Huisartsen-organisatie Het Roer Moet Om heeft een boekje aangeboden aan de Tweede Kamer op 26 november 2019 waarin sprake is van een onhoudbare situatie, een ‘stille ramp’: Patiënt tussen wal en schip. Hoe gebrek aan samenhang vooral de kwetsbare patiënten treft.

In hun spreekkamer, aldus de Inleiding van actiecomité Het Roer Moet Om

zien de huisartsen van Nederland de stille ramp die zich in de samenleving voltrekt. Nauwelijks waarneembaar voor de buitenwereld, maar voor elke huisarts inmiddels aan de orde van de dag. Duizenden kwetsbare ouderen, chronisch zieken met meerdere aandoeningen en jongeren met geestelijke problemen kunnen niet doorverwezen worden naar passende, juiste zorg van andere professionals om de huisarts heen. En blijven daardoor steken in de huisartsenzorg.

Groeiend gebrek aan samenhang

We hebben hier niet te maken met een opdoemend, nieuw probleem. Al tien jaar geleden signaleerden zorgverleners een groeiend gebrek aan samenhang in de zorg. Recent onderzoek onder onze eigen achterban (8400 collega’s) laat zien dat praktisch elke huisarts (97%) bijna dagelijks (gemiddeld zes keer per week) tegen het compleet vastgelopen doorverwijzingssysteem aanloopt. Een kwetsbare patiënt met complexe klachten verwijzen naar instanties waar hij verder geholpen kan worden, stuit in de dagelijkse praktijk heel vaak op onderbezetting, competentie- en verantwoordelijkheidsdiscussies, nog verder doorverwijzen en nog meer administratie. Energievretende en frustrerende inspanningen, die huisarts en team, zo laat ons onderzoek zien, gemiddeld 3 nodeloze uren per week kost. Om dan – om welke reden dan ook – de patiënt binnen de kortste keren weer terugverwezen
te krijgen…

Inmiddels is de situatie onhoudbaar. Onhoudbaar voor de patiënt, die vaak vele maanden en soms meer dan een jaar op passende zorg moet wachten, met schrijnende situaties als gevolg. Onhoudbaar voor de huisarts, die veel te veel tijd kwijt is met soebatten, leuren en administreren voor deze groep patiënten en daardoor minder tijd en aandacht heeft voor de andere patiënten in zijn wachtkamer. Maatschappelijk onhoudbaar, omdat de gevolgen van die aanhoudende, ernstige gezondheidsproblemen bij deze groepen dagelijks in de samenleving gevoeld worden. En principieel onhoudbaar – zo vindt Het Roer Moet Om – omdat een beschaafd en rijk land als Nederland
de zwaksten in haar samenleving niet zo schijnbaar achteloos aan hun lot over kan laten.

Pamflet Zorg voor samenhang

Daarom gaf Het Roer Moet Om afgelopen zomer al een noodsignaal af. In het pamflet ‘Zorg voor Samenhang!’ roepen we alle betrokken partijen –politiek ,zorgverzekeraars, en onszelf als zorgverleners – op om de samenhang in de basale zorg tussen huisarts en ‘omliggende’ zorginstanties in ere te herstellen. Al die instanties – de wijkverpleging, de spoedeisende hulpposten van ziekenhuizen, de geestelijke gezondheidszorg, de gemeentelijke jeugdzorg, de verpleeghuiszorg – zijn de afgelopen jaren op eilanden komen te staan. Niet uit onwil of onkunde, maar door verkokerde aansturing en financiering, door schrijnende capaciteitsproblemen, door kortzichtig en karig personeels-(wervings) beleid en bezuinigingen.
En niet in de laatste plaats omdat de zorg de afgelopen decennia doordesemd is van concurrentie denken: marktwerking is troef, niet samenwerking. Laat staan samenhang. Terugbrengen van die samenhang kent geen eenvoudige oplossingen, daar zijn we van overtuigd. Sterker: het vraagt om oplossingen die de reikwijdte van onze spreek- en wachtkamers te boven gaan. Om de oplossingen helder te krijgen en aan te kunnen kloppen bij
Kamer, kabinet, verzekeraars en zorgverleners hebben we denk- en actiekracht van de zorg in de volle breedte nodig. Half december brengen we die denkers en doeners bijeen op de Spaanse Trap in Den Haag om in de scherpte van een debat met elkaar te komen tot de essentie van wat er moet gebeuren.

Maar het roer omgooien begint bij die stille ramp een stem geven. Wat gaat er dag-in-dag-uit mis in de huisartsenpraktijk? Tegen welke frustratie en machteloosheid lopen huisarts en patiënt aan? We vroegen het aan onze achterban en ontvingen binnen enkele weken honderden mails met schrijnende voorbeelden. Dit boekje is een bloemlezing uit die misstanden. Zoals we ook in het voorjaar van 2015 de strijd aanbonden met de verstikkende bureaucratie in de huisartsenzorg door alledaagse praktijkervaringen te bundelen, te publiceren en aan politiek en zorgverzekeraars aan te bieden. Het bleek de start van een steeds breder en ingrijpender gevecht
tegen het bureaucratische spook in de zorg, waarin tot op de dag van vandaag resultaat geboekt wordt. Zo geven we nu stem aan de stille ramp die juist de kwetsbare patiënten in onze praktijk raakt. Opdat die niet meer tussen wal en schip blijven vallen, maar straks in een geoliede samenwerking tussen huisartsen en collega-zorgverleners snel en samenhangend de zorg krijgen die ze nodig hebben.

♦

Inhoudsopgave Patiënt tussen wal en schip – Hoe gebrek aan
samenhang vooral de kwetsbare patiënten treft

Inleiding: Stem geven aan een stille ramp 5|Hoofdstuk 1 Van eiland naar eiland  9
Van kastje naar de muur  9
En zo belandt de patiënt weer op mijn bordje  13
Het moet toch niet zo moeilijk zijn…?  20|
Hoofdstuk 2 In het vacuüm van verantwoordelijkheid  26
Hoe ver gaat mijn verantwoordelijkheid? 26
Thuis gaat het niet langer  34
Hoofdstuk 3 Aan alles tekort  40
De organisatie doet het op het tandvlees 40
Het verkeerde medicijn 46
Allemaal extra werk door die wachtlijsten 50
Bijlage 1: Pamflet Zorg voor Samenhang! 57
Bijlage 2: Het Manifest van de Bezorgde huisarts  59
Colofon  63

♦

Downloaden boekje Patiënt tussen wal en schip, door Pascale Hendriks, Mai Neijens, Stan van den Buijs, Hans Padding en Maarten Bijl, Actiecomité Het Roer Moet Om en VvAA, 68 p., november 2019: www.hetroermoetom.nu/pdf/Boekje-HETROERMOETOM-Patient-tussen-wal-en-schip.pdf

Persbericht Aanbieding boekje enquête Tweede Kamer: www.hetroermoetom.nu/pdf/Persbericht-HETROERMOETOM-Aanbieding-boekje-enquete-tweede-kamer-20191125.pdf

Debat Zorg voor samenhang in Den Haag op 14 december 2019: https://beroepseer.nl

Nieuw pamflet van actiegroep Het Roer Moet Om: Zorg voor samenhang, Blogs Beroepseer, 12 juni 2019: https://beroepseer.nl

Het Roer Moet Om: www.hetroermoetom.nu