Redactie Beroepseer

Op 23 mei 2018 presenteren de onderzoekers ‘s middags om 15.00 uur hun rapport De kunst van ambachtelijke afstemming aan minister Hugo de Jonge in de hal van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in Den Haag. Gelijktijdig is daar de fototentoonstelling te zien die hoort bij het onderzoek. Mensen met een beperking maakten zelf foto’s van hun ervaringen, aangevuld met foto’s van fotograaf Aad van Vliet.

Zelfstandigheid is al jarenlang een leidend ideaal in de zorg voor mensen met een beperking, net als in andere delen van de langdurige zorg. Idealen als zelfstandigheid en ‘versterken van eigen regie’ suggereren dat afhankelijkheid een groot probleem is en zelfstandigheid de oplossing. Afhankelijkheid is echter niet per se een probleem, zo blijkt uit het onderzoek De kunst van ambachtelijke afstemming.  Afhankelijkheid wordt pas een probleem wanneer mensen met een beperking (en hun verwanten) binnen afhankelijkheidsrelaties onzichtbaarheid, onmacht of ongelijkwaardigheid ervaren.

Onzichtbaarheid ontstaat bijvoorbeeld wanneer begeleiders of hulpverleners veel van hun tijd op kantoor doorbrengen om te voldoen aan hun administratieve taken. Of wanneer medebewoners alle aandacht van de begeleiding opeisen. Onmacht is bijvoorbeeld aan de orde bij het vele wachten van mensen met een beperking. Wachten op het busje dat hen naar werk of dagbesteding brengt. Wachten op hulp bij wassen, aankleden of eten. Of wachten op toestemming om uit te gaan. Ongelijkwaardigheid doet zich voor als personen met een beperking zich niet serieus genomen voelen – bijvoorbeeld als begeleiders grapjes maakt over hun problemen, of als stagiaires toekijken hoe een hulpverlener hen doucht.

Om situaties van onzichtbaarheid, onmacht en ongelijkwaardigheid terug te dringen, pleiten de onderzoekers voor meer reflectie op routines, geholpen door frisse blikken van buiten. Bijvoorbeeld door instelling van “pottenkijkers”: buitenstaanders die korte tijd meelopen en daarna met de medewerkers reflecteren op wat hen opviel. En door instelling van een onafhankelijke ombudsman voor semipublieke instellingen, waar mensen met individuele klachten

Klik hier voor downloaden van De kunst van ambachtelijke afstemming – Een onderzoek naar ervaringen van afhankelijkheid van mensen met een beperking en hun verwanten, door Simon van der Weele, Femmianne Bredewold, Ellen Grootegoed, Margo Trappenburg en Evelien Tonkens, Universiteit voor Humanistiek, maart 2018: https://beroepseer.nl

 Onderzoekers overhandigen rapport aan minister De Jonge: Pottenkijkers voor de gehandicaptenzorg, Universiteit voor Humanistiek, 17 mei 2018: www.uvh.nl

Op woensdag 30 mei 2018 gaan fysiotherapeuten actie voeren in Den Haag tegen absurde administratieregels van de verzekeraar en de veel te lage behandeltarieven. Het is tijd voor een eerlijk contract en een fatsoenlijk loon. De Actiegroep Fysiotherapie is fel gekant tegen de doorgeslagen regelgeving en administratiedruk die wordt veroorzaakt door de zorgverzekeraars. Zorgverzekeraars zijn op de stoel van de behandelaar gaan zitten en bepalen hoeveel tijd de therapeut aan administratieve handelingen moet besteden. Het eigenlijke werk raakt steeds meer op de achtergrond. Maar het kan niet zo zijn dat administratie gaat bepalen wat kwaliteit is. Kwaliteit wordt bepaald door de behandelende therapeuten.

Inmiddels hebben zich meer dan 8000 fysiotherapeuten achter de actie geschaard: “We moeten echt zélf voor onze beroepsbelangen opkomen, ook de fysio’s in loondienst. Het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) is met handen en voeten gebonden aan de mededingingswet (ACM) en is dus geen vakbond.
Kortom, fysiotherapeuten van de 1e en 2e lijn, werkgevers en werknemers… Laten we samen zichtbaar maken wat er gaande is tussen zorgverleners en verzekeraars”.

Programma woensdag 30 mei 2018, van 9.00 – 11.00 uur

Start om 09.00 uur bij Koekamp, Den Haag
Verzamelen om 9.00 uur op de Laan van Reagan en Gorbatsjov (Koekamp). Vanuit hier lopen naar het Plein via de Bezuidenhoutseweg, Prinsessegracht, Casuariestraat en Lange Houtstraat.

10.00 uur: Opvallende, mediagenieke ludieke beweegactiviteit en overhandiging van een petitie en een aantal zakken met ansichtkaarten aan de leden van de vaste Kamercommissie van VWS die allen een persoonlijke uitnodiging krijgen.

Het plan is om op het Plein een fysiotherapie-praktijk neer te zetten met een aantal behandelbanken en oefenmaterialen. Om het ludiek te maken is iedereen aan het bewegen en zijn er teksten te horen: “We zetten de boel op stelten voor minder administratieve lasten!”, “Wij springen om hogere tarieven!”, “Wij zijn niet langer speelbal van de zorgverzekeraar!” en “Het huidige zorgsysteem loopt niet op rolletjes!”.

De actiegroep doet een oproep mee te helpen met materialen: ballen, springtouwen, behandelbanken. Ook mensen met rolschaatsen zijn welkom.
De actiegroep nodigt tevens patiënten en collega-paramedici uit mee te doen met de Landelijke Actiedag.

Actiegroep Fysiotherapie: www.actiegroepfysiotherapie.nl (Website bestaat niet meer). Actiegroep Fysiotherapie op Facebook: www.facebook.com/actiefysio/?locale=nl_NL

Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF): www.kngf.nl

“Fysiotherapeuten komen in beweging voor een eerlijk contract!”, Fysiotherapie Aldlan: http://www.aldlanfysio.nl/fysiotherapeuten-komen-in-beweging-voor-een-eerlijk-contract/ (Website bestaat niet meer)

Het aantal claims tegen huisartsen is de afgelopen jaren met 55 procent gestegen. “Patiënten krijgen duizenden euro’s schadevergoeding na fouten huisarts”, meldde RTL Nieuws. Tussen 2012 en 2017 is het aantal schadeclaims bij de grootste verzekeraar van huisartsen VvAA – bij wie 80 procent van de huisartsen is verzekerd – opgelopen van 222 naar 345.
Ook het gemiddelde bedrag van de uitgekeerde vergoedingen, bijvoorbeeld als mensen invalide raken doordat ze te laat worden doorverwezen naar het ziekenhuis, nam de afgelopen vijf jaar toe, van gemiddeld 6600 naar 10.800 euro.

De meeste claims worden ingediend door patiënten die een hart- of herseninfarct hadden, die niet werd herkend door de huisarts. Het niet tijdig opmerken, betekent vertraging bij de noodzakelijke behandeling. In 73 procent van de claims loopt een patiënt langer met klachten door dan nodig is, waardoor ze niet kunnen werken of langer ziek zijn.

Oorzaken

Volgens VvAA zijn de mogelijke oorzaken van de stijging:

• Het sociale vangnet verschraalt:
  Vergoedingen vanuit de overheid zijn in de afgelopen jaren beperkt. Waar als gevolg van een medisch incident bijvoorbeeld een traplift nodig is, werd dit voorheen door de overheid vergoed. Nu maakt dit vaker deel uit van de schadevergoeding.
• Een stijgend aantal zzp’ers:
  Bij zzp’ers ligt het indienen van een claim eerder voor de hand. Omdat er voor hen vaak geen financieel vangnet is zoals voor werknemers, leidt uitval vaak tot direct inkomensverlies.
• Hogere vergoeding letselschadeadvocaten:
  Over de afgelopen jaren ziet VvAA tevens een stijging in de tarieven die letselschadeadvocaten rekenen voor hun diensten. Deze vergoeding maakt deel uit van de totale schadevergoeding met als gevolg dat die ook stijgt.

Door de toenemende werkdruk van huisartsen wordt de kans op fouten groter. Huisartsen hebben de laatste jaren meer taken gekregen van het ziekenhuis. Daarnaast staan patiënten er niet om te springen om te worden doorgestuurd naar het ziekenhuis in verband met hun eigen risico.

Ook het aantal tuchtzaken stijgt. Het aantal meldingen van fouten door huisartsen blijkt in zes jaar met 33 procent gestegen. Steeds meer patiënten dienen een klacht in bij het het Medisch Tuchtcollege.

Een van de oorzaken kan ook veranderende wetgeving zijn. Per 1 januari 2016 is de de wet kwaliteit, klachten en geschillen van kracht geworden. Sinds die datum is het eenvoudiger geworden voor patiënten om schadeclaims in te dienen. Volgens deze wet is het niet langer nodig een medisch expert in te huren. Deze heeft al een plek in de geschillencommissie door deze wet. Een toename van claims als gevolg van deze wet werd voorzien door onderzoekers.

Wantrouwen

Een tuchtklacht of schadeclaim gaat huisartsen niet in de koude kleren zitten. Er zijn dokters die er een burn-out door krijgen. Een enkeling stopt helemaal met werken, zegt huisarts Katerijne Slot in een gesprek met RTL Nieuws. Zij kreeg zelf te maken met zowel een tuchtzaak als een schadeclaim. Uiteindelijk waren beide klachten ongegrond. Deze zaken hadden grote invloed op haar werk: “Ik zag elke patiënt die ik binnenriep als een potentiele aanklager. Hoe goed ik die mensen ook kende, hoe aardig ik ze ook vond. Dus ik ging ze eigenlijk wantrouwen. Het is ontzettend akelig om dat te moeten voelen”. De invloed was zodanig dat Slot eerder ging doorverwijzen en meer bloedonderzoek ging aanvragen: “U vraagt wij draaien, zeg maar”.

Slot pleit voor betere communicatie voordat een claim wordt ingediend. Dat er een soort tussenstap komt waarbij arts en patiënt toch met elkaar in gesprek gaan onder begeleiding van een mediator, een klachtenbemiddelaar. Men kan dan vervolgens kijken of men er samen uit kan komen: “Dat neemt niet weg dat dat niet in de plaats komt van een tuchtcollege, omdat ik nog steeds denk dat het een goede zaak is, dat dat er is“.

Defensieve geneeskunde

In 2016 bleek overigens al dat 85 procent van de zorgverleners eerder toegeven aan de druk van derde partijen dan in de voorgaande tien jaar. Bij wat genoemd wordt defensieve geneeskunde verrichten zorgverleners onderzoeken en behandelingen niet om primair medische redenen maar uit angst voor klachten en claims. In landen als de V.S. waar een claimcultuur heerst, is dit al jaren een veelbesproken onderwerp.

Melchior Spies, directeur Medische Aansprakelijkheid VvAA: “De huisartsenzorg in Nederland is van zeer hoog niveau. Echter, we zien – naast alle andere maatschappelijke ontwikkelingen zoals verschraling van het sociale vangnet en vergrijzing maar ook patiënten die mondiger worden – dat de huisarts steeds meer taken krijgt en in lijn daarmee stijgt de kans op claims. Voor de toekomst vormt de combinatie van het toenemende aantal zorgtaken en de stijgende werkdruk een reëel risico voor de kwaliteit van huisartsenzorg. Dat is iets waar we met het hele veld alert op moeten zijn en waarin we huisartsen zoveel mogelijk ondersteunen”.

De VvAA ziet het als een belangrijk doel huisartsen te helpen om medische incidenten tot een minimum te beperken. Op de site van VvAA staan vijf punten vermeld die van nut kunnen zijn voor het waarborgen van de kwaliteit van de huisartsenzorg in Nederland.

Patiënten krijgen duizenden euro’s schadevergoeding na fouten huisarts, RTL Nieuws, 17 mei 2018: www.rtlnieuws.nl

Aantal bij VvAA ingediende huisartsenclaims stijgt licht, VvAA, 17 mei 2018: www.vvaa.nl (Artikel niet meer beschikbaar op site VvAA)

Patiëntenbelang onder druk door spagaat zorgverlener, Blogs Beroepseer, 29 maart 2016: https://beroepseer.nl/blogs

De organisatie voor zorgondernemers ActiZ, Branchebelang Thuiszorg Nederland (BTN) en de vakbonden CNV Zorg & Welzijn, FBZ, FNV Zorg & Welzijn en NU ’91 hebben op maandag 7 mei 2018 een akkoord bereikt voor een nieuwe CAO voor de verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg. De nieuwe cao heeft een looptijd van 15 maanden en gaat in op 1 april 2018. In het akkoord is een loonsverhoging van 4% opgenomen per 1 oktober 2018. Vanaf 1 september stijgen de leerlingsalarissen met 10%, en de stagevergoedingen zelfs met 16%.

Reële en dekkende vergoedingen

Om dit te realiseren is het noodzakelijk dat de financiers – overheid, zorgverzekeraars en gemeenten – reële en dekkende tarieven vaststellen én hanteren. Gemeenten betalen nu op grote schaal te lage tarieven voor thuishulp en zijn onvoldoende bekend met de nieuwe eisen van de wmo-zorginkoop. Door verzekeraars worden te vaak forse kortingen toegepast op de door de Nederlands zorgautoriteit vastgestelde maximumtarieven, en de loon-prijsindexering wordt onvoldoende toegepast. De sociale partners vinden dat onaanvaardbaar. Zij ontwikkelen een gezamenlijke strategie en trekken samen op om financiers ertoe te bewegen reële tarieven te hanteren.

Sector aantrekkelijk houden en instroom bevorderen

Werkgevers en vakbonden willen de zorgsector aantrekkelijk houden voor huidige medewerkers, uitstroom uit de sector voorkomen en nieuwe medewerkers aantrekken.
Behalve de structurele loonsverhoging en de marktconforme beloning, zijn er ook afspraken in de cao gemaakt over het bevorderen van instroom van nieuwe medewerkers en zij-instromers met een zogenaamde ‘oriëntatiebaan’.
Door een oriëntatiebaan kunnen mensen in een korte periode kennis maken met het veelzijdige werk in de VVT-sector (Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuiszorg). Het is bedoeld als glijbaan naar een reguliere baan of opleiding in de zorg. Dit is dan ook een belangrijk element in de cao geworden. Hoe meer mensen op een laagdrempelige manier kunnen kennismaken met de zorg, hoe beter.

Confrontaties

Naar aanleiding van het akkoord schreef Bart Kiers op de site van Zorgvisie – voor management en beleid in de zorg – dat die loonsverhoging van 4 procent, die forser is dan in andere sectoren, voor problemen gaat zorgen bij de financiers van de zorg: “Want 4 procent loonsverhoging is meer dan de zogeheten OVA-ruimte, de overheidsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling. Die bedraagt naar schatting 3 procent over 2018 en mogelijk 4 procent over 2019. Maar de loonsverhoging over 2019 kan nog hoger uitvallen dan de 4 procent. Want de looptijd is tot 1 juli 2019. Daarna loopt die 4 procent structureel door. En de vakbonden zullen er voor de rest van 2019 een schepje bovenop willen doen. Het ligt voor de hand dat er forse confrontaties in het verschiet liggen met de financiers in de zorg om de loonstijging ook echt te realiseren. In de verpleeghuiszorg zijn dat de zorgkantoren, in de wijkverpleging de zorgverzekeraars en in de Wmo de gemeenten”.

Werkgevers en vakbonden sluiten akkoord CAO-VVT met flinke loonsverhoging van 4%, BTN, 8 mei 2018: https://btn.nu/persbericht-werkgevers-en-vakbonden-sluiten-akkoord-cao-vvt-met-flinke-loonsverhoging-van-4/

Noot: Branchebelang Thuiszorg Nederland (BTN) heet voortaan Zorgthuis:  www.zorgthuisnl.nl

Sociale partners vormen één front tegen financiers, door Bart Kiers, Zorgvisie, 9 mei 2018: www.zorgvisie.nl

Onderhandelaarsakkoord CAO voor de Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuiszorg, en Jeugdgezondheidszorg 2018 – 2019, 7 mei 2018: www.fnvvoorzorg.nl (Website bestaat niet meer)

Besluit van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 7 mei 2018 tot algemeen verbindendverklaring van bepalingen van de collectieve arbeidsovereenkomst voor de Verpleeg-, Verzorgingshuizen, Thuiszorg en Jeugdgezondheidszorg, gepubliceerd in Staatscourant van 14 mei 2018, Officiële bekendmakingen: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2018-21486.html

Overheidsinstanties die verantwoordelijk zijn voor de zorg van burgers, werken nog steeds te veel vanuit hun eigen regels en kaders. Dit constateert Nationale ombudsman Reinier van Zutphen in zijn rapport Zorgen voor burgers. Van Zutphen: “Dat hokjesdenken blijft de toegang tot zorg belemmeren. Instanties missen vaak nog wat burgers echt nodig hebben in hun situatie. Burgers krijgen hierdoor geen passende zorg. Dit is al veel te lang het geval, het kan en moet nu snel beter”.

Overbodige (her)indicaties

De ombudsman vindt dat burgers zich niet hoeven te verdiepen in de werking van ‘het systeem van de overheid’. Om te voorkomen dat zij verstrikt raken in de complexe overheid moeten burgers gewoon terecht kunnen bij een eerste aanspreekpunt, waar zij geholpen worden in situaties waarbij meerdere overheden betrokken zijn. Hij mag er op vertrouwen dat hij, wanneer hij zich met een zorg- of ondersteuningsvraag bij de gemeente meldt, daar ook terecht kan. Het is vervolgens aan die gemeente om vast te stellen of de burger aan het juiste adres is of dat hij zich tot een andere instantie moet wenden. Is dat laatste het geval dan behoort de gemeente ervoor te zorgen dat er een ‘warme’ overdracht plaatsvindt.

De ombudsman ziet drie oplossingen om de door hem geanalyseerde knelpunten aan te pakken. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gaat hiermee met betrokken instanties aan de slag.

Meer dan een jaar geleden wees de ombudsman al op knelpunten die burgers ervaren als zij voor zorg aankloppen bij de overheid. En nog altijd hoort hij regelmatig van burgers dat het hen niet of nauwelijks lukt zorg of ondersteuning voor zichzelf te regelen. Op papier lijkt het allemaal goed geregeld maar in de praktijk zijn drempels te hoog, regels te complex en vallen mensen buiten de boot.

Een greep uit de knelpunten die burgers ervaren: het is niet altijd duidelijk bij welke instantie zij hun zorgaanvraag moeten indienen, zij worden van het kastje naar de muur gestuurd. Instanties wijzen burgers niet op onafhankelijke cliëntondersteuning. Hun zorg wordt niet gecontinueerd en zij ervaren bureaucratische rompslomp zoals overbodige (her)indicaties en te veel formulieren. Van Zutphen: “Deze knelpunten zijn ingrijpend, urgent en bestaan al veel te lang. Burgers moeten terecht kunnen bij één overheid waar instanties zoveel als nodig samenwerken”.

Oplossingen en afspraken

De Nationale ombudsman wil snel en concreet actie om de knelpunten op te lossen die de toegang tot zorg voor burgers belemmeren. Als oplossingen voor de betrokken instanties ziet hij dit:

1. Werk integraal en multidisciplinair en verwijs burgers door. Zorg voor een ‘warme’ overdracht.
2. Zorg voor een overbruggingsbudget in situaties waarin het niet direct duidelijk is welke zorgwet of financiering van toepassing is.
3. Zet de uitvoering centraal en investeer in scholing en methodiekontwikkeling. Maak moeilijke gevallen bespreekbaar, escaleer indien nodig en leer ervan.

Deze oplossingen heeft de ombudsman op 25 april 2018 besproken met het het ministerie van VWS, Zorgverzekeraars Nederland (ZN), Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. VWS, VNG en ZN gaan met de voorgestelde oplossingen aan de slag. In het najaar van 2018 zit de Nationale ombudsman opnieuw met hen aan tafel over de stand van zaken.

Rapport Zorgen voor burgers. Onderzoek naar knelpunten die burgers ervarenbij d e toegang tot zorg, door Annemarie Tuzgöl-Broekhoven, Jeanine Stam en Ramazan Atalikyayi, De Nationale ombudsman, 14 mei 2018: www.nationaleombudsman.nl

Samenvatting rapport Zorgen voor burgers: www.nationaleombudsman.nl