Rebelleren in de verpleegkunde
Thema van het UZ-Verpleegcafé op 31 januari 2024 was gewijd aan rebellie: Tegen de stroom in: rebelleren in de verpleegkunde. Het Universitair Ziekenhuis Gent in Vlaanderen organiseert regelmatig het UZ-Verpleegcafé en nodigt daarmee deelnemers uit “mee te praten over de toekomst van het mooiste beroep ter wereld”. Er is elke keer een ander thema. Acht maanden geleden bijvoorbeeld, op 12 mei – de Dag van de Verpleegkunde – was het thema: Trotse verpleegkundigen in het UZ Gent. Elf verpleegkundigen vertelden waarom ze trots zijn op hun beroep.
Wie zijn de rebellen in de verpleegkunde? Mogen rebelse verpleegkundigen wel hun stem laten horen in het UZ Gent? Hoe weten we de kritische stem van de verpleegkundige naar waarde te schatten? Een beetje weerwerk kan de zorg ten goede komen.
De panelgasten zijn: Vera Vertessen, directeur Patiëntenzorg van het UZ Brussel; Ann Annaert, verpleegkundig consulent UZ Gent en Pieterbas Lalleman, lector leiderschap aan de Fontys Hogeschool. Moderator is Simon Malfai, klinisch professor aan de universiteit van Gent en zorgmanager van het UZ Gent. Hij merkt op dat dit “het volste café is dat we ooit gehad hebben”.
“Ik denk dat elke verpleegkundige misschien wel een rebel is of zou kunnen zijn”
De term rebellie roept iets op dat verandering teweeg brengt. Rebellie betekent ook ruimte om creatief te zijn. Voor Vera Vertessen is rebelleren nog altijd “een authentieke vorm van leiding geven. We zouden dat meer moeten tegenkomen in de verpleegkunde”.
Een van de vragen was of er veel rebellen in de zorg rondlopen? Antwoord van Ann Annaert: “Ik denk dat elke verpleegkundige misschien wel een rebel is of zou kunnen zijn”. Ze geeft een voorbeeld: “Soms ga je een gewone standaardbehandeling in twijfel trekken en vraag je je af: is dat hier wel de beste behandeling voor uw patiënt en ik denk dat heel veel verpleegkundigen aan bed dat ook doen”.
Er bestaat een correcte manier van rebelleren en daarvoor is het nodig bepaalde eigenschappen te ontwikkelen. Voor goede verpleegkunde is kritisch reflecteren op bepaalde zaken noodzakelijk. Pieterbas Lalleman wijst op het door Davina Allen geschreven boek The Invisible work of nurses (2016) dat gaat over de kwaliteit van patiëntenzorg en het vele organisatorisch werk dat verpleegkundigen verrichten. Er is een speciale website aan het boek en de research van Allen gewijd: theinvisibleworkofnurses.co.uk
Te horen was ook de uitspraak Rebelleren doe je nooit alleen! “Het is één van de vele, terechte oneliners die aan bod kwamen tijdens het verpleegcafé”, aldus Simon Malfai. Op Linkedin schrijft hij over de bijeenkomst:
Enkele lessen die ik als toehoorder meenam:
– We moeten als beroepsgroep nadenken over hoe we onze stem kunnen laten horen en ons belang aan te duiden zonder dat patiënten nadeel hiervan ondervinden
– Rebellen hebben nood aan een team
– Rebellen doen het onderbouwd, in een netwerk en samen met collega’s
– Het is goed om even ergens anders te werken om te leren waarderen wat je hebt
– We moeten ons als beroepsgroep een spiegel durven voorhouden
– We mogen en moeten durven falen in onze drang tot aanwezigheid
– Er is veel rebelsheid in de verpleegkunde, maar het krijgt niet de aandacht die het verdient
Om te eindigen: “Rebelsheid kunnen we misschien het best omschrijven als de uitdrukking van het idee dat de bewijslast altijd moet liggen bij diegenen die beweren dat ‘iets noodzakelijk zou zijn’. Zij moeten met krachtige argumenten aantonen dat die noodzakelijkheid juist is. Als ze dat niet kunnen, moeten we hetgeen die ze verdedigen als onwettig beschouwen. Rebelsheid is het engagement om continue die kritische vragen te stellen”.
“En dan begint het leren”
Lalleman geeft aan het slot een verrassend advies over leren:
Het meest leer je door met iemand mee te lopen die precies hetzelfde werk doet als jij, maar dan op een andere plek. En je geeft jezelf acht uur lang de opdracht om er niets van te vinden, niets te doen, en alleen maar vragen te stellen.
Wij hebben een experiment gedaan, het is geen enkele verpleegkundige gelukt uit de hele steekproef. Niemand. Dat kunnen we niet Waarom niet? We gaan helpen, er iets van vinden, etcetera. En het mooie is, aan het eind van de dag ergeren ze zich kapot aan de ander bij wie ze hebben zitten kijken. Dit doet ze wel goed. Dit doet ze niet goed. Ze mocht er niks van vinden. En de volgende dag ga je het zelf doen, in eenzelfde soort afdeling. Je zet een actie in en je schrikt je helemaal kapot. O shit, ik heb gisteren zitten kijken en zij deed dat ook. En dat zit dus in je pens, dat voel je daar. En dan begint leren.
UZ-verpleegcafés: praat mee over de toekomst van het mooiste beroep ter wereld, UZ Gent: www.uzgent.be/patient/verpleegkundige-zorg/uz-verpleegcafes-praat-mee-over-de-toekomst-van-het-mooiste-beroep-ter-wereld
The invisible work of nurses – It is time to see nursing differently: https://theinvisibleworkofnurses.co.uk
Hieronder video van verpleegcafé ‘Tegen de stroom in: rebelleren in de verpleegkunde’ (31 januari 2024).
Foto helemaal bovenaan: Tafereel uit het verpleegcafé. Rechts moderator Simon Malfa. In het midden Pieterbas Lalleman. Links: Ann Annaert
