Redactie Beroepseer

In 2030 valt 25 procent van beroepsbevolking uit door stress en overbelasting

Geschreven op 14 oktober 2019. Gepost in Blogs, Welzijn. Geen reacties op In 2030 valt 25 procent van beroepsbevolking uit door stress en overbelasting

Arbo Unie bepleit een meer doeltreffende aanpak gericht op het voorkomen en verhelpen van de oorzaken van stress. Zonder ingrijpen, stijgt het percentage van de beroepsbevolking dat in 2030 thuis zit of beduidend minder functioneert naar 25%.

De afgelopen 20 jaar is het aantal gevallen van burn-out verdubbeld. Inmiddels heeft een kwart van de werkenden regelmatig stressklachten en is het beroepsziekte nummer één in ons land. Het aantal burn-out gevallen loopt hard op in steeds meer sectoren en verschillende leeftijdsgroepen. Er lijkt nog maar weinig urgentie te zijn voor de problematiek, ondanks deze alarmerende cijfers. Prof. dr. Willem van Rhenen luidt daarom de noodklok. Hij is stressexpert en bedrijfsarts, verbonden aan Arbo Unie en hoogleraar aan de Nyenrode Universiteit.

Alarmerende cijfers

Dat het probleem nu al wijdverspreid is tonen de volgende cijfers aan:

20-25% van jongeren heeft stress en burn-out klachten
In het onderwijs heeft 20% burn-out klachten
Kwart van werknemers in de zorg ervaart te hoge werkdruk
25% van langdurige mantelzorgers voelt zich ernstig belast.

Werkgevers moeten meer doen

De traditionele blik om te kijken naar belasting versus belastbaarheid lost het probleem rondom stress niet op. Het gaat niet om teveel werk of teveel stressfactoren, maar om te weinig hulpbronnen of buffers waarmee mensen zich kunnen opladen of verweren. Van Rhenen roept werkgevend Nederland op meer te doen om hun medewerkers te beschermen: “Kijk naar het gebrek aan hulpbronnen, zoals te weinig autonomie of verbinding, investeer in competenties, ga op zoek naar de talenten en vaardigheden van mensen. Vertrouw op de inzet en kracht van medewerkers en controleer veel minder. Geef mensen de ruimte en het gevoel dat ze invloed hebben op de eigen agenda. Maar vooral, geef complimenten en waardering en toon erkenning. Van Rhenen: “Het lijken eenvoudige ingrepen, maar het is verbazingwekkend hoe weinig werkgevers het toepassen”.

Mentale veerkracht

Arbo Unie pleit ervoor om veel meer in te zetten op preventie en het ontwikkelen van voldoende veerkracht bij werknemers. Waar het om gaat is dat werknemers over voldoende mentale kracht blijven beschikken, zowel in de werk- als privé-omgeving, als de mentale belasting toeneemt of aanhoudt. Alleen dan kunnen we op een gezonde manier omgaan met drukte of piekbelasting. Mentale kracht is te beïnvloeden door bijvoorbeeld te zorgen voor voldoende energiebronnen. Dit zijn zaken die ons energie geven. Zij vormen de buffer tegen energienemers. Dit voorkomt uitval en het verhoogt vooral de energie, het werkvermogen en de prestaties.

In 2030 is 25 procent van werkenden minder inzetbaar door stress en overbelasting, Arbo Unie, 14 oktober 2019: www.arbounie.nl

Arbo Unie is een moderne, landelijke dienstverlener in de bedrijfsgezondheid en werkt voor meer dan 12.000 organisaties die willen investeren in mensen. Arbo Unie helpt per jaar meer dan 1,2 miljoen werkenden.
Voor meer informatie: www.arbounie.nl

Lees ook het uitgebreide interview met prof. dr. Willem van Rhenen in het Algemeen Dagblad: Kwart van werkenden zal uitvallen door stress, Arbo Unie luidt noodklok: www.ad.nl/ad-werkt/kwart-van-werkenden-zal-uitvallen-door-stress-arbo-unie-luidt-noodklok~ac45fded/

Foto bovenaan is van Pedro Figueras

Minister Bruins zet definitief streep door wetsvoorstel BIG-II. Rinnooy Kan adviseert over nieuwe aanpak

Geschreven op 9 oktober 2019. Gepost in Blogs, Zorg. Geen reacties op Minister Bruins zet definitief streep door wetsvoorstel BIG-II. Rinnooy Kan adviseert over nieuwe aanpak

Alexander Rinnooy Kan heeft minister Bruins voor Medische Zorg en Sport geïnformeerd over de bevindingen van zijn verkenning naar de te nemen vervolgstappen rond het wetsvoorstel BIG-II ten aanzien van het onderdeel regieverpleegkundigen. Rinnooy Kan werd na de commotie onder de beroepsgroep over het wetsvoorstel BIG-II als verkenner aangesteld om de wensen van de betrokken partijen te inventariseren.

In een persbericht laat de minister weten dat er definitief een streep door het wetsvoorstel BIG-II gaat. Het gesprek over functiedifferentiatie van verpleegkundigen verplaatst zich wat minister Bruno Bruins van Medische Zorg en Sport betreft terug naar de verpleegkundigen en de werkgevers. De bevindingen van Rinnooy Kan zijn op 9 oktober 2019 naar de Tweede Kamer gestuurd.

Minister Bruins heeft eerder al aangegeven, dat wat hem betreft een wettelijke verankering van functies niet de meest voor de hand liggende manier is om een onderscheid tussen mbo- en hbo-opgeleiden te regelen op de werkvloer. Dit wordt doorgaans geregeld tussen de werkgevers en werknemers, zoals dat ook in andere sectoren gebeurt. De gesprekken hierover hadden de afgelopen vier decennia niet het gewenste resultaat, waarop de betrokken partijen de minister hebben gevraagd dit onderscheid bij wet te regelen. Het daaruit voortvloeiende wetsvoorstel BIG-II leidde de afgelopen tijd tot veel beroering bij verpleegkundigen, die vreesden dat zij hun werk niet meer zouden mogen doen onder de nieuwe wet, of dat zij verplicht zouden moeten bijscholen.

Minister Bruins:“Ik dank de heer Rinnooy Kan hartelijk voor zijn verkenning en de daaruit voortvloeiende werkrichting. Het wetsvoorstel BIG-II zoals dat er lag, is nu definitief van tafel. Ik roep de betrokken partijen op korte termijn bij mij aan tafel, om te kijken hoe zij nu gezamenlijk verder kunnen. Van belang voor mij is vooral dat ze er sámen uitkomen, en dat het gesprek leidt tot een duurzame oplossing voor een wens die de beroepsgroep zelf al decennia heeft. Ik roep iedereen op nogmaals constructief de schouders eronder te zetten, zodat er een aanpak komt waarin zowel werkgevers als werknemers zich kunnen vinden. Ik zal waar mogelijk een ondersteunende rol spelen in dit proces”.

De partijen die de minister om tafel zal roepen, zijn vertegenwoordigers van de werknemers en werkgevers, beroepsvereniging V&VN en het BIG-II actiecomité.

Minister Bruins: definitief een streep door wetsvoorstel BIG-II, Rijksoverheid, 9 oktober 2019: www.rijksoverheid.nl

Downloaden rapport van Rinnooy Kan aan minister Bruins, 4 oktober 2019: Terugkoppeling verkenningsgesprekken wetsvoorstel BIG II: www.rijksoverheid.nl

Downloaden Vraag & Antwoord wet BIG-II: www.rijksoverheid.nl

Adviezen voor verkenner Rinnooy Kan: wat nu na de opstand van verpleegkundigen?, door Nienke Ipenburg, Marc van der Gracht, Thijs Jansen, Blogs Beroepseer, 24 augustus 2019: https://beroepseer.nl

U P D A T E

Verklaring invoering functiedifferentiatie voor verpleegkundigen ondertekend, Blogs Beroepseer, 11 januari 2021: https://beroepseer.nl/

Voorstel van wet tot wijziging van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg in verband met het regelen van de regieverpleegkundige als basisberoep, Raad van State, 17 januari 2020: www.raadvanstate.nl/@117031/w13-18-0202-iii/

U P D A T E II

Op 14 maart 2022 verscheen het artikel Lessen BIG-II-debat: bied ruimte aan verschillende wensen, ambities en meningen op RN2Blend.
RN2Blend staat voor Registered nurses to Blend. Het betreft een 4-jarig wetenschappelijk onderzoeksprogramma naar gedifferentieerd verpleegkundig werk binnen ziekenhuizen en umc’s, en de betekenis daarvan voor de verpleegkundige beroepsuitoefening.
Het artikel gaat over het wetsvoorstel BIG-II, dat door alle commotie in de zomer van 2019 het uiteindelijk niet haalde. Verpleegkundigen mobiliseerden zich en kwamen in opstand tegen de voorgestelde wetswijziging.

Martijn Felder, Syb Kuijper, Pieterbas Lalleman, Roland Bal en Iris Wallenburg deden onderzoek naar de gebeurtenissen van die zomer en publiceerden hun bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Professions and Organization – (JPO). Het artikel op R2Blend is geschreven door Martijn Felder. Zie: Lessen BIG-II-debat: bied ruimte aan verschillende wensen, ambities en meningen, RN2Blend, 14 maart 2022: https://rn2blend.nl/nl/lessen-big-ii-debat-bied-ruimte-aan-verschillende-wensen-ambities-en-meningen

The rise of the partisan nurse and the challenge of moving beyond an impasse in the (re)organization of Dutch nursing work, door Martijn Felder, Syb Kuijper, Pieterbas Lalleman, Roland Bal, Iris Wallenburg, Journal of Professions and Organization, Volume 9, Issue 1, February 2022, Pages 20–37: https://academic.oup.com

Reacties van verpleegkundigen op artikel van Felder c.s. in maart 2022:
Een verpleegster merkt op “dat het niet gekker moet worden” en noemt het artikel niet wetenschappelijk, maar ronduit geschiedvervalsing gefinancierd met publiek geld.
Een andere verpleegkundige merkt op dat het artikel feitelijke onjuistheden en meningen bevat en vindt dat het niet als wetenschappelijk mag worden betiteld.

Infographic Ontregel de zorg, VWS, oktober 2019

Wordt de zorg nu wel of niet ontregeld? Voortgang programma Ont(R)egel de zorg en uitkomst Nationale (Ont)Regelmonitor

Geschreven op 8 oktober 2019. Gepost in Blogs, Zorg. Geen reacties op Wordt de zorg nu wel of niet ontregeld? Voortgang programma Ont(R)egel de zorg en uitkomst Nationale (Ont)Regelmonitor

Minister De Jonge, minister Bruins en staatssecretaris Blokhuis hebben de Tweede Kamer in een brief van 4 oktober 2019 geïnformeerd over de voortgang van het programma (Ont)Regel de Zorg. Het programma werd gelanceerd in mei 2018 en heeft tot doel de bureaucratie in de gezondheidszorg te verminderen.
Het blijkt dat zorgverleners nog te weinig merken van het programma. Er is zelfs sprake van een toename van bureaucratie.

In de Kamerbrief staat aan het slot:

“Ervaringen uit het verleden leren dat regeldruk een taai vraagstuk is en dat het aanpakken ervan een lange adem vergt. Het gaat over veel méér dan een streep zetten door een regel, procedure of formulier. Het simpelweg afschaffen daarvan is niet voldoende, omdat ingesleten patronen en werkwijzen daarmee niet ineens verdwenen zijn. Het kennelijk ingebakken wantrouwen dat tot het ontstaan van die regels heeft geleid, is niet ineens opgelost. Toch hebben we, ruim een jaar na de lancering van het programma (Ont)Regel de Zorg, vertrouwen in de positieve effecten ervan. We zijn er nog lang niet en de merkbaarheid voor de zorgverlener en voor de patiënt/cliënt is nog onvoldoende, maar er is veel in gang gezet dat wel tot die effecten moet leiden. Dat doen we nadrukkelijk samen met zorgverleners en patiënten/cliënten, en met zorginstellingen, brancheverenigingen, koepelorganisaties, toezichthouders en andere betrokken partijen. Gezamenlijk hebben we de regelberg gebouwd en alleen gezamenlijk zal het ons lukken hem weer af te breken. Daar zetten wij ons ook persoonlijk voor in door bij elk werkbezoek en overal waar we komen de vraag te stellen waar men tegenaan loopt en uit te dragen dat het ontregelen ons menens is. De positieve energie waarmee in steeds meer zorginstellingen in het land aan dit thema gewerkt wordt en de goede voorbeelden die we tegenkomen, stemmen ons optimistisch. Het kan wel! Voor de komende periode komt het erop aan die energie vast te houden en voortgang te blijven boeken om zo echt merkbaar
minder regeldruk te realiseren. De urgentie daarvan is onverminderd groot, gelet op de arbeidsmarkt in de zorg. In het voorjaar van 2020 informeren wij u weer over de voortgang”.

Nationale (Ont)Regelmonitor

In dezelfde periode als de Kamerbrief zijn de uitkomsten van de Nationale (Ont)Regelmonitor^*) van de beroepsvereniging voor zorgprofessionals VvAA gepubliceerd (september 2019). De monitor is in de zomer van 2019, de eerste keer na de nulmeting van eind 2018, opnieuw voorgelegd aan onder meer apothekers, huisartsen, medisch specialisten, psychologen en psychotherapeuten, tandartsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners.

De uitkomst is dat ruim 80% van de zorgverleners inmiddels bekend is met de beweging (Ont)Regel de Zorg en dat 47% van de zorgverleners, in plaats van 42% een half jaar geleden, merkt dat het onderwerp in hun organisatie of beroepsgroep ‘op de agenda staat’. Toch heeft nog steeds 82%, ten opzichte van 87% een half jaar geleden, last van regeldruk op het werk. Net als een half jaar geleden is 62% van de zorgverleners ontevreden over de voortgang van het ontregelen. Het aantal zorgverleners dat (heel) weinig vertrouwen heeft in daadwerkelijke verandering, is gestegen van 63% naar 67%. Het onderzoek toont tevens aan dat de regeldruk letterlijk ‘drukt’ op de zorgverleners: hoe meer tijd men kwijt zegt te zijn aan onnodige regels, hoe vaker men last heeft van burnout-klachten.

Edwin Brugman, directeur van Vereniging VvAA: “Het lijkt erop dat de toename van de regeldruk stagneert en zorgverleners weten dat het op de agenda staat. Echter, per saldo is er voor de zorgverleners nauwelijks iets veranderd. De situatie is er wat ons betreft niet minder alarmerend op geworden. Dit vraagt om maatregelen om het ontregelproces te versnellen, willen we met elkaar bevlogen en gemotiveerde zorgverleners behouden, nu en in de toekomst. Het is vooral zaak dat de partijen die de regeldruk veroorzaken, nu echt werk maken van het beperken ervan. Want zij dragen met name de verantwoordelijkheid voor het realiseren van een beter werkklimaat. Hun prioriteiten moeten nu echt naar het verminderen van de regeldruk”.

De zorgverzekeraar is volgens de zorgverleners de belangrijkste veroorzaker van de regeldruk (48%). Daarna scoren ICT-systemen (13%) en wetgeving (11%) het hoogst. Alleen bij de medisch specialisten staan de ICT-systemen bovenaan als belangrijkste veroorzaker van de regeldruk (30% in plaats van 31% een half jaar geleden), gevolgd door de zorgverzekeraar (18% in plaats van 19% een half jaar geleden).

Conclusies

De bewindslieden van het ministerie van VWS vinden dat de bureaucratie in de zorg sneller moet afnemen. Zorgverleners merken nog te weinig van (Ont)Regel de Zorg. In de langdurige zorg neemt de regeldruk zelfs toe. De zorgverzekeraars zijn volgens de zorgverleners van de Nationale (Ont)Regelmonitor de belangrijkste veroorzaker van de regeldruk (48%). Zij staan ontregeling in de weg.

In november 2017 schreef hoogleraar en medisch specialist in VUmc Armand Girbes op de site van Arts en Auto: “Bereid je voor op verzet van machtige partijen: degenen die leven van de bureaucratie en zichzelf te serieus nemende auditprogramma’s en -instituties”.
Op alle fronten is een andere mentaliteit nodig, en een systeemaanpak. Thijs Jansen van Stichting Beroepseer schreef in een tweet dat (Ont)Regel de zorg teveel de symptomen aanpakt en te weinig de geestesgesteldheid en ingesleten patronen waaruit de bureaucratie voortkomt.
Een wijs man zei in de jaren zestig toen de angst voor de atoombom bijna hysterische vormen aannam: “De wereld gaat eerder ten onder aan de bureaucratie, dan aan de atoombom”.
Bureaucratie woekert niet alleen door in de gezondheidszorg, maar in alle publieke sectoren.

Noot
^*) In 2017 en 2018 hebben VvAA en huisartsenactiegroep ‘Het Roer Moet Om’ (HRMO), samen met zorgverleners en andere stakeholders in de zorg, de verlammende bureaucratie in de zorg onder de naam (Ont)Regel de Zorg op de agenda gezet. Na de grootschalige schrapconferentie in november 2017 en de ‘Schrap- en Verbetersessies’ in samenwerking met honderden zorgverleners begin 2018, werden in maart 2018, 62 concrete schrappunten gepresenteerd aan minister Bruins. Deze punten vormden de basis voor het VWS Actieplan (Ont)Regel de Zorg met meer dan 150 maatregelen waarmee de ministers Bruins en De Jonge zich committeerden aan het terugbrengen van de regeldruk voor zorgverleners. D.m.v. de halfjaarlijkse Nationale (Ont)Regelmonitor monitort VvAA, samen met een aantal beroepsorganisaties, in hoeverre zorgverleners daadwerkelijk merkbaar minder regeldruk ervaren in hun dagelijkse praktijk.

Kamerbrief over Voortgang programma (Ont)Regel de Zorg, Rijksoverheid, 4 oktober 2019: www.rijksoverheid.nl

Infographic – Voortgang (Ont)regel de Zorg 2019, Rijksoverheid, 4 oktober 2019: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2019/10/04/infographic-voortgang-ontregel-de-zorg-2019 (Niet meer beschikbaar). Zie afbeelding helemaal bovenaan deze pagina.

Website (Ont)Regel de Zorg: www.ordz.nl

Downloaden rapportage [Ont]Regel Monitor 2019: https://beroepseer.nl

(Ont)Regel de zorg, met de Nationale (Ont)Regelmonitor: www.vvaa.nl/nieuws-en-kennis/ledenthema/ontregel-de-zorg

Aanbevolen literatuur

John Seddon: Weg met de ideeënmachine van de regering. Politici zijn oorzaak van slecht functionerende openbare diensten, Blogs Beroepseer, 18 november 2014: https://beroepseer.nl

John Seddon: Deliverology maakt dienstverlening kapot, Video’s Beroepseer, 5 januari 2012: https://beroepseer.nl

Foto bovenaan: Infographic Voortgang (Ont)regel de Zorg 2019

actie_icoon van sociaal advocaten: Zonder rechtshulp geen rechtsspraak, en Red de rechtsstaat!

Wat verstaan we eigenlijk onder ‘de rechtsstaat’?

Geschreven op 7 oktober 2019. Gepost in Algemeen, Blogs. Geen reacties op Wat verstaan we eigenlijk onder ‘de rechtsstaat’?

Midas Dutij voerde gesprekken met juridisch experts, ambtenaren, bestuurders en wetenschappers om van hen te horen wat zij verstaan onder de rechtsstaat. Het begrip blijkt niet eenduidig te zijn.
Zijn gesprekspartners vroegen hem op hun beurt wat de ROB verstaat onder de rechtsstaat? Dutij is adviseur bij de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB).^*)

Dutij vond het een goede vraag “waarover ikzelf aan het denken ben gezet. Ieder geval is duidelijk dat er geen één enkele, juiste blauwdruk voor bestaat. Zelfs landen hoog op de Rule of Law-index hebben onderling grote verschillen in de rechtspraktijk, type constitutie en rechtsstatelijke cultuur. Dus hoe kunnen we dan nadenken over de elementaire vraag: Wat betekent ‘de rechtsstaat’?”

Perspectieven op de rechtsstaat

Dutij schrijft op zijn blog

… dat er tal van definities in omloop zijn van het veelvuldig gebruikte begrip ‘rechtsstaat’. Er kan een smalle definitie worden gehanteerd waarbij formeel-juridisch en wetstechnisch naar ‘de rechtsstaat’ worden gekeken: Staat alles wel goed op papier en gaat alles in de praktijk zoals het op papier is gesteld? Je kunt naar de rechtsstaat kijken als een lijstje rechtsnormen als ‘legaliteit’ of rechtswaarden als ‘rechtsgelijkheid’. Vanuit een bestuurlijk perspectief kan breder worden gevraagd: Is de rechtsstaat het model voor een staatsbestel waar de staatsmachten in evenwicht tot democratische besluitvorming komen?

Ook vanuit de samenleving wordt er invulling gegeven aan het begrip ‘rechtsstaat’. Een groot deel van de Nederlanders voelt zich via de rechtsstaat verbonden met ons land, zoals onlangs uit de prikkelende SCP-studie Denkend aan Nederland naar voren kwam: ‘Democratie en burgerlijke vrijheden zijn niet zozeer typerend voor Nederland (omdat ze ook in andere landen te vinden zijn), maar blijken wel van groot belang voor de verbondenheid met Nederland’ *)

Niet alleen vragen ‘wat’ is, maar ‘waar’ is de rechtsstaat…

Ikzelf kijk naar de rechtsstaat vanuit het brede veld van instituties die gezamenlijk ‘de rechtsstaat’ vormgeven. De klassieke machtenscheiding van de Trias Politica gaat oorspronkelijk ervan uit dat staatsmachten zich als elkaars tegenmachten balanceren. De moderne samenleving laat zich echter niet meer zo nauw en netjes naar deze klassieke machten schikken. Pas als we integraal naar alle organisaties met een rechtsstatelijke functie kijken schetst zich het institutioneel geheel van onze rechtsstaat. Deze bestaat uit zoveel meer organisaties dan enkel parlement, ministerie, en rechtbank. Zo behoren veel nieuwsmedia helemaal niet tot ‘de staat’, maar vervullen zij wel een cruciale rechtsstatelijke functie. Zij behoren daarmee noodzakelijkerwijs tot een analyse van de rechtsstaat.

Voor mij is de rechtsstaat dan ook het geheel aan praktijken dat feitelijk ‘de rechtsstaat’ produceert. Veel organisaties en instituties delen bepaalde functies die bij elkaar opgeteld ‘de rechtsstaat’ maken. Er is niet één organisatie die ‘de rechtsstaat’ maakt en die daarom ook is aan te spreken op de kwaliteit ervan. Vele organisaties spelen in meer of mindere mate, impliciet of expliciet, geschreven of ongeschreven een rechtsstatelijke rol.

… en ‘wie’ is de rechtsstaat?

Lees de hele blog De rechtsstaat als institutionele optelsom door Midas Dutij, Raad voor het Openbaar Bestuur, 23 september 2019: www.raadopenbaarbestuur.nl

Noten
^*) De Raad voor het Openbaar Bestuur is een adviestraject gestart over de rechtsstaat waarbij de focus ligt op de vragen: Hoe is het met de rechtsstaat in Nederland gesteld? Staat die onder druk en is het nodig om die op onderdelen te versterken? In maart 2020 wordt hierover een advies uitgebracht.
^**) Pagina 11 van Denkend aan Nederland. Een bundeling van analyses, thematische verkenningen en essays, Sociaal en Cultureel Rapport 2019, Sociaal Cultureel Planbureau: www.scp.nl/binaries/scp/documenten/monitors/2019/06/26/denkend-aan-nederland/Magazine_SCR-2019_web.pdf

U P D A T E

Adviesrapport: Een sterkere rechtsstaat. Verbinden en beschermen in een pluriforme samenleving, ROB, 15 april 2020: www.raadopenbaarbestuur.nl

Foto bovenaan Twee protestborden: actie-icoon van de sociaal advocaten, bedoeld als steun in de rug van alle sociaal advocaten in Nederland die door de bezuinigingen in het stelsel voor gefinancierde rechtsbijstand hun hoofd nog amper boven water kunnen houden. Zie manifest van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland Red de rechtshulp aangeboden op 15 mei 2018 aan de Tweede Kamer. Zie Advocatenkollektief Oost: https://akoost.nl

Wat zijn de succesfactoren voor het functioneren van de gemeentesecretaris?

Geschreven op 6 oktober 2019. Gepost in Blogs, Overheid. Geen reacties op Wat zijn de succesfactoren voor het functioneren van de gemeentesecretaris?

Het ambt van gemeentesecretaris is kwetsbaar. Vroeger bleef de gemeentesecretaris vaak in functie tot zijn pensioen, tegenwoordig is zijn gemiddelde zittingsduur in eenzelfde gemeente vijf jaar. Thijs Jansen en Frans-Willem van Gils^*) deden onderzoek naar succesfactoren voor het functioneren van de gemeentesecretaris. Het blijkt dat de werkrelatie met het college van B en W van doorslaggevend belang is.
In VNG Magazine – onafhankelijk tijdschrift voor burgemeesters, wethouders, raadsleden en gemeenteambtenaren – doen zij verslag van hun bevindingen:

Een belangrijke uitkomst van onze onderzoeken is dat de kwaliteit van de informele, dagelijkse relatie met het college voor het overleven van de gemeentesecretaris van veel groter belang is dan de formeel vastgelegde machtsverhoudingen.
Volgens de formele machtsverdeling is de secretaris ondergeschikt aan het college. Dit blijkt onder meer uit artikel 103 lid 2 van de Gemeentewet, waarin wordt bepaald dat het college in een instructie nadere regels stelt over de taak en de bevoegdheden van de secretaris. Verder is relevant dat de burgemeester – en niet de gemeentesecretaris – de wettelijke taak heeft om toe te zien op een tijdige voorbereiding, vaststelling en uitvoering van het gemeentelijk beleid en van de daaruit voortvloeiende besluiten, evenals op een goede afstemming tussen degenen die bij die voorbereiding, vaststelling en uitvoering zijn betrokken (artikel 170 lid 1 sub a).

Onderlinge relatie

Het college van B en W is sterk afhankelijk van het goed functioneren van de gemeentesecretaris. Daarmee heeft deze veel informele macht. De crux is hoe partijen in de praktijk omgaan met die sterke onderlinge afhankelijkheid.

Het scriptieonderzoek naar de werkrelatie tussen burgemeester en gemeentesecretaris toont aan dat een op gelijkwaardigheid ingerichte werkrelatie, waarbij beide functionarissen ook tijdens crisismomenten met elkaar on speaking terms blijven, in bijna 95 procent van de gevallen succesvol blijkt. Een hiërarchische benadering van de werkrelatie – in overeenstemming met de wettelijke, institutionele grondslag – komt ook voor, maar blijkt slechts in 60 procent van de gevallen te slagen.

Kortom: doorslaggevend is de kwaliteit van de onderlinge relatie. Het gaat dan om basale omgangsvormen: kom je je afspraken na, ben je betrouwbaar en ben je aanspreekbaar? Daarnaast vormen soft skills een belangrijke factor voor de effectiviteit van werkrelatie tussen burgemeester en secretaris. Dit beeld past bij de uitkomsten van de enquête die door Stichting Beroepseer is uitgezet onder gemeentesecretarissen: persoonlijke leiderschapsstijl, betrouwbaarheid en normen en waarden beschouwen gemeentesecretarissen als de belangrijkste gezagsbronnen.

De onderzoeken tonen dat formele en informele machtsrelaties worden omgezet in gezagsrelaties: dat wil zeggen dat men elkaar op basis van verdiensten persoonlijk gezag toekent. Men respecteert de ander in zijn/haar rol en verantwoordelijkheden. Hierdoor ontstaan vertrouwensrelaties. Gezag is de vrijwillig aanvaarde invloed van een individu op een andere persoon of groep. Waar gezag tot enkele decennia geleden vaak gebaseerd was op hiërarchische relaties, moet gezag tegenwoordig grotendeels op individueel niveau worden verdiend. Gezagvol optreden is niet langer automatisch verbonden met het hebben van een bepaalde positie; gezag moet dag in, dag uit worden verdiend in interactie met de betrokken partijen.

Succes

Het besef van wederzijdse afhankelijkheid en het transformeren van formele en informele machtsrelaties in persoonlijke gezagsverhoudingen, bepalen het succes van de samenwerkingsrelatie tussen burgemeester en wethouders en secretaris. Deze bevindingen vormen wat ons betreft alle reden voor het mogelijk maken van leerzame dialogen tussen deze functionarissen om daarmee het percentage van succesvolle samenwerkingsrelaties te verhogen.

Noot
*) Thijs Jansen is directeur van Stichting Beroepseer en doet met zijn team onderzoek naar gezag. Dit heeft geresulteerd in o.a. de recent verschenen uitgaven Het gezag van de gemeentesecretaris (2019) en Het gezag van de wethouder (2018).

Frans-Willem van Gils schreef aan de Erasmus Universiteit Rotterdam de masterscriptie Open (de) deuren. Een bestuurskundig onderzoek naar de succesfactoren van de werkrelatie tussen burgemeester en gemeentesecretaris (2019). Hij is oud-burgemeester, docent/trainer voor de Haya van Somerenstichting en adviseur voor het openbaar bestuur.

Betoog: Hoe je als gemeentesecretaris wél in het zadel blijft, door Thijs Jansen en Frans-Willem van Gils, VNG Magazine nummer 14, 27 september 2019: https://vng.nl/betoog-hoe-je-als-gemeentesecretaris-wel-in-het-zadel-blijft (Niet meer beschikbaar op site VNG Magazine).
Zie ook Nieuw deel in serie Beroepseer: ‘Het gezag van de gemeentesecretaris’: https://beroepseer.nl

Fonalisten Beste Overheidsorganisatie van het Jaar 2019 bekend

Finalisten verkiezing 2019 ‘Beste Overheidsorganisatie van het Jaar’ bekend

Geschreven op 2 oktober 2019. Gepost in Blogs, Overheid. Geen reacties op Finalisten verkiezing 2019 ‘Beste Overheidsorganisatie van het Jaar’ bekend

De finalisten van de verkiezing Beste Overheidsorganisatie van het Jaar voor 2019 zijn bekend. Tien overheidsorganisaties hielden in het Parnassos Cultuurcentrum in Utrecht een pitch voor de jury, onder leiding van juryvoorzitter Jan van Zanen: “De jury had weer veel te kiezen dit jaar. Veel ideeën afkomstig uit tal van organisaties en uit alle windstreken van het land. Daaruit kozen we drie voorbeelden die laten zien hoe veelzijdig de overheid is. Mooi om te zien hoe gedreven, hoe oplossingsgericht en vindingrijk de ambtenaren zijn”.

Na uitvoerig overleg heeft de jury gekozen voor: Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB), Gemeente Tilburg en ProRail. Deze organisaties gaan met elkaar de strijd aan in de finale op 19 november 2019 in de Ridderzaal van Den Haag.

Juryrapport CJIB
Het CJIB is getransformeerd van een administratieve organisatie voor het innen van boetes naar een overheidsbrede dienstverlener op het gebied van incasso’s. Maatschappelijk verantwoord handhaven staat hierbij centraal. Samen met de betrokkenen bedenkt het CJIB een persoonsgerichte tenuitvoerlegging, zodat iemand zijn boetes kan betalen. De dienstverlening wordt geoptimaliseerd door samen met ketenpartners te kijken naar de verwachtingen vanuit de maatschappij. Goede voorbeelden hiervan zijn het innovatielab, virtuele assistent ROOS en het Debt alert. Dit alles heeft er mede voor gezorgd dat het aantal klachten in 2018 met 10% is afgenomen. De jury was erg onder de indruk van de manier waarop het CJIB zich inzet om inclusie op de werkvloer te implementeren.

Juryrapport gemeente Tilburg
De gemeente Tilburg is een moderne overheidsorganisatie die zich voortdurend blijft doorontwikkelen om het belang van de inwoner beter te dienen. Hierbij is de gemeente getransformeerd van een dienstenmodel naar een netwerkmodel, van spelbepaler op diverse terreinen naar een van de spelers in het veld. De jury was onder de indruk van de manier waarop de gemeente het grootste burgerinitiatief van Nederland, het Spoorpark, heeft gefaciliteerd. Dit was niet mogelijk zonder constant in verbinding te staan met interne en externe partners. De gemeente luistert goed naar de wensen vanuit de maatschappij, en kiest hierbij steeds haar eigen rol als overheid. Mede hierdoor is de lokale dienstverlening de afgelopen jaren gestegen naar een 8,4.

Juryrapport ProRail
ProRail zoekt continu naar innovatieve oplossingen om het spoor veiliger, betrouwbaarder en duurzamer te maken en daarmee storingen en vertragingen te voorkomen. De Innovatie-HUB is hier een goed voorbeeld van. Samen met vervoerders, aannemers, ingenieursbureaus en startups wordt er gekeken hoe deze oplossingen het beste vormgegeven kunnen worden. Een goed voorbeeld hiervan is de samenwerking met Flitsmeister, die ervoor zorgt dat gevaarlijke spoorwegovergangen beter in beeld zijn van autobestuurders. De jury is onder de indruk van de manier waarop ProRail haar prestatiecijfers deelt met haar klant via het prestatiedashboard. ProRail zet zich elke dag in om de toegankelijkheid van de stations te vergroten om zo te komen tot een inclusief spoor.

Op 9, 16 en 30 oktober brengt een delegatie van de jury een werkbezoek aan de finalisten. Zij krijgen dan de kans om de jury ervan te overtuigen dat hun organisatie de beste is.

De verkiezing Beste Overheidsorganisatie van het Jaar heeft als doel goede initiatieven binnen het openbaar bestuur voor het voetlicht te brengen en professionele trots te stimuleren. Ook draagt de prijs bij aan transparantie en het breed delen van kennis binnen het openbaar bestuur.

De Verkiezing Overheidsorganisatie van het Jaar is een initiatief van de Vereniging voor Overheidsmanagement (VOM) en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). De VOM organiseert de Overheidsawards in samenwerking met: Binnenlands Bestuur, landelijk netwerk van jonge ambtenaren werkzaam bij de overheid FUTUR, Interprovinciaal Overleg (IPO), normaliseringsinstituut Koninklijke Nederlandse Norm NEN, Netwerk van Publieke Dienstverleners (NPD), IT-dienstverlener Ordina, Publiek Denken, Vereniging voor Bestuurskunde (VB) en Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

De jury

De jury, onder voorzitterschap van Jan van Zanen, burgemeester van gemeente Utrecht voorzitter van Vereniging van Nederlandse Gemeenten, bestaat uit: Jan Herman de Baas kwartiermaker Regio Arnhem–Nijmegen; Ingrid Geveke, gemeentesecretaris gemeente Zwolle; Arjen Littooij, algemeen directeur Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond; Mirko Noordegraaf, vice-decaan Maatschappelijke impact van de faculteit Recht, Economie & Bestuur en Organisatie en voorzitter VB; Brandon Pouw, Jonge Ambtenaar van het Jaar 2019; Piet Sennema, secretaris-directeur Waterschap Aa en Maas; Sylvo Thijsen, algemeen directeur Staatsbosbeheer; TjarkTjin-A-Tsoi, directeur-generaal CBS; Marieke van Wallenburg, directeur-generaal Overheidsorganisatie ministerie van BZK.

Meer info bij Overheidsawards: www.overheidsawards.nl

Zie ook Tiplijst Verkiezing Beste Overheidsorganisatie van het jaar 2019 bekend, Blogs Beroepseer, 27 augustus 2019: https://beroepseer.nl

Data science pioneers: eerste documentaire over data-scientists, makers van AI en algoritmen

Geschreven op 1 oktober 2019. Gepost in Blogs, Informatie en communicatie. Geen reacties op Data science pioneers: eerste documentaire over data-scientists, makers van AI en algoritmen

“Kennis is het belangrijkste element van succes”, was een van de uitspraken die we konden lezen in de wervingsteksten van de vijfde Big Data Expo die plaats vond in de Jaarbeurs van Utrecht in september 2019.
De Big Data Expo is een vakbeurs waar vraag en aanbod uit de big datasector elkaar ontmoeten. Het is de enige vakbeurs in de Benelux die zich richt op alle facetten van datamanagement, een trefpunt van experts uit binnen- en buitenland op het gebied van analytics, artificial intelligence, business intelligence, data science, digital innovation, ethiek, AVG, Internet of Things en text mining.

Artificial intelligence

Steeds meer komen we de term artificial intelligence (AI) tegen. In het Nederlands noemen we het kunstmatige intelligentie (KI). Veel mensen weten niet precies, of misschien wel helemaal niet, wat het inhoudt.
Kunstmatige intelligentie zijn apparaten/machines die reageren op data (gegevens) of impulsen uit hun omgeving. Op basis daarvan nemen ze zelfstandig beslissingen. Het gaat bij KI dus niet om de rekenkracht, maar om de mogelijkheid (zelfstandig) te leren en beslissingen te nemen. Dat wil dus zeggen: zelfstandige machines of apparaten die optreden als vertegenwoordiger van hun gebruiker.
Aan de basis van KI staan algoritmen: bij elkaar behorende instructies in een programmeertaal die een bepaald probleem oplossen of een bepaalde taak uitvoeren.

Documentaire

Op de vijfde Big Data Expo is de documentaire Data science pioneers – conquering the next frontier in première gegaan. Daarin vertellen 22 data-scientists uit twintig landen over hun werk. Doel van de documentaire is daarover duidelijkheid verschaffen. Wat houdt hun beroep in? Wat zijn de valkuilen, hun hoop en zorgen om de toekomst?
De data-scientists blijken zich sterk bewust te zijn van de keuzen die ze maken – ze zijn immers verantwoordelijk voor de ontwikkeling en invloed van AI – en zeggen dat ze zich willen inzetten voor een betere samenleving. Ook willen ze meehelpen de weg naar de ‘AI-revolutie’ op een positieve manier voor te bereiden.

AI-revolutie

Dat de AI-revolutie eraan zit te komen, daaraan wordt niet getwijfeld. Elk bedrijf heeft op de een of andere manier te maken met data-wetenschap en kunstmatige intelligentie.
Een data-scientist verwerkt grote hoeveelheden data – gegevens – uit verschillende bronnen – ‘big data’ – en zet deze om naar bruikbare informatie voor het management van een bedrijf. Met andere woorden: een data-scientist legt zich toe op het doen van voorspellingen door het extrapoleren van data en het bouwen van modellen.
Volgens de documentaire zijn data-scientists eigenlijk niet te definiëren. Het betreft niet één type persoon. Ze zijn mensen die te maken hebben met complexe vraagstukken.

De documentaire is gemaakt door het Amerikaanse softwarebedrijf Dataiku dat organisaties helpt bij het toepassen van kunstmatige intelligentie. In 2018 deelde het mee dat maar liefst liefst 98 procent van de generatie data-scientists die nu van de universiteiten komt, voor Google, Facebook, LinkedIn of startups gaat werken. Aan ervaren data-scientists is een groot tekort; aan geen enkele beroepsgroep wordt zo getrokken als aan deze. In de V.S wordt het beroep beschouwd als het beste dat er is.

De medewerkers aan de film, werkzaam in organisaties als Booking.com, BCC en Daimler, zijn een jaar lang gefilmd. Ook de Nederlandse Kia Eisinga van TomTom en Longhow Lam werkten mee.
Florian Douetteau, CEO van Dataiku: “We hebben deze film gecreëerd om niet alleen data-scientists te inspireren, die hopelijk hun dagelijkse successen en uitdagingen erin terugzien, maar ook voor degenen die de wereld van de data-scientists niet kennen of niet weten van het bestaan ervan”.

AI-ethiek

Het is mooi dat het publiek door deze film meer te weten kan komen over de data-scientists, de digitale makers van AI. Het is een nieuw beroep en zoals bij elk beroep komt ook de beroepsethiek in deze sector ter sprake. Brengen deze beroepsbeoefenaren hun machines ethiek bij – machine-ethiek? D.w.z. sociale vaardigheden van kunstmatige intelligentie?

Kennis is niet alleen de sleutel tot succes. Kennis ook macht en met elke nieuwe uitvinding en ontwikkeling behoort de vraag gesteld wat voor effect toepassing heeft op mens en samenleving.

Deze maand september zette het Amerikaanse dagblad The Wall Street Journal twee video’s op de site over toepassing van AI.
In China is een experiment aan de gang op een school. Kinderen worden in het klaslokaal continu geobserveerd met door AI geprogrammeerde apparaten, zoals camera’s en hersengolf-meters waarmee hun prestaties kunnen worden bepaald. De andere video gaat over een apparaat dat aardbevingen voorspelt en zodoende levens kan redden^*).

Presentatie documentaire in Amsterdam

Dataiku presenteert de documentaire in verschillende steden, waaronder Amsterdam, toegankelijk voor het publiek:

Woensdag 2 oktober bij Epicenter, Fred. Roeskestraat 115, Amsterdam
Donderdag 10 oktober bij TomTom, De Ruijterkade 110-154, Amsterdam
Woensdag 23 oktober bij Growth Tribe, Kattenburgerstraat 5, Amsterdam
Woensdag 27 november bij de EGG conferentie van Dataiku, Pakhuis De Zwijger, Piet Heinkade 179, Amsterdam

Ga voor meer info naar: Data Science Pioneers: eerste docu over data scientists, Dutch cowboys, 2 september 2019: www.dutchcowboys.nl

Noot
Under AI’s Watchful Eye, China Wants to Raise Smarter Students, The Wall Street Journal, 19 september 2019: www.wsj.com
Devising an Earthquake Algorithm to Save Lives: The Wall Street Journal, 23 september 2019: www.wsj.com

Foto bovenaan is van Pete Linforth, The Digital Artist

Tonnie van der Zouwen

Geschreven op 29 september 2019. Gepost in Voortrekkers. Geen reacties op Tonnie van der Zouwen

Tonnie van der Zouwen (1956) studeerde ecologie, milieukunde en veranderkunde. Na een loopbaan als praktijkdocent biologie, milieu- en kwaliteitsadviseur liep ze tegen grenzen op: “We maakten als adviseurs prachtige handboeken en adviesrapporten, maar vaak veranderde er niet zoveel in de praktijk. Dat ging me storen. Hoe zorg je nu voor eigenaarschap zodat problemen daadwerkelijk worden aangepakt?”

De studie in veranderkunde en specialisatie in veranderen, samen met grote groepen belanghebbenden, mondde uit in de zogenaamde large scale interventions aanpak. In 2011 volgde promotie op deze aanpak aan de Universiteit van Tilburg. Van der Zouwen werkt nu als zelfstandig organisatieadviseur en trainer in participatief veranderen, en als lector Sustainable Working and Organising aan Avans Hogeschool. Daarnaast is ze mede-eigenaar van het Europese collectief Challenging Organisations and Society en lid van de Wetenschappelijke Raad van de Orde van organisatiekundigen en –adviseurs.

Van der Zouwen: “Veel verbetertrajecten in de beroepspraktijk lopen stuk op de implementatie. Dat komt naar mijn idee omdat er bij onderzoekers, professionals en adviseurs een diepgewortelde veronderstelling is dat als je nu maar weet hoe het zit en dat goed aan mensen uitlegt, dat ze het dan ook gaan doen. Weten wat er moet gebeuren en erover praten is echter niet genoeg. Het gaat pas iets voor mensen betekenen als ze ermee aan de slag gaan. We zijn lijfelijke wezens, met bewuste en onbewuste gevoelens die in hoge mate bepalen wat we wel of niet gaan doen. Daarom vind ik dat je degenen die het aangaat, van laag tot hoog, er van het begin af aan bij moet betrekken.”

Om studenten en professionals een leidraad te bieden voor hoe je met complexe vraagstukken in de praktijk verder kunt komen schreef Van der Zouwen het boek Actieonderzoek doen. Een routewijzer voor studenten en professionals. Bij actieonderzoek onderzoek je samen MET mensen wat er werkt, in plaats van VOOR of OVER mensen.

Motto vanTonnie van der Zouwens is: “Wetenschappelijke kennis en praktijkervaring zijn als twee benen die je nodig hebt om te kunnen lopen”. Het is een uitspraak van Francisco Varela. Theorie en praktijk zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

reeks essays De humane stad van Herman van den Bosch

Reeks essays over zoektocht naar ‘de humane stad’

Geschreven op 26 september 2019. Gepost in Algemeen, Blogs. Geen reacties op Reeks essays over zoektocht naar ‘de humane stad’

Herman van den Bosch is momenteel bezig met schrijven van een reeks essays waarin hij op zoek is naar de humane stad. Hoe kunnen steden humaner worden? Hoe kan er een evenwicht gevonden worden tussen duurzaamheid, rechtvaardigheid en leefbaarheid? Dat vereist het maken van keuzen. Zodra deze zijn gemaakt, is het gebruik van slimme technologieën vanzelfsprekend.
De nieuwe aflevering in de reeks gaat over de veilige stad. Voorgaande hadden tot onderwerp: Steden in de toekomst: vanzelfsprekend smart; Humaan als keuze; De gezonde stad; De veerkrachtige stad; De klimaat-neutrale stad.
Van den Bosch is hoogleraar managementwetenschappen aan de Open Universiteit met expertise economische geografie, regionale ontwikkeling, innovatie en organisatie. Hij is bovendien curator van Amsterdam Smart City, innovatieplatform voor de toekomstbestendige, leefbare stad.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie doet het risico te worden geconfronteerd met fysiek geweld in belangrijke mate af aan de kwaliteit van leven. In 2000 resulteerden moorden wereldwijd in een half miljoen doden; bijna twee keer zoveel als in oorlogen in hetzelfde jaar. Het aantal moorden in de Europese Unie was ongeveer 5200. Weliswaar is in de EU sprake van een vermindering van criminaliteit. Tussen 2008 en 2016 daalden autodiefstallen met 36% en overvallen met 24%. Beide trends zijn na 2010 afgevlakt. Het door de politie geregistreerde seksueel geweld in de EU vertoont echter tussen 2013 en 2016 een stijging van 26%.

De vermindering van criminaliteit is niet in de eerste plaats te verwachten van politie en justitie, ondanks de beste technologische ondersteuning, maar van een samenleving met meer gelijkheid en voldoende inkomen, adequate huisvesting en goed onderwijs voor iedereen.

De veilige stad

Voor veel mensen staat een prettige en veilige leefomgeving bovenaan het verlanglijstje. Veiligheid heeft veel facetten. Van de brandweer tot bescherming tegen natuurgeweld en epidemische ziekten en veiligheid in het verkeer en op internet

In de vierde aflevering van de reeks, De veilige stad, ligt de nadruk op bescherming tegen misdaad: geweld, overvallen, inbraken, chantage en diefstal.
Volgens Van den Bosch is het belangrijk te beseffen dat factoren die worden gezien als de oorzaken van crimineel gedrag lang niet altijd tot dat gedrag hoeven te leiden. Ze verhogen veeleer het risico daarvan. Er moet onderscheid worden gemaakt tussen rechtstreekse oorzaken en oorzaken op wat grotere afstand, die voorwaarden scheppen, maar niet noodzakelijk minder invloedrijk of belangrijk zijn.
De veilige stad analyseert de oorzaken en ontwikkelingen van criminaliteit en biedt oplossingen aan. Aan het slot van het essay noemt Van den Bosch elf te ondernemen Acties voor een humane weg naar veilige steden, waarvan de eerste luidt:

1. Beschikbaarheid van banen, voldoende inkomen en goede levensomstandigheden voor alle volwassen leden van de samenleving, rekening houdend met individuele voorkeuren.

en de laatste:

11. De organisatie van de politie verandert van een militaire in een moderne publieke organisatie die balanceert tussen individuele verantwoordelijkheid en doelmatige coördinatie van activiteiten.

Lees het hele essay De veilige stad, 19 september 2019, op site van Herman van den Bosch: https://hmjvandenbosch.com/2019/09/19/de-veilige-stad/