori en compleet overzicht van zijn bezoek vindt u op de website van Het kind: http://hetkind.org (Info niet meer beschikbaar)

Bij Het kind verscheen het boek Levenslessen van meester Kanamori: https://www.educatheek.nl/levenslessen-van-meester-kanamori

Film Children full of life op NIVOZ: https://nivoz.nl/nl/bekroonde-documentaire-meester-kanamori-children-full-of-life

U P D A T E

Toshiro Kanamori – elf dagen op bezoek in Nederland, NIVOZ,  september 2012: https://nivoz.nl

Op de blog van journalist Ronald Buitelaar staat een handig overzicht van de wijzen waarop politieke partijen willen bezuinigen op het onderwijs.

VVD

De gratis schoolboeken worden teruggedraaid zonder compensatie via de WTOS. Dit leidt tot een besparing van 0,3 mld euro.

De VVD kort 0,2 mld euro op het budget voor zorgleerlingen.

De regeling impulsgebieden wordt afgeschaft. Hierdoor wordt 0,2 mld euro bezuinigd op achterstandsmiddelen voor scholen in specifieke postcodegebieden.

De publieke bekostiging voor deelnemers ouder dan 30 jaar in het mbo onderwijs wordt stopgezet. Dit leidt tot een besparing van 0,2 mld euro.

Maatschappelijke stages worden afgeschaft. Dit bespaart 0,1 mld euro.

De VVD kort 0,1 mld euro op het hoger onderwijs.

In het hoger onderwijs wordt een sociaal leenstelsel ingevoerd, waarbij de basisbeurs en aanvullende beurs in zowel de bachelor- als de masterfase worden
vervangen door een lening. Deze maatregel geldt alleen voor nieuwe gevallen. Dit leidt tot een bezuiniging van 0,1 mld euro in 2017 en 1,0 mld euro structureel.

De VVD zet de ov-studentenkaart om in een ov-trajectkaart. Dit levert structureel 0,1 mld euro op.

PvdA

Het aantal subsidies in het onderwijs inclusief het groene onderwijs wordt beperkt met 0,3 mld euro.

Door de introductie van de vakscholen wil de PvdA de opleidingsduur in het vmbo en mbo bekorten. Dit leidt tot een besparing van 0,2 mld euro.

Het bekostigingsmodel in het voortgezet onderwijs wordt vereenvoudigd (0,1 mld euro). In de bekostigingssystematiek komen leerlingkenmerken centraal te staan in
plaats van schoolkenmerken.

De PvdA voert een sociaal leenstelsel in, dat de basisbeurs in de bachelor en masterfase vervangt. Deze maatregel geldt alleen voor nieuwe gevallen. Dit leidt tot
een ombuiging van 0,1 mld euro in 2017 en 0,8 mld euro structureel vanaf 2035.

Door het samenvoegen van de kenniscentra in het MBO bespaart de PvdA 0,1 mld euro.

Het aantal opleidingen in het mbo en het hoger onderwijs wordt teruggebracht, resulterend in een besparing van 0,2 mld euro.

De PvdA bezuinigt 0,1 mld euro op groen onderwijs.

De PvdA schaft de maatschappelijke stages af, dat leidt tot een besparing van 0,1 mld euro.

De PvdA kort instellingen in het hoger onderwijs met 0,1 mld euro.

Kunstopleidingen gaan strenger selecteren. Hiermee wordt 0,1 mld euro bespaard.

PVV

De PVV kort 1,0 mld euro op de lumpsum voor scholen in het primair en voortgezet onderwijs.

De PVV kort op het hoger onderwijs en kleinere opleidingen worden samengevoegd. De totale bezuiniging bedraagt 0,2 mld euro.

De investeringen in wetenschap in het kader van het topsectorenbeleid worden teruggedraaid. Dit is een besparing van 0,2 mld euro.

De PVV bezuinigt 0,1 mld euro op middelen voor de kwaliteit van onderwijs en leraren.

Het verdeelmodel voor de bekostiging van scholen wordt vereenvoudigd. Dit bespaart 0,1 mld euro.

De maatschappelijke stages worden afgeschaft. Hiermee wordt 0,1 mld euro bespaard.

De PVV kort op het exploitatiebudget voor het mbo, en voegt kenniscentra van het beroepsonderwijs en het bedrijfsleven samen. Dit is een besparing van 0,1 mld euro.

Kunstopleidingen gaan selecteren aan de poort. Hiermee wordt 0,1 mld euro bespaard.

CDA

Het CDA wil de studieduur van studenten versnellen door invoering van een nieuw systeem van prestatieprikkels op basis van behaalde studiepunten per jaar. Daarbij
zetten zij in op een besparing van 0,3 mld euro.

Het CDA verlaagt de leerlingbudgetten voor zittenblijvers in het primair en voortgezet onderwijs met 0,3 mld euro.

Het CDA kort 0,1 mld euro op de rijksbijdrage in het hoger onderwijs voor verlaging overhead.

De regeling impulsgebieden wordt afgeschaft. Hierdoor wordt 0,1 mld euro bezuinigd op achterstandsmiddelen voor scholen in specifieke postcodegebieden.

Het CDA bezuinigt 0,1 mld euro in 2017 en 0,5 mld euro structureel op de ovstudentenkaart door deze om te zetten in een studenten-ov-chipkaart met
een reistegoed van maximaal 60 euro per maand.

Het leermiddelenbudget in het voortgezet onderwijs wordt verlaagd resulterend in een besparing van 0,1 mld euro.

Kunstopleidingen gaan selecteren aan de poort waardoor minder studenten deelnemen. Hiermee wordt 0,1 mld euro bespaard.

Het opleidingsaanbod in het hoger onderwijs wordt beperkt, resulterend in een besparing van 0,1 mld euro.

Het CDA buigt 0,1 mld euro om op middelen voor schakelklassen en zomerscholen.

SP

De SP buigt 1,0 mld euro om door een taakstellende korting op de lumpsum, waarbij de taak van salarisadministratie verschuift van de scholen naar de overheid

De gratis schoolboeken worden afgeschaft met herinvoering van de WTOS. Dit leidt tot een besparing van 0,2 mld euro

In het mbo wordt het aantal opleidingen verminderd en worden kenniscentrasamengevoegd. Dit leidt tot een besparing van 0,2 mld euro in 2017 en 0,3 mld euro structureel

De SP kort 0,2 mld euro op enkele specifieke impulsmaatregelen en subsidies voor OCW

De SP bezuinigt 0,1 mld euro op het groen onderwijs door het beëindigen van subsidies

De SP kort 0,1 mld euro op onderzoek in het hbo

De SP voegt kleinere opleidingen samen in het hoger onderwijs. Hiermee wordt 0,1 mld euro bespaard

D66

De gratis schoolboeken worden teruggedraaid met herinvoering van de WTOS. Dit leidt tot een besparing van 0,2 mld euro.

Kleine scholen worden samengevoegd. Dit bespaart 0,2 mld euro.

Maatschappelijke stages worden afgeschaft. Dit bespaart 0,1 mld euro.

In het primair onderwijs wordt de specifieke financiering voor humanistisch vormend en godsdienstonderwijs afgeschaft.

D66 zet de ov-studentenkaart om in een trajectkaart.

In het hoger onderwijs wordt een sociaal leenstelsel ingevoerd, waarbij de basisbeurs in zowel de bachelor- als de masterfase wordt vervangen door een lening.
Deze maatregel geldt alleen voor nieuwe gevallen. Dit leidt tot een bezuiniging van 0,1 mld euro in 2017 en 0,8 mld euro structureel.

GroenLinks

De gratis schoolboeken worden afgeschaft met herinvoering van de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten. Dit is een besparing van 0,2 mld euro

In het hoger onderwijs wordt de basisbeurs in de bachelor- en masterfase afgeschaft en vervangen door een sociaal leenstelsel. Deze maatregel geldt alleen voor nieuwe
gevallen. Dit leidt tot een bezuiniging van 0,1 mld euro in 2017 en 0,8 mld euro structureel.

De subsidies voor de sectorraden en pedagogische studiecentra worden afgeschaft. Dit is een besparing van 0,1 mld euro.

ChristenUnie

De ChristenUnie buigt 0,2 mld euro om in 2017 en structureel 0,3 mld euro door de klassen in het primair onderwijs te vergroten.

De regeling impulsgebieden wordt afgeschaft. Hierdoor wordt 0,1 mld euro bezuinigd op achterstandsmiddelen voor scholen in specifieke postcodegebieden.

Het verdeelmodel voor de bekostiging van scholen in het primair onderwijs wordt vereenvoudigd inclusief een lumpsumkorting. Daarnaast beperkt de ChristenUnie het
aantal subsidies. Dit bespaart 0,1 mld euro

De ChristenUnie wil de uitwonende beurs beperken met 0,1 mld euro door studenten die woonachtig zijn in de omgeving van hun ouderlijk huis niet langer voor een
uitwonende beurs in aanmerking te laten komen.

De ChristenUnie vermindert het aantal opleidingen in het mbo en in het hoger onderwijs en buigt zodoende 0,1 mld euro om.

Kunstopleidingen gaan selecteren aan de poort waardoor minder studenten deelnemen. Hiermee wordt 0,1 mld euro bespaard.

Het bekostigingsmodel in het voortgezet onderwijs wordt vereenvoudigd (0,1 mld euro). In de bekostigingssystematiek komen leerlingkenmerken centraal te staan in plaats van schoolkenmerken.

De ChristenUnie wil het zittenblijven beperken en de doorstroom bevorderen en buigt zodoende 0,1 mld euro om.

Alle mbo’ers, hbo’ers en wo’ers krijgen op het reizen met het ov een korting van circa 80-90% op het reguliere tarief, minderjarige mbo-studenten gaan aanmerkelijk
goedkoper reizen. De maatregel wordt budgetneutraal ingevoerd per 2016.

SGP

De SGP bespaart 0,5 mld euro door het wettelijk collegegeld in de bachelorfase te verhogen .

De SGP kort 0,5 mld euro op de middelen voor het onderwijsachterstandenbeleid door de gewichten- en impulsregeling af te schaffen.
Mbo-deelnemers van 30 jaar en ouder gaan hun opleiding zelf bekostigen. Daarnaast wordt de kwalificatiestructuur in het mbo vereenvoudigd en worden leerlijnen
verkort en geïntensiveerd.

De totale bezuiniging is 0,3 mld euro.

De SGP bezuinigt 0,1 mld euro op passend onderwijs

De SGP ziet af van experimenten met begin- en verplichte eindtoetsen in het primair onderwijs en experimenten met verplichte diagnostische toetsen in het voortgezet
onderwijs. Daarnaast zet de SGP het actieplan ‘beter presteren’ stop. Dit is in totaal een bezuiniging van 0,1 mld euro

De specifieke subsidies voor onderwijsvernieuwing in het groen onderwijs worden beëindigd. Dit is een besparing van 0,1 mld euro

Kunstopleidingen gaan selecteren aan de poort waardoor minder studenten deelnemen. Hiermee wordt 0,1 mld euro bespaard

DPK –  Democratisch Politiek Keerpunt

De basisbeurs in de bachelor- en masterfase wordt afgeschaft en vervangen door een renteloos sociaal leenstelsel. In 2017 wordt hiermee nog niets bespaard. Structureel
wordt 0,4 mld euro bespaard.

De gratis schoolboeken worden afgeschaft met herinvoering van de WTOS. Dit is een besparing van 0,2 mld euro.

Het DPK buigt 0,2 mld euro op passend onderwijs om.

De publieke bekostiging voor deelnemers ouder dan 30 jaar in het mbo wordt stopgezet. Dit leidt tot een besparing van 0,2 mld euro.

Het DPK buigt 0,1 mld euro om op middelen voor de kwaliteit van onderwijs en onderwijspersoneel.

Het DPK investeert 0,2 mld euro minder in wetenschap in het kader van het topsectorenbeleid.

Zie Zo willen politieke partijen bezuinigen op onderwijs, Ronalds Onderwijsblog, 30 augustus 2012: https://ronaldsonderwijsblog.blogspot.com

Debora Roorda  van de afdeling Pedagogiek, Onderwijskunde en Lerarenopleiding aan de Universiteit van Amsterdam deed literatuuronderzoek naar het verband en de relatie tussen leerkrachten en leerlingen, en de betrokkenheid bij school en de schoolprestaties van leerlingen.

Leerlingen blijken meer betrokken te zijn en beter te presteren als ze een goede relatie met de leerkracht hebben, vooral naarmate ze ouder zijn. Het verband tussen positieve, warme relaties en meer betrokkenheid en betere schoolprestaties is groter in het voortgezet onderwijs, terwijl negatieve, conflictvolle relaties juist een sterker (negatief) effect hebben op de betrokkenheid en schoolprestaties van basisschoolkinderen.

Een goede relatie met de leerkracht blijkt vooral belangrijk te zijn voor leerlingen met een lage sociaaleconomische status en leerlingen met leerproblemen. Daarnaast deed Roorda empirisch onderzoek om inzicht te krijgen in de feitelijke interacties tussen leerkrachten en kleuters en de mogelijkheid om deze interacties te verbeteren. Leerkrachten blijken minder vriendelijk en ondersteunend te zijn naar storende kinderen, terwijl deze leerlingen zelf niet minder vriendelijk zijn naar de onderwijzer. Ook gedragen docenten zich dominanter naar teruggetrokken kinderen, die hierdoor steeds passiever worden. In een ander onderzoek kregen leerkrachten een interpersoonlijke vaardigheidstraining om de relatie met teruggetrokken kinderen te verbeteren. De training had geen effect op de kinderen maar wel op de leerkrachten. Die gedroegen zich na de training minder dominant. Daardoor ontstond er meer ruimte voor eigen inbreng van het kind.

D.L. Roorda promoveert op 4 september 2012 om 14.00 uur in de Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam. Titel promotieonderzoek: Teacher-Child Relationships and Interaction Processes: Effects on Students’ Learning Behaviors and Reciprocal Influences Between Teacher and Child.

Meer over promotie: Leerkrachten dominanter tegen teruggetrokken kinderen, Universiteit van Amsterdam, 4 september: www.uva.nl