Redactie Beroepseer

Zorgverzekeraars geven het beloofde geld aan huisartsen niet vrij. Huisarts Bart Bruijn uit Streefkerk vindt het een grof schandaal: “Ik loop vast met veel van mijn patiënten.Het zit me heel hoog”. Bruijn is te gast in het televisieprogramma EenVandaag van 6 november 2017 dat gaat over zorgverzekeraars die hun afspraken niet nakomen over extra geld dat beschikbaar zou zijn gemaakt voor de huisartsenzorg. De overheid heeft 200 miljoen euro vrijgemaakt om de zorg voor kwetsbare, thuiswonende ouderen en patiënten in achterstandswijken te versterken. Volgens de huisartsenorganisaties geven een aantal verzekeraars dit geld toch niet vrij.

Het extra geld is volgens huisartsen noodzakelijk om hun werk goed te kunnen blijven doen. Bruijn: “Er zijn steeds meer ouderen die ook meer zorg nodig hebben omdat ze langer thuis wonen. Toen ik hier twintig jaar geleden kwam werken hadden we in het dorp de eerste patiënt die 90 was geworden. Inmiddels heb ik 13 patiënten van boven de negentig. Zonder extra geld krijgen wij nu niet de kans om deze ouderen goede zorg te bieden”.

Volgens voorzitter van de Landelijke Huisartsen Vereniging Ella Kalsbeek doet eenderde van de zorgverzekeraars niet wat er is afgesproken. Daarmee snijden de zorgverzekeraars zichzelf in de vingers: “Als zij er niet in slagen de huisarts zijn werk goed te laten doen dan zul je zien dat de zorg uiteindelijk duurder wordt. Als de huisarts geen tijd meer heeft om bijvoorbeeld naar een oudere patiënt toe te gaan, en die moet toch geholpen worden, dan komt die in het ziekenhuis terecht. Dat is vele malen duurder”. Het is niet alleen ontzettend jammer en teleurstellend, maar het is ook onverstandig van de zorgverzekeraars, besluit Kalsbeek.

Volgens brancheorganisatie Zorgverzekeraars Nederland (ZN) is het bedrag van 200 miljoen het maximale dat kan worden uitgegeven als dat echt nodig is. Of het nodig is, daar kunnen huisartsen en zorgverzekeraars natuurlijk van mening over verschillen, zegt voorzitter André Rouvoet van ZN. Rouvoet wijst erop dat er slechts een aantal verzekeraars is dat zich niet aan de afspraken houdt. Van een landelijk probleem is volgens hem geen sprake. Hij zegt in gesprek te zullen gaan met de verzekeraars waar wel problemen zijn geconstateerd.

Stel je voor dat we ermee ophouden zorgverzekeraars grote afdelingen met PR te laten betalen

Bruijn merkt tenslotte op dat zorgverzekeraars moeten ophouden met reclamemaken: “Stel je voor dat we ermee ophouden zorgverzekeraars grote afdelingen met PR te laten betalen, van de zorgpremie. En ik stel voor dat de zorgverzekeraars de centen eindelijk eens uitgeven aan waar het hoort: de zorg”.

Een jaar geleden, in november 2016,  stond er op de site van Het Kontakt Alblasserwaard een artikel van Geurt Mouthaan over Bart Bruijn die “van zijn hart nooit een moordkuil maakt”. Bruijn is een betrokken arts en houdt ervan commentaar te leveren op zaken die de zorg aangaan, bijvoorbeeld via Twitter, en hij heeft al eerder op televisie verteld wat hem bezig houdt. Hij volgt de ontwikkelingen in de zorg op de voet.
Mede daardoor werd hij in april 2016 door Tweede Kamerlid Renske Leijten (SP) uitgenodigd voor wat later de startbijeenkomst van het Nationaal ZorgFonds bleek. “Het is een initiatief van de SP waar ik erg blij mee ben, maar zelf ben ik absoluut geen SP-er”, benadrukt hij. “Sterker nog, negentig procent van de betrokkenen is niet van deze partij. Dit draait puur om een beter en betaalbaarder zorgstelsel in ons land […]
Wat gaat er goed, waar gaat het mis; die informatie hebben we gebruikt voor de opzet van een Nationaal ZorgFonds, waarin geen plaats is voor zorgverzekeraars”.

Er mocht er iemand bezwaren maken tegen een ZorgFonds omdat er dan een overheidsinstantie bij komt, let op wat Bruijn daarover zegt: “Kijk naar Rijkswaterstaat en de waterschappen; die functioneren perfect. Bij de Belastingdienst gaat het pas mis na de reorganisatie, waarbij ze geprobeerd hebben er een bedrijf van te maken”.

Huisartsen krijgen beloofde geld zorgverzekeraars niet, EenVandaag, 6 november 2017: https://eenvandaag.avrotros.nl

Streefkerkse huisarts Bart Bruijn één van drijvende krachten Nationaal ZorgFonds, door Geurt Mouthaan, Het Kontakt Alblasserwaard, 9 november 2016: www.hetkontakt.nl

In het vakblad voor artsen Medisch Contact, schrijft Henk Maassen in zijn artikel Zorgverzekeraars fingeren geldgebrek dat de jaarrekeningen van zorgverzekeraars niet in de rode cijfers staan en dat de verzekeraars geen geldgebrek hebben ondanks de berichten die het tegendeel suggereren. Op 25 april 2017 meldde NOS Nieuws dat de vier grootste zorgverzekeraars van Nederand in 2016 een verlies hadden geleden van in totaal 334 miljoen euro. Er werd ook alvast op gewezen dat premies in de nabije toekomst wel eens fors zouden kunnen stijgen. Verzekeraars in rode cijfers: zorgpremie 2018 omhoog? luidde de kop boven een artikel op ZorgWijzer (25 april 2017).

We zijn nu een half jaar verder. Het NOS-journaal van 31 oktober 2017 berichtte dat het Centraal Planbureau (CPB) heeft berekend dat de gemiddelde premie voor een zorgverzekering deze kabinetsperiode in totaal met 311 euro omhoog gaat. In 2021, aan het einde van deze kabinetsperiode, betaalt iedereen ongeveer 133 euro per maand voor een basisverzekering.
Maassen verwijst in zijn artikel naar columnist Marcel Levi die in hetzelfde nummer van Medisch Contact glashelder uitlegt dat zorgverzekeraars helemaal geen verlies maken, maar alleen maar “een cosmetisch negatief resultaat creëren omdat ze elk jaar een enorme voorziening nemen op een mogelijk verlies in het volgende jaar (wat er telkens niet is)”.
Voor alle zorgverzekeraars tezamen zouden die voorzieningen optellen tot een bedrag van ruim 1,5 miljard euro per jaar. Daar kun je veel leuke dingen mee doen. Levi baseert zich op de inzichten van Frida van den Maagdenberg, lid van de raad van bestuur van het AMC, waar ze onder meer belast is met financiën en bedrijfsvoering.

Tekorten aanvullen doen ze helemaal niet vanuit de reserves

Volgens Van den Maagdenberg wekken zorgverzekeraars “volstrekt ten onrechte” de indruk dat ze inboeten op hun reserves om de zorgpremie laag te houden. “Ze maken tot nu toe ieder jaar winst op de zorgkosten – dus de premie-inkomsten zijn hoger dan de zorgkosten – en uit die winst kunnen ze het jaar daarna de premie lager houden. Daarvoor nemen ze een voorziening op, die niet ten laste komt van de reserves, zoals ze zelf beweren, maar wordt gefinancierd uit de winst”.
Ter adstructie wijst ze erop dat uit de ‘Marktscan zorgverzekeringsmarkt 2017’ van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) blijkt dat de verzekeraars in 2014, 2015 en 2016 een ‘voorziening lagere premie’ hebben opgenomen (van respectievelijk 105,145 en 108 euro per volwassen verzekerde). In die scan lees je bovendien dat die voorziening wordt gefinancierd uit de winst van het ene jaar voor een lagere premie in het jaar daarop.

Zo staat het ook in de Marktscan 2016: “De zorgverzekeraars hebben de nominale premie in 2014 en 2015 gematigd om zo een deel van de gunstige resultaten terug te geven aan hun verzekerden”. Frida van den Maagdenberg benadrukt: “Hier staat dus dat dit niet ten laste van de reserves kwam, en dat kan ook niet want in een latere paragraaf blijkt dat die juist zijn toegenomen”.  Merkwaardig is daarom dat de NZa in de marktscan van 2017 iets heel anders concludeert: “De verzekeraars hebben in 2016 verlies gemaakt op de basisverzekering. Dit komt onder andere doordat verzekeraars de toename in zorguitgaven niet volledig vertalen naar een premiestijging, maar het tekort deels aanvullen vanuit hun financiële reserves. Dit doen ze al enige jaren. Als het kapitaal dicht bij de kapitaaleis komt, zullen zorgverzekeraars de premies moeten verhogen om daarmee de kosten te dekken”.
Van den Maagdenberg: “Tekorten aanvullen doen ze helemaal niet ‘al enige jaren’ vanuit de reserves. Nogmaals: dat doen ze vanuit de resultaten – dus: vanuit de winst – en dat is toch echt wat anders dan een reserve”.In een reactie doet de NZa dit af als “een kwestie van semantiek”.

De reserves zijn met zo’n 3 miljard gestegen

Van den Maagdenberg kan de gang van zaken niet anders duiden dan dat verzekeraars “hun resultaten drukken en dat ze dat framen als het interen op hun reserves. Dat wekt de indruk dat hun solvabiliteit in gevaar kan komen, maar dat is helemaal niet het geval: jaren achtereen nemen ze ten laste van de winst een voorziening op, en dus gaat de solvabiliteit weliswaar minder omhoog, maar niet omlaag!”

Verzekeraars moeten zoveel reserve (dus: kapitaal) aanhouden zodat ze ook onder extreem slechte marktomstandigheden aan hun verplichtingen kunnen voldoen.
Van den Maagdenberg: “De kapitaalseis bedraagt bijna 7 miljard, de daadwerkelijke reserves bedragen bijna 11 miljard. Dat is ongeveer 4 miljard boven de minimumeis en 2 miljard boven de door de verzekeraars zelf vastgestelde buffers. In 2016 was de solvabiliteit 155 procent. Sinds de invoering van de zorgverzekeringswet zijn er geen verliezen geleden, maar zijn de reserves met zo’n 3 miljard gestegen”.

Volgens Van den Maagdenburg is er 4 miljard ruimte om de premies te verlagen als je uitgaat van de minimumnorm, en 2 miljard ruimte als je uitgaat van de door de zorgverzekeraars zelf gehanteerde buffers.
Mathijs Romme van Zorgverzekeraars Nederland vindt dat voorzieningen nodig zijn en dat zorgverzekeraars een veilige marge moeten aanhouden. Dat vinden ook Erik Schut van de Erasmus Universiteit en econoom Marcel Canoy.

Lees het hele artikel Zorgverzekeraars fingeren geldgebrek, door Henk Maassen in Medisch Contact 44, 2 november 2017: Klik hier.

Artsen zijn tevreden over de meeste aspecten van hun werk. Artsen die hun gewenste specialisatieopleiding volgden blijken tevredener dan artsen die daar niet in slaagden. De tevredenheid van artsen over hun werk verschilt per loopbaanfase, geslacht en specialisatie. Het minst tevreden zijn artsen over aspecten die met de organisatie van het werk samenhangen. Dit blijkt uit een onderzoek naar de arbeidstevredenheid van artsen in Nederland van Lodewijk Schmit Jongbloed waarop hij op 6 november 2017 aan de Rijksuniversiteit Groningen promoveert.

Schmit Jongbloed onderzocht de tevredenheid van artsen met de verschillende aspecten van hun werk en de ontwikkeling daarvan in de periode 2000-2009. Doel van zijn onderzoek is meer inzicht geven in de arbeidstevredenheid van artsen,de factoren die daarop van invloed zijn en de mogelijkheden de arbeidstevredenheid te bevorderen. Hij formuleerde op basis van medisch-sociologische literatuur dertien aspecten die de arbeidstevredenheid bepalen.

Specialisatie van eerste voorkeur

Artsen die de specialisatieopleiding van hun eerste voorkeur konden volgen blijken meer tevreden over hetgeen zij professioneel hebben bereikt dan collega’s die er niet in slaagden een plaats te bemachtigen in de vervolgopleiding van eerste keuze. Één op de vier basisartsen slaagt er niet in een plaats te bemachtigen in de vervolgopleiding van eerste keuze. Een belangrijke oorzaak is de onevenredig grote belangstelling voor een beperkt aantal klinische specialismen. Meer variatie in de voorkeur van basisartsen met betrekking tot hun vervolgopleiding is daarom wenselijk. Schmit Jongbloed pleit ervoor om te onderzoeken of decentrale selectie is te gebruiken voor het aantrekken van studenten met competenties die passen bij minder populaire specialismen. Eerder is dit succesvol gedaan bij de studie diergeneeskunde.

Fase van loopbaan

De loopbaanfase waarin een arts zich bevindt, zorgt voor verschil in de arbeidstevredenheid. Artsen aan het eind van hun loopbaan zijn meer tevreden over waardering van patiënten maar minder tevreden over waardering van ondersteunend personeel en inkomen in vergelijking met artsen aan het begin of in het midden van hun loopbaan. De hogere tevredenheid over waardering van patiënten bij oudere artsen hangt volgens Schmit Jongbloed mogelijk samen met de langdurige relaties die zij hebben opgebouwd met patiënten. Ook hebben minder tevreden patiënten zich waarschijnlijk gewend tot een andere arts. De lagere tevredenheid van oudere artsen over waardering van het ondersteunend personeel kan te maken hebben met een verschil in werken tussen generaties. De jongere artsen zijn meer vertrouwd met een samenwerking op gelijke voet met verpleegkundigen, physician assistants, praktijkondersteuners en andere zorgprofessionals.

Balans werk-privé

Schmit Jongbloed toonde aan dat ook ‘geslacht’ en ‘specialisatie’ invloed hebben op de tevredenheid van artsen over verschillende aspecten van het werk. Klinische specialisten blijken minder tevreden met de balans werk – privé dan huisartsen en artsen in andere functies. Dit hangt waarschijnlijk samen met het hogere aantal nacht- en weekenddiensten. Artsen geven aan dat parttime werken een positief effect heeft op hun tevredenheid over de aspecten grip op planning van het werk en balans werk- privé. Die betere balans lijkt een belangrijke reden om te streven naar een werkweek van gemiddeld vier dagen. Anderzijds heeft een kleinere functieomvang een negatief effect op tevredenheid over hetgeen professioneel is bereikt. De kleinere functieomvang van vrouwelijke artsen ten opzichte van mannelijke artsen kan verklaren waarom zij minder tevreden zijn over hetgeen zij professioneel hebben bereikt dan mannelijke artsen. Dat kan ook de reden zijn waarom met name part-time werkende vrouwelijke artsen streven naar een grotere functieomvang. Schmit Jongbloed wijst erop dat inwilligen van de wens tot meer of minder werken de arbeidstevredenheid wel zal bevorderen, maar niet zal leiden tot grote krapte of overschot aan artsen. Daarmee kan het een positief effect hebben op de kwaliteit van zorg.

Minder tevredenheid over administratie

Drie aspecten – grip op planning van het werk, administratieve lasten en samenwerking met het management – scoren onder artsen het laagste. Juist deze aspecten zijn een groter deel gaan uitmaken van hun werk. Schmit Jongbloed pleit voor verder onderzoek naar het overnemen van administratieve en organisatorische taken door specifiek daartoe opgeleid ondersteunend personeel (medical scribes). Hiermee zijn in de VS positieve ervaringen opgedaan. Ook moeten volgens hem artsen zich bekwamen in de organisatorische vaardigheden die bij hun werk horen om beter om te gaan met de toenemende complexiteit van de zorg. Hij adviseert om in de opleiding hier meer aandacht aan te besteden.

Maatwerk vereist

Zijn onderzoek maakt volgens Schmit Jongbloed duidelijk dat maatwerk nodig is om de arbeidstevredenheid van artsen te vergroten. Hij concludeert dan ook dat rekening moet worden gehouden met loopbaanfase, geslacht en specialisatie; een “one size fits all”-benadering is niet zinvol.

Verschillende factoren bepalen tevredenheid artsen over hun werk, Rijksuniversiteit Groningen, 31 oktober 2017: www.rug.nl

Promotie maandag 6 november 2017, aanvang 12.45 uur, Dhr. L.J. (Lodewijk) Schmit Jongbloed, Academiegebouw RUG: Physician job satisfaction in the Netherlands. A study of job satisfaction among cohorts of Dutch physicians: www.rug.nl