Redactie Beroepseer

Belgische leerkrachten – van kleuter- tot hoger onderwijs – staakten op woensdag 20 maart 2019. Het was vijf dagen na de staking en massale demonstratie van Nederlandse leraren op het Malieveld in Den Haag op 15 maart.

Ook de Belgische lerares Els Van de Velde heeft gestaakt. De redenen waarom heeft ze opgeschreven. Lang heeft ze geaarzeld of ze dat wel zou doen, haar grieven tegen de huidige situatie in het onderwijs opschrijven en publiceren. Maar, schrijft ze, ze kan niet anders doen dan haar ‘doos van Pandora’ openen, omdat het deksel van de doos niet meer wil sluiten. Ze is moegestreden.

Waartegen Van de Velde heeft te strijden is te lezen op de site van De wereld morgen. Met haar relaas zet ze een scherp beeld neer van de huidige maatschappij die steeds meer eisen stelt aan mensen.

Haar slotwoorden zijn:

Kunnen we allemaal even in eigen hart kijken?

Moet voor alles wat misloopt steeds een regel in de plaats komen?

Kunnen we nog het risico lopen om onverzekerd geboren te worden?

Moet alles wat niet volgens verwachting is uitvergroot worden?

Kunnen we alsjeblieft nog vertrouwen hebben in de goede bedoelingen van vakmensen?

Moet alles zot geëvalueerd worden?

Moet alles wat verkeerd loopt door het onderwijs opgelost worden?

Ik wil mijn “doos” weer openen zoals Pandora en de “hoop” verwelkomen.

Maar eerst staak ik … en werk ondertussen mijn examens en toetsen af.

Dit is mijn persoonlijke belevenis… geen enkele andere leerkracht is verantwoordelijk voor wat ik schrijf.

Lees de hele blog Relaas van een moegestreden leerkracht, door Els Van de Velde, De wereld morgen, 22 maart 2019: www.dewereldmorgen.be
De wereld morgen is een Belgisch onafhankelijk en niet-commercieel mediaplatform voor (burger)journalisten en sociale bewegingen.

Onderwijs gaat staken op 20 maart: van kleuter- tot hoger onderwijs, VRT Nieuws, 27 februari 2019: www.vrt.be

Is het (nog) zo verwonderlijk dat het onderwijspersoneel het werk neerlegt? VSOA Onderwijs, 20 maart 2019: www.vsoa.eu/nieuws/artikel/verwonderlijk-dat-het-onderwijspersoneel-werk-neerlegt

Foto bovenaan: Demonstratie van leraren op het Malieveld in Den Haag op 15 maart 2019. De demonstratie vormde de afsluiting van de actieweek Investeer in Onderwijs waarin in heel Nederland gestaakt en gedemonstreerd werd in het primair, middelbaar, voortgezet en wetenschappelijk onderwijs.

Vanaf 2019 reikt de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) samen met de Stichting Dr. Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds elke twee jaar de Dr. Hendrik Muller Prijs uit aan een in Nederland werkzame mid-career onderzoeker die een duurzame band met Nederland heeft en zich bijzonder verdienstelijk maakt op het gebied van de geesteswetenschappen of sociale wetenschappen. De onderzoeker is in het jaar van nominatie niet langer dan 15 jaar geleden gepromoveerd en heeft een aanstelling bij een Nederlandse universiteit of een Nederlands onderzoeksinstituut.

De Stichting Dr. Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds in Den Haag heeft deze nieuwe prijs in 2019 ingesteld. De prijs bestaat uit een bedrag van 25.000 euro en is bestemd voor het mede-financieren van een onderzoeksproject naar keuze van de laureaat.

Het Fonds is vernoemd naar dr. Hendrik Pieter Nicolaas Muller (1859-1941), een Nederlandse zakenman en diplomaat. Na een geslaagde carrière in het Rotterdamse zakenleven was Hendrik Muller van 1919 tot 1924 gezant in Roemenië en van 1924 tot 1932 gezant in het voormalige Tsjecho-Slowakije. De Dr. Hendrik Muller prijs is de opvolger van de Dr. Hendrik Muller Prijs voor de Gedrags- en maatschappijwetenschappen die werd uitgereikt van 1991 tot 2017.

Nominatie en uitreiking

De volgende personen en instellingen kunnen nominaties indienen:

• Colleges van bestuur van Nederlandse universiteiten
• Faculteitsdecanen van Nederlandse universiteiten
• Directeuren van Nederlandse onderzoeksinstituten op het gebied van de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen
• Leden van de KNAW, leden van de Raad voor Geesteswetenschappen en leden van de Sociaal-Wetenschappelijke Raad van de KNAW.

Nomineren voor de Dr. Hendrik Muller Prijs 2019 is mogelijk tot en met 15 juni 2019.
Maak daarvoor gebruik van het nominatieformulier op de site van KNAW: https://knaw.nl/nl/prijzen/prijzen/hendrik-muller-prijs
Meer info bij KNAW: https://knaw.nl

Kim van Strien, initiatiefneemster van VO in Actie schrijft op 18 maart 2019 in het kader van #mailArie een openbare mail aan minister Arie Slob van Onderwijs:

Geachte heer Slob,

Afgelopen vrijdag stond ik op het Malieveld met ruim 40.000 anderen. Daar stonden wij niet voor de gezelligheid, wij stonden daar omdat we een serieus probleem hebben in het onderwijs.

Het lerarentekort is gigantisch; scholen zijn genoodzaakt om een vierdaagse schoolweek in te voeren, onbevoegden voor de klas te zetten en zelfs een klas op te heffen, omdat er simpelweg geen leraar te vinden is. Op middelbare scholen worden vakken maar geschrapt bij gebrek aan leraren.

De werkdruk in het onderwijs is hoog, dat is u reeds bekend. 1 op de 4 leraren krijgt te maken met burn-outklachten. We zien dat in het VO 31% van de startende leraren het onderwijs binnen 5 jaar verlaat, veelal door die werkdruk. Leraren besluiten om maar part-time te gaan werken, omdat het fulltime niet vol te houden is. Niet als je kwaliteit wil leveren.

Zelf werk ik al de nodige jaren fulltime als lerares Frans in het VO en ik moet geregeld kiezen voor het geven van een matige les, omdat ik niet wil kiezen voor de burn-out. Mijn leerlingen verdienen die matige les niet, zij verdienen een top les die aansluit bij hun behoeften. In mijn jaren als fulltimer heb ik meerdere malen op het punt van instorten gestaan, huilend aan mijn bureau gezeten omdat ik het niet meer aan kon, alles niet meer overzag. Inmiddels kan ik alleen nog de conclusie trekken dat ik niet meer fulltime kan en wil werken in het onderwijs. Minister Slob, dat doet pijn.

Wat ook pijn doet is het gevoel absoluut niet serieus genomen te worden door het kabinet en u als minister. Het onderwijs verzuipt en het ministerie komt met een brochure^*) en dat moet het zijn. De leerlingen verdienen goed onderwijs, voor hen stond ik vrijdag op het Malieveld. Voor hen stuur ik u deze mail. Voor hen zal ik blijven strijden voor beter onderwijs.

Ik reken op u!

Hartelijke groet,

Kim van Strien

^*) Downloaden brochure Ruimte in regels: https://beroepseer.nl/

Kims post, Blog Kim van Strien, waarop info over de voortgang van de actie #mailArie: https://kimspost.home.blog

VO in Actie: https://voinactie.nu (website is niet meer actief)

#MailArie – als staken niet genoeg is, door Michelle van Dijk, Blog Michelle van dijk schrijft, 18 maart 2019: https://michellevandijkschrijft.nl

Open brief aan minister Slob, Weblog van Steven Geurts, 18 maart 2019: https://stevengeurts.wordpress.com

Thijs Roovers, Jan van de Ven en René Kneyber hebben in De Balie in Amsterdam op 13 maart 2019 tijdens een Mijn idee voor onderwijs-sessie hun ideeën toegelicht over de oprichting van een Lerarencollectief, een laagdrempelige beroepsgroep voor alle leraren. Afgebakende plannen zijn niet gepresenteerd, de initiatiefnemers onderzoeken eerst of er draagvlak voor is en welke functies een beroepsorganisaties nodig heeft. Een belangrijke bestaansreden voor een beroepsvereniging is bijvoorbeeld de toezichthoudende functie. Wie mag er voor de klas?
Bij 10.000 steunbetuigingen, per 1 juni ingeschreven, gaan de initiatiefnemers aan de slag voor realisering.

Van de Ven en Kneyber hebben al eerder hun ideeën uiteengezet in een open brief gericht aan Alexander Rinnooy Kan. Rinnooy Kan onderzocht in 2018 mogelijkheden voor de opvolging van de Onderwijscoöperatie die per 1 januari 2019 zou worden opgeheven. Oorzaak van opheffing was onder meer het mislukken van de poging om te komen tot een wettelijke verplicht nationaal lerarenregister. In de praktijk bleken de leraren zo’n register niet te willen. Maar wat dan wel?

Website Lerarencollectief

Intussen is er een website voor het toekomstige Lerarencollectief actief – Leraar durf te claimen! – waar leraren terecht kunnen voor steunbetuiging aan het voorstel: “Met het lerarencollectief claimen we onze positie in het onderwijskrachtveld. Zo blijft elke leraar laagdrempelig op de hoogte van alle ontwikkelingen, heeft élke leraar inspraak en zorgen we ervoor dat het vak weer van ons wordt“.
Het is belangrijk te komen tot een communicatieve afstemming op elkaar, voor succesvolle samenwerking van, voor en door de leraren. https://lerarencollectief.nl

Reacties

• Een juf (zij noemt zichzelf zo) twitterde op de avond in de Balie de hamvraag: “Blijven we een bal of worden we een speler?” daarmee de woorden van Van de Ven  benadrukkend: “Leraren zijn de bal in plaats van een speler in het veld. Willen we een speler worden, dan moeten we ons verenigen”.
• Een docent wiskunde twitterde dat met Roovers, Kneyber en Van de Ven het Lerarencollectief een paar goede voormannen heeft.
• Leraar Eddy Erkelens, beheerder van de website Lerarentekort is nu, en maker van de site van  het Lerarencollectief twitterde: “Beroepseer, leerkrachten moeten professionaliseren. Niet omdat het moet vanwege een register maar omdat we het niveau hoog willen hebben. En omdat het bij het beroep past”.
• Arjan van der Meij, leraar natuurkunde en een van de pioniers van de Makersbeweging in Nederland, stelde in zijn tweet de terechte vraag: “Waarom spelen de leraren geen rol in de accreditatie van lerarenopleidingen?”
• En, hoe mooi is het een spontane tweet te lezen, “Ik doe mee”, van een leraar Nederlands.
• Een onderwijsadviseur vond het verhaal van de initiatiefnemers eigenlijk heel logisch: “Een inclusieve beroepsvereniging van, voor door leraren die ontwikkeling onderwijs en beroep claimen”.
• Hester IJsseling, lector op een Pabo twitterde dat ze de ontwikkelingen rond het lerarencollectief met behoedzame belangstelling volgt, en in een andere tweet: “Soms moet je een bom laten ontploffen om iedereen wakker te krijgen en kun je pas daarna genuanceerd en kalm in gesprek. Als Lerarencollectief iets kan, is het wakker schudden. Ik draag graag m’n steentje bij aan het voeren van het maatschappelijk gesprek”. IJsseling gaf ook wijze raad mee, en dat is best nodig in een tijd van radicale gelijkhebberij: “Moge ook het lerarencollectief zich hoeden voor de waan van het eigen gelijk” en “Moge het nooit in beton gegoten worden en een vloeiende beweging blijven. Een platform voor het maatschappelijk gesprek van leraren en andere belanghebbenden over wat het onderwijs van ons vraagt – dat kan ik alleen maar toejuichen”.
• Jelmer Evers, nog zo’n pionier en voortrekker in het onderwijs, twitterde: “Mooie discussie in De Balie volgens mij over het lerarencollectief. Ik ben de afgelopen jaren tot een iets andere conclusie gekomen, maar ondersteun wel elke stap naar een sterke beroepsgroep. Linksom of rechtsom: ‘leraren aller landen verenigt u!’”

Thijs Roovers heeft al een blog geschreven waarin hij terugkijkt op de avond in De Balie: Wel mijn register! (14 maart 2019): http://blog.meesterthijs.nl/#post7 (website is opgeheven)

Lerarencollecltief: https://lerarencollectief.nl/

Nuttige literatuur

PO in Actie wil polder opschudden met nieuwe lerarenbeweging, Ilse Zeemeijer enRik Winkel, Financieele Dagblad, 13 maart 2019: https://fd.nl

‘Het is Internationale Vrouwendag en het kan me niets schelen’, Charlotte Goulmy, Blogs Beroepseer, 8 maart 2019: https://beroepseer.nl

Leraar Jelmer Evers heeft zich verkiesbaar gesteld voor dagelijks bestuur Algemene Onderwijsbond, Blogs Beroepseer, 12 februari 2019: https://beroepseer.nl

Lerarenregister: organiseer het zelf!, Theo Wubbels en Jan van Tartwijk, Didactief, 5 november 2018; herzien op 14 maart 2019: https://didactiefonline.nl

Open brief van René Kneyber en Jan van de Ven aan de heer Rinnooy Kan n.a.v. voorstel over versterken beroepsgroep leraren, Blogs Beroepseer, 28 september 2018: https://beroepseer.nl

René Kneyber: “Hoe het nu verder moet met de Onderwijscoöperatie. Mijn onbescheiden mening…”, Blogs Beroepseer, 27 oktober 2017: https://beroepseer.nl

“Leraren aller landen verenigt u!” Een voorzet om onze beroepsgroep te vernieuwen, Jelmer Evers, Blogs Beroepseer, 11 november 2017: https://beroepseer.nl

Jelmer Evers over autonomie en vakmanschap van de leraar en een internationaal lerarennetwerk, door Christiaan van Kasteel, Blogs Beroepseer, 1 juni 2017: https://beroepseer.nl/

Hester IJsseling over ‘De ontsnapping van de leraar’: Zelf initiatieven ontplooien die goed onderwijs dichterbij brengen, Blogs Beroepseer, 10 mei 2017: https://beroepseer.nl

Onderwijsmanifest gepresenteerd door de ‘Meesters met dromen’, Blogs Beroepseer, 22 februari 2019: https://beroepseer.nl

Mijn idee voor onderwijs. Met Jan van de Ven, Thijs Roovers en Rene Kneyber, De Balie, 13 maart 2019: https://debalie.nl/agenda/mijn-idee-voor-onderwijs-2/

Videoverslag van debat Mijn idee voor onderwijs: https://debalie.nl/debalie-tv/mijn-idee-voor-onderwijs/# (Video is niet meer beschikbaar)

Lerarentekort is nu: https://lerarentekortisnu.nl
Website Lerarentekort is nu is gestaakt per september 2020. Zie: www.telegraaf.nl/nieuws/1210097159/ministerie-wil-niet-weten-hoe-het-zit-met-lerarentekort

U P D A T E

Nieuwe beroepsvereniging voor leraren start in 2020, Onderwijsland, 30 april 2019: www.onderwijsland.com

Klik hier voor de brief van 26 april 2019 aan minister Slob van Onderwijs van Jan van de Ven, Thijs Roovers en René Kneyber over beroepsgroepvorming van het Lerarencollectief.

Staken en een echte vertegenwoordiging van de beroepsgroep leraren, door Jan Lepeltak, Kominsky Post, 15 maart 2019: https://komenskypost.nl/?p=4580

Verslag debat tussen actiegroep WOinactie en minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs: “Verdeling eerste en tweede geldstroom staat ter discussie”, door Sicco de Knecht, Science Guide, 14 maart 2019: https://www.scienceguide.nl

Meesterlezer over Het lerarencollectief, 14 maart 2019: https://meesterlezer.wordpress.com/?s=Het+lerarencollectief

Mijn idee voor onderwijs-sessie in debatcentrum De Balie in Amsterdam op 13 maart 2019.
Op foto helemaal bovenaan Thijs Roovers; midden Jan van de Ven; onderaan René Kneyber

U P D A T E

Persbericht Het Lerarencollectief stopt! 29 juni 2023.  https://beroepseer.nl

Op de site van het onderwijsvakblad Didactief schrijft Martin Ringenaldus over ‘het vierde tussenproduct’ van de ontwikkelgroep Engels/MVT (Moderne vreemde talen) van Curriculum.nu, de zogenoemde bouwstenen.^*) Martin Ringenaldus is docent Duits op Regionale Scholengemeenschap Goeree-Overflakkee in Middelharnis. Hij won in januari 2019 de aanmoedigingsprijs van de Onderwijsraad voor zijn blog Hoe valide is het eindexamen Duits?

Als leraar Duits wil hij dat het curriculum antwoord geeft op de vraag wat hij als leraar precies moet onderwijzen, in welke volgorde en binnen welk tijdsbestek: “Groot is mijn teleurstelling dat tot nu toe slechts de conceptbouwstenen bij één thema uit het conceptraamwerk zijn opgeleverd, het thema ‘creatieve vormen van taal’. Waarom dit als eerste is uitgewerkt, is overigens onduidelijk.

Ik lees dat de ‘bouwstenen de benodigde kennis en vaardigheden bij de grote opdrachten (beschrijven)’. Mooi, denk ik, dan volgt straks een beschrijving van de kennis die ik moet onderwijzen. Maar in de volgende zin lees ik: ‘De bouwstenen vormen uiteindelijk, samen met de visie en de grote opdrachten, input voor de herziening van de kerndoelen en eindtermen.’ Huh? Dus er worden eerst bouwstenen ontwikkeld om later vast te stellen naar welke kerndoelen en eindtermen die toewerken? Is dat niet de omgekeerde wereld? Je stelt toch eerst een doel?

Vervolgens staat er: ‘Het is belangrijk dat de inhoud van het onderwijs tegemoet komt aan de eisen die nu en in de toekomst gesteld worden aan mensen.’ Die eisen laten zich toch niet voorspellen? Zo’n voorspelling blijft een gok. Kunnen we wel op voorhand vaststellen wat de inhoud van het onderwijs moet zijn en welke kennis overgedragen moet worden?”

Vaardigheden

Volgens Ringenaldus is er een groot probleem wat betreft de vaardigheden die zouden worden losgekoppeld van een vak. Hij citeert de Engelse leraar en onderzoeker Dylan Wiliam: ‘Iedere 21e-eeuwse vaardigheid moet voor ieder vak apart worden onderwezen.’
Ringenaldus: “Leerlingen moeten over het vak kunnen praten, er samen in groepen aan kunnen werken, creatief zijn in dat vak, er kritisch over kunnen nadenken en er problemen in kunnen oplossen. En dat voor wiskunde, voor taal, voor zaakvakken, et cetera”.

Curriculum.nu denkt daar anders over en legt in onbegrijpelijke taal uit waarom. Ringenaldus: “Hier wordt een jargon gebruikt waar ik geen touw aan vast kan knopen”.
Er is inderdaad geen touw aan vast te knopen. Er staat: “Vijf grote opdrachten beschrijven de inhoud van het leergebied Engels/MVT vanuit communicatief, intercultureel en (meta)cognitief perspectief. De drie perspectieven maken het mogelijk om zowel de communicatieve als de inhoudelijke componenten van het talenonderwijs in samenhang te belichten”.
(N.B.: het vak Duits valt voorlopig binnen het leergebied Engels/MVT).

De inhoud is moeilijk samen te vatten. Ringenaldus doet een poging, maar het wordt niet duidelijk wat er concreet is bedoeld. “Het duurt tot pagina 7”, aldus Ringenaldus, “van het vierde tussenproduct voordat er eindelijk een omschrijving van kennis en vaardigheden volgt”.
Een opsomming van zes punten voldoet ook niet.

Die dispensorische Erziehungstheorie

Na vier ontwikkelsessies en vier tussenproducten van Curriculum.nu is Ringenaldus nog niet veel opgeschoten. Hem lukt het niet “om ook maar een voorzichtige inschatting te maken van hoe het curriculum er straks daadwerkelijk uit komt te zien. Het ontwikkelteam construeert ogenschijnlijk samenhangende zinnen met zoveel jargon dat het heel interessant en professioneel overkomt, maar feitelijk niets meer brengt dan vaagheid en onduidelijkheid”.
Dit alles doet hem sterk denken aan ‘die dispensorische Erziehungstheorie’: “Op 30 oktober 1981 verscheen in de Duitse kwaliteitskrant die Zeit een stuk met de titel Der Gipfel der Gläubigkeit – Wie eine Nonsens-Theorie ernst genommen wird. De schrijver, Wolfgang Meyer, behandelde in zijn les op uitvoerige wijze het essay Erziehung nach Auschwitz van Adorno en merkte daarbij dat examenleerlingen op basis van de inhoud niet verbijsterd waren, maar de ellende van het fascisme op gelijke wijze tot zich leken te nemen als bijvoorbeeld de structuur van een moderne roman. Hij besloot een tekst te construeren die bol stond van clichés, onjuistheden, onsamenhangende en betekenisloze zinnen die in een pseudowetenschappelijke vorm werden gegoten. Deze tekst kreeg de titel die dispensorische Erziehungstheorie. Hij legde de tekst aan zijn leerlingen voor en zei erbij dat het ging om de nieuwste wetenschappelijke theorie op het gebied van opvoeding. In de les bespraken ze de doelen van deze theorie, het mensbeeld van de theorie, de wetenschapstheoretische en filosofische achtergrond van deze theorie en haar methode. Geen van zijn eindexamenkandidaten doorzag de onzin van de tekst. Het huiswerk bij de tekst werd braaf gemaakt”.

Het gaat nog verder met die dispensorische Erziehungstheorie. Lees de hele blog van Martin Ringenaldus: Curriculum.nu en de kleren van de keizer, Didactief Online , 12 maart 2019: https://didactiefonline.nl

De les uit Ringenaldus blog: “Als je maar voldoende vaktermen in een schijnbaar samenhangend geheel plaatst, het voor zoete koek zal worden aangenomen. Niemand zal erkennen dat men de tekst niet goed begrijpt. Minister Slob is gewaarschuwd”.

_Noot
*) Een curriculum is een landelijk verplicht onderwijsprogramma: de vakken en de inhoud ervan. De Rijksoverheid stelt het curriculum formeel vast. De overheid, scholen en leraren geven samen vorm aan het curriculum, ieder vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid.
Het huidige curriculum stamt uit 2006. Het is sindsdien wel aangepast op losse punten, maar niet goed genoeg met de tijd meegegaan.Vanaf november 2014 wordt er door het hele onderwijs
nagedacht over het onderwijs van de toekomst. Leraren, wetenschappers, leerlingen en schoolbestuurders, maar ook ouders, ondernemers en maatschappelijke organisaties..
In januari 2016 verscheen het eindadvies ‘Ons Onderwijs 2032’. De Onderwijscoöperatie en een regiegroep onderzochten of het eindadvies haalbaar is. De conclusies zijn in november 2016 aangeboden aan de staatssecretaris. Op 20 april 2017 keurde de Tweede Kamer de curriculumherziening goed.

In 2018 denken negen ontwikkelteams na over de vakgebieden: digitale geletterdheid, Engels, Nederlands, rekenen & wiskunde, burgerschap, bewegen & Sport, kunst & cultuur, mens & natuur, mens & maatschappij.
Elk team bestaat uit ongeveer zes leraren uit het primair onderwijs (po), zes leraren uit het voortgezet onderwijs (vo) en twee schoolleiders. Aan elk ontwikkelteam worden ongeveer zes scholen uit po en vo gekoppeld.
Zij werken momenteel aan de uitwerking van zogenoemde ‘bouwstenen’ per leergebied; zij bedenken wat leerlingen moeten kennen en kunnen, en wat thuishoort in het onderwijscurriculum van alle leerlingen. Tijdens diverse bijeenkomsten vragen de teams om feedback op de tussentijdse ideeën. Dat gebert ook online.

In het voorjaar van 2019 ronden de ontwikkelteams hun werk af. De bouwstenen worden medio 2019 naar de Tweede Kamer gestuurd. Met de opbrengst van dit ontwikkelproces worden kerndoelen en eindtermen voor negen leergebieden geactualiseerd in de wet.

De voortgang van de ontwikkelteams, de tussenstand van de opgehaalde feedback – ‘tussenproduct’ genoemd – is te volgen op https://curriculum.nu
De vijfde ontwikkelfase is half februari 2019 begonnen: https://curriculum.nu/agenda