Skip to main content

Redactie Beroepseer

Kinderen uit de knel: Nieuwe aanpak hulpverlening ter voorkoming problemen bij kinderen

Meer dan 40% van de ouders in Nederland ervaart problemen op het gebied van wonen, schulden of gezondheid, wat directe gevolgen heeft voor de gezinssituatie. Kinderen die opgroeien in kwetsbare omstandigheden lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van problemen, niet alleen tijdens hun jeugd maar ook op latere leeftijd. Jeugdhulp is niet altijd het meest passende antwoord op reële problemen; vaak ligt de oorzaak op andere domeinen.

Nieuwe aanpak

Om kinderen gezond en veilig te kunnen laten opgroeien, is het nodig meer oog te hebben voor de belangen van kinderen. In het advies ‘Kinderen uit de knel’ stelt de Raad voor de Volksgezondheid & Samenleving dat dit geen zaak is van professionals in het jeugddomein alleen. De Raad pleit voor een nieuwe aanpak in de hulpverlening aan ouders. Enerzijds behoren de belangen van kinderen consequent te worden meegewogen bij beslissingen over ouders die van invloed zijn op bijvoorbeeld wonen, schulden en zorg. Anderzijds behoren hulpverlening zo te worden ingericht dat sociale netwerken worden versterkt. Deze nieuwe aanpak met betrekking tot de hulpverlening aan ouders zal het beroep op jeugdhulp verminderen. De RVS heeft het advies opgesteld op verzoek van demissionair staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het advies is op 6 december 2024 aan hem aangeboden.

Nieuwe focus

Het advies richt zich specifiek op de levensdomeinen van ouders, zoals wonen, inkomen, en gezondheid. Deze vernieuwde focus is essentieel voor het slagen van de doelstellingen van de Hervormingsagenda Jeugd 2023-2028. De Raad bepleit voor borging van kinderrechten in wetgeving en beleid, introduceert de Kinderrechtentoets als concrete stap, en benadrukt de noodzaak om sociale netwerken van ouders te versterken. Dit alles met als doel een preventieve aanpak te implementeren die kinderen helpt gezond en veilig op te groeien. Nu en in de toekomst.

Samengevat verkent de RVS in het advies Kinderen uit de knel hoe men het ‘gewone leven’ van kinderen kan versterken:

  • Hoe andere domeinen (dan jeugdhulp) kunnen bijdragen aan het gezond en veilig opgroeien van een nieuwe generatie, ook als kinderen nog niet kampen met problemen die om de inzet van jeugdhulp vragen.
  • Hoe informele netwerken en structuren kunnen worden geactiveerd, versterkt en benut om bij te dragen aan het versterken van het alledaagse leven.

Jet Bussemaker, voorzitter RVS in het Voorwoord:

”De hele samenleving is gebaat bij het voorkómen van problemen bij kinderen. En zoals het Afrikaanse gezegde luidt: It takes a village to raise a child. Beschouw dat als opdracht om collectieve verantwoordelijkheid te nemen voor het creëren van een stabiele context waarin kinderen veilig en gezond kunnen opgroeien. Dat gun ik de kinderen en hun ouders, maar ook de medewerkers in de jeugdhulp die soms in heel moeilijke situaties perspectief proberen te creëren. Het verlichten van hun werk, door niet alleen naar de zorgprofessionals, maar ook naar de samenleving als geheel te kijken, is cruciaal om te voorkomen dat we straks omkijken en wederom moeten constateren dat kinderen nog steeds in de knel zitten”.

Downloaden Kinderen uit de knel, door Raad voor Volksgezondheid & Samenleving, 2023: https://beroepseer.nl/wp-content/uploads/2024/01/Kinderen_uit_de_knel_raadrvs.pdf

Kinderen uit de knel, Raad RVS: https://adviezen.raadrvs.nl/kinderen-uit-de-knel/

Zie ook de vijf aanbevelingen van RVS Kinderen uit de knel: https://beroepseer.nl

Werkgroep Verschoningsplicht Rechters stelt wetsaanpassing voor. Wil duidelijk signaal geven dat rechters vrij zijn van belangenconflicten

De Werkgroep Verschoningsplicht voor Rechters (WVvR) wil een baanbrekende verandering teweegbrengen in de rechtspraak.
Rechters zijn inmiddels al meer dan 25 jaar verplicht om nevenfuncties- en inkomsten openbaar te maken en deze meldingen up-to-date te houden, maar de uitvoering daarvan blijkt weerbarstig. De registers zijn onvolledig en van sommige rechters is het onmogelijk om een curriculum vitae online te vinden. Het gevolg is dat het voor de rechtzoekende veelal onmogelijk is om te toetsen of de betrokken rechter(s) volledig onafhankelijk is (zijn). Iedere burger heeft recht op een eerlijk proces. Toch komt het in de praktijk helaas voor dat een bepaalde rechter niet onafhankelijk is.

De WVvR – opgericht in 2023 op initiatief van Mr.drs. Hester Bais, Mr. Jack Jetten, Ir. Toon Peters en Mr. Paul Ruijs – onderzoekt de kwaliteit van de rechtspraak in Nederland en wil die bewaken en verbeteren*).

Voorbeeld

Een recent voorbeeld van partijdigheid is “de liegende rechter” Hans Westenberg. De Raad voor de Rechtspraak heeft twaalf jaar lang de proceskosten van de heer Westenberg betaald**), maar hij is niet ontslagen maar vervroegd met pensioen gegaan. Als het aan de werkgroep ligt mag het niet langer aan de rechtzoekende overgelaten worden om een (potentieel) belangenconflict van een rechter vast te stellen, maar moeten rechters voor aanvang van iedere zitting zelf expliciet (schriftelijk) verklaren dat zij geen zakelijke of persoonlijke banden hebben met (rechts)personen in het voorliggende procesdossier. Deze verklaring dient procespartijen en de betrokken rechter(s) er (nogmaals) volledig bewust van te maken dat onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter(s) cruciaal zijn voor een eerlijk proces.

Verschoningsplicht in de wet opnemen

De werkgroep roept op om deze verschoningsplicht in de wet op te nemen. Bij niet-naleving van deze plicht zal opzet of bewuste roekeloosheid worden voorondersteld, zodat niet uitsluitend de Staat maar ook de rechter zelf aansprakelijk is op grond van artikel 42 van de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren. Schending van deze verschoningsplicht kan dan tot schadevergoeding leiden. Daarnaast is de werkgroep van oordeel dat het schenden van deze wezenlijke plicht tot ontslag van de betreffende rechter zou moeten kunnen leiden.

De werkgroep wil de integriteit van de rechtspraak beter waarborgen en een krachtige boodschap richting de maatschappij, de rechtspraak, de ambtenaren, de politiek en de journalistiek sturen. Kritiek op de rechtspraak blijkt in de praktijk een taboe te zijn, terwijl de werkgroep van mening is dat debat juist wenselijk en nodig is. De woordvoerder, ir. Toon Peters, doet daartoe een eerste aanzet: “Met het wetsvoorstel van WVvR worden rechters verplicht om volledige openheid van zaken te geven voordat zij een zaak in behandeling nemen. Dit zorgt voor transparantie en vertrouwen in het rechtssysteem, en voorkomt elke twijfel ten aanzien mogelijke belangenverstrengeling. WVvR streeft naar gerechtigheid en een rechtvaardige samenleving waarin elke burger verzekerd is van een eerlijk proces”.

Door de invoering van de voorgestelde wetsaanpassing wordt een duidelijk signaal afgegeven dat rechters vrij zijn van belangenconflicten, waardoor vertrouwen en geloofwaardigheid in de rechtspraak, waar nodig, worden hersteld. De werkgroep wil bovendien het bewustzijn vergroten ten aanzien van het belang van een onafhankelijke rechterlijke macht.

Voor meer informatie over de WVvR en haar missie om rechters “vrij te maken” van belangenconflicten, kunt u contact opnemen met aph.peters@gmail.com

Zie verder: Rechters vrij van belangenconflicten: maak kennis met de Werkgroep Verschoningsplicht voor Rechters (WVvR), Risk & Compliance, 4 januari 2023: www.riskcompliance.nl

Werkgroep rond de wet verschoningsplicht voor rechters pakt door, 5 juli 2023: www.riskcompliance.nl

Noten
*) Wetsvoorstel in de maak over de verschoningsplicht voor rechters, Risk & Compliance Platform Europe, 21 april 2023: www.riskcompliance.nl/news/geen-enkele-serieuze-reactie-op-initiatief-wetsvoorstel-verschoningsrecht-voor-rechters/
**) Vergoeding proceskosten ‘liegende rechter’ onrechtmatig, Lexpress, 23 maart 2023: www.lexpress.nl/vergoeding-proceskosten-liegende-rechter-onrechtmatig/3346/https://www.lexpress.nl/vergoeding-proceskosten-liegende-rechter-onrechtmatig/3346/

 

Illustratie bovenaan is gemaakt door John Hain

Uitkomsten van onderzoek van SCP naar de mening van burgers over protesten en demonstraties

Wat vinden Nederlanders van demonstraties en protest? Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) heeft de actiebereidheid en de steun voor acties tegen de overheid onderzocht en de bevindingen gepubliceerd in Burgerperspectieven 2023, Bericht 3, een nieuwe editie van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB). Met het COB onderzoekt en verklaart het SCP sinds 2018 meerdere keren per jaar waarover  burgers zich zorgen maken, wat ze belangrijk vinden en hoe zij aankijken tegen de politiek en de maatschappij.

De stemming in Nederland is halverwege 2023 negatief in vergelijking met de afgelopen vijftien jaar. Sinds 2021 ligt het aandeel dat vindt dat Nederland de verkeerde kant opgaat hoger dan eerder, en het aandeel dat vertrouwen heeft in de politiek ligt juist lager. Bij het volgen van de publieke stemming vanaf midden jaren zeventig valt op dat politieke onvrede en maatschappelijk pessimisme van alle tijden zijn. Naast blijvende zorgen over de politiek en de toekomst, zijn er ook positieve constanten. De grootste groep Nederlanders houdt vertrouwen in anderen. Het vertrouwen in de rechtspraak en politie is hoog en de meerderheid is tevreden met het functioneren van de democratie.
Bij politiek en beleidsmakers bestaan er zorgen over de gevolgen van een negatieve stemming. De verwachting is dat (on)tevredenheid en pessimisme samenhangen met gedragsintenties en gedrag, zoals meer of minder meedoen aan politieke en maatschappelijke activiteiten en (steun voor) acties tegen de overheid.

Twaalf procent van de Nederlanders geeft aan dat de kans groot is dat ze zelf in actie komen als de Tweede Kamer een wetsvoorstel behandelt dat ze zeer onrechtvaardig of verkeerd vinden. De grootste groep (72 procent) geeft aan dat die kans klein is. Bijvoorbeeld omdat ze denken dat het geen zin heeft, ze vinden dat er andere manieren zijn om afkeuring te uiten (zoals verkiezingen of het tekenen van een petitie) of omdat ze zich neerleggen bij de uitkomsten van het democratisch proces.

Uit het slothoofdstuk

Onvrede over de politiek en wens tot verandering

In hoofdstuk 2 hebben we onder meer gekeken hoe Nederlanders meedoen aan de politiek. Stemmen bij verkiezingen blijkt de meest gebruikte vorm van politieke participatie, maar er zijn ook andere manieren waarop burgers hun stem kunnen laten horen. Een daarvan is door te demonstreren of protesteren.
Hoewel het aandeel Nederlanders dat meedoet aan protesten klein is vergeleken met het aandeel dat gaat stemmen, neemt het aantal demonstraties de laatste jaren toe. In dit hoofdstuk is gekeken naar de steun voor demonstraties, naar de eigen protestbereidheid en naar de redenen waarom mensen protest al dan niet steunen of er (niet) aan mee willen doen. Steun voor vreedzame demonstraties blijkt niet alleen een principiële aangelegenheid. Mensen die het inhoudelijk niet eens zijn met het onderwerp van een demonstratie zijn iets vaker geneigd om deze demonstratie af te keuren.
Ook in ander onderzoek zien we dat de steun voor democratische principes zoals de vrijheid van meningsuiting en gelijke behandeling afhankelijk is van de eigen situatie en opvattingen (zie Van Noije en Den Ridder, te verschijnen). Dat is een punt van aandacht, want in een democratie is demonstreren een grondrecht, ook als een (groot) deel van de bevolking het niet eens is met het onderwerp ervan.

Nederlanders keuren normoverschrijdend gedrag bij demonstraties en bij andere vormen van politieke actie af. Het gebruik van geweld door demonstranten (zoals het gooien van vuurwerk en vernielen van auto’s) is voor mensen het meest doorslaggevend om een demonstratie af te keuren. Gewelddadige demonstraties worden zelden goedgekeurd. Ook voor niet-gewelddadig normoverschrijdend gedrag, zoals het verstoren van een Tweede Kamervergadering, is weinig steun. Veel mensen benadrukken dat er vreedzame en democratische manieren zijn om onvrede te uiten of verandering teweeg te brengen.

Uit de vragen die we stelden over steun voor acties tegen de overheid blijkt dat een minderheid dit soort acties steunt. Hoe groot die groep precies is, verschilt per vraag. Met de vraag of de overheid het verdient om hard (desnoods met geweld) aangepakt te worden, stemt 6% in. Bijna een derde van de Nederlanders vindt dat er hardere actie nodig is tegen de overheid als ze keer op keer niet luistert. Met de stelling dat de overheid zo slecht functioneert, dat het hele systeem maar het beste omvergeworpen kan worden, is bijna één op de vijf mensen het eens. In open antwoorden bij deze laatste vraag zagen we dat de steun voortkomt uit onvrede over het functioneren van de politiek, de opeenstapeling van maatschappelijke en sociale problemen in Nederland en het aanhoudende gevoel dat de politiek niet luistert naar mensen zoals zij. Bij het duiden van deze uitkomsten is het goed om te bedenken dat we hier vragen naar steun en begrip voor harde acties en niet naar de bereidheid om er zelf aan mee te doen. We zagen in dit hoofdstuk dat de bereidheid om zelf in actie te komen klein is. Gevraagd of mensen in actie zouden komen tegen een in hun ogen onrechtvaardig voorstel, geeft maar een kleine groep mensen aan dat die kans groot is. Die groep denkt daarbij aan democratische vormen van politieke participatie, zoals het tekenen van petities of
demonstreren. In eerder onderzoek zagen we dat verreweg de meeste Nederlanders vinden dat burgers zich te allen tijde aan de wet dienen te houden. Een kwart vindt dat er soms omstandigheden zijn waarin mensen
de wet mogen overtreden. Daarbij gaat het mensen vooral om een noodsituatie, of ze noemen burgerlijke ongehoorzaamheid om op te komen voor politieke idealen. In dat laatste geval benadrukken ze dat geweld
altijd ontoelaatbaar is (Van Noije et al. 2023: 104-105). De meeste mensen die iets willen veranderen, willen dat met democratische middelen doen.

Steun voor protest en acties tegen de overheid

Toch zijn er redenen om bezorgd te zijn over de groep Nederlanders die steun en begrip zegt te hebben voor harde acties (indien nodig met geweld) en het omverwerpen van het systeem. Ook als maar een klein deel die deze stevige uitspraken doet daadwerkelijk tot actie overgaat, kunnen de gevolgen van gewelddadig en antidemocratisch gedrag groot zijn. Bedreigingen en intimidaties van politici, bestuurders en ambtenaren ondermijnen de democratische rechtsstaat, onder andere omdat daardoor anderen het debat gaan mijden en de open samenleving onder druk komt te staan. Daarnaast hebben bedreigingen een impact op de privésfeer van de bedreigde mensen (zie COB 2023|1: 30). Zoals gezegd weten we uit open antwoorden dat de steun voor omverwerpen voortkomt uit grote onvrede over de politiek. Waarover we nog onvoldoende weten, is wat mensen verstaan onder het hard aanpakken van de overheid en hoe zij het omverwerpen van het systeem voor zich zien. In de toelichtingen bij de stelling wijzen een paar mensen erop dat het systeem al ‘omvergeworpen’ is door de val van het kabinet-Rutte IV en de daarop volgende verkiezingen (die op het moment van data verzamelen nog moesten plaatsvinden). Maar of iedereen die het systeem omvergeworpen wil zien denkt aan een wisseling van de wacht via verkiezingen en of de verkiezingen van 22 november 2023 voor hen die rol spelen, weten we niet en is dus een vraag voor verder onderzoek.

Downloaden Burgerperspectieven 2023 Bericht 3, door Emily Miltenburg, Bram Geurkink, Lex Herweijer en Josje den Ridder, Centraal Cultureel Planbureau, december 2023: https://beroepseer.nl/wp-content/uploads/2024/01/burgerperspectieven_2023_bericht_3_scp.pdf

Burgers die zich ongehoord voelen steunen vaker harde acties, SCP, 29 december 2023: www.scp.nl/actueel/nieuws/2023/12/29/burgers-die-zich-ongehoord-voelen-steunen-vaker-harde-acties

Continu Onderzoek Burgerperspectieven, SCP: www.scp.nl/onderzoeksprogramma/continu-onderzoek-burgerperspectieven

‘We wilden wel veranderen, maar hóé dan?’ Medezeggenschap voor iedereen

“De vernieuwde medezeggenschap geeft meer werkplezier en betekent ook dat we als bestuurders een betere binding krijgen met onze achterban”, zegt Eduard van Bockel tegen Peer van den Bouwhuijsen, auteur van artikel Medezeggenschap voor iedereen op de site van Sociaal Economische Raad (SER). Van Bockel is bestuurder bij ouderenzorgorganisatie Sint Jacob met acht locaties in Haarlem en Heemstede. Vijf jaar geleden zette deze organisatie de eerste stap naar de vernieuwing van medezeggenschap.

Het is een duidelijke wens wanneer er in 2018 een nieuwe raad van bestuur aantreedt bij Sint Jacob: een andere manier van leidinggeven – met meer eigen regie van de medewerkers. De betrokkenheid van medewerkers is op dat moment laag; de input van de werkvloer beperkt. “Als medewerkers meer betrokken zijn en meer inspraak hebben, levert dit meer werkplezier op. Dat stralen ze uit naar cliënten en zal uiteindelijk ook betere zorg opleveren”, is de overtuiging van Van Bockel. Maar over het plan van de raad – voor een moderne medezeggenschap – is de ondernemingsraad (or) niet meteen enthousiast. Suzanne van Huizen, duovoorzitter van de OR: “We waren aanvankelijk vooral veel én lang aan het vergaderen maar kregen nog weinig input van de medewerkers. We wilden wel veranderen, maar de vraag was: hóé dan?”

Omslag

De echte omslag ontstaat vanaf het moment dat de or zelf gaat experimenteren. Duovoorzitter OR Irma Bouman: “We organiseerden een medezeggenschapsdag om medewerkers mee te laten denken. We gaven deels de regie uit handen; medewerkers mochten hun ideeën namelijk zélf voorleggen aan het bestuur. Daardoor was iedereen direct gemotiveerd; dat smaakte naar meer.”

Locatiebezoeken

In 2021 start de or met de zogenoemde locatieduo’s. Aan elk van de acht locaties van Sint Jacob worden twee or-leden gekoppeld. Zij gaan elke maand in gesprek met de manager of de medewerkers. “Het is best een uitdaging om in gesprek te gaan met je manager”, licht Irma Bouman toe. “Dat doe je dan namelijk niet in de rol van medewerker, maar van or-lid. Bouman: “De managers waren aanvankelijk sceptisch. Om ze in zo’n gesprek te overtuigen, vraagt heel wat van je gespreksvaardigheden.” Inmiddels is iedereen erg tevreden over de manier van werken met deze locatie-duo’s.

Sinds kort zijn er medezeggenschapteams waarin or-leden en medewerkers gezamenlijk aan een organisatiebreed vraagstuk werken.
Lees het hele interview met aan het eind drie tips van de or van Sint Jacob voor moderne medezeggenschap: Medezeggenschap voor iedereen, door Peer van den Bouwhuijsen, SER, 28 november 2023: www.ser.nl/nl/actueel/zicht/op/art-medezeggenschap-voor-iedereen

Lees ook: Communicatie met de achterban: www.ser.nl/nl/thema/medezeggenschap/aan-de-slag-met-de-or/communicatie-achterban

Sinds 1 juli 2020 geldt de nieuwe Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018 (Wmcz 2018). https://wetten.overheid.nl/BWBR0042294/2021-07-01

Open overheid en ambtelijk vakmanschap

Programmadirecteur Open overheid Lucas Lombaers gaat vertrekken. Drie jaar geleden werd hij gevraagd voor het programma Open overheid. De openheid die Woo*) voorschrijft, voelt voor hem als de meest ingrijpende wijziging in het vakmanschap van de ambtenaar. En was de motivatie om ‘ja’ te zeggen. “Het betreft het primaire proces van de overheid. Hoe maak je beleid, hoe voer je onderhandelingen, hoe stel je je op in overleggen? Waar geven we prioriteit aan, welke opties zijn er? Als je bij elke stap van deze processen open moet zijn, verandert dat je werk”.

Moeilijk benaderbaar geworden

“Nederland heeft iets bijzonders”, vertelt Lombaers daags voor zijn vertrek. “Er is sprake van een dubbel, haast tegenstrijdig beeld. In 2015 was hij als beleidsdirecteur bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) betrokken bij een internationaal vergelijkend onderzoek naar het functioneren van de publieke dienst in een groot aantal Europese landen. “Daar kwam uit dat Nederland bij de 5 best bestuurde landen hoort. Maatschappelijke sectoren als veiligheid en gezondheidszorg functioneren volgens dat onderzoek beter als in andere landen. Maar als je er middenin zit, je gaat bijvoorbeeld naar het gemeentehuis, denk je toch vaak: wat loopt dit bureaucratisch. Dan merk je dat de overheid moeilijk benaderbaar is geworden. Ook de affaires die nu aan het licht zijn gekomen, laten zien dat lang niet alles goed gaat”.
Misschien horen beide beelden wel bij elkaar: “Er zit zo’n kritisch vermogen in het Nederlands publiek, het parlement, de pers, de wetenschap. Wij verwáchten dat de overheid aan bepaalde eisen voldoet. Het is door dat kritisch vermogen, dat Nederland het zo goed doet. Een continue druk om het functioneren van de overheid te verbeteren. In veel andere landen verwachten burgers niet zo veel van de overheid”.

Vertrouwelijkheid

Lombaers over vertrouwelijkheid: “In een beleidsproces heb je een fase nodig waarin je veilig kunt brainstormen, creatief kunt nadenken en soms wat onconventionele ideeën kunt roepen. Als alle ideeën direct openbaar worden, zonder dat iets verder is uitgewerkt, heb je kans dat de minister continue ter verantwoording wordt geroepen. Daar gaat veel tijd en energie inzitten. Niet vrij kunnen nadenken over zaken werkt verlammend.”

“Angstige adviseurs zijn zelden goede adviseurs”

“Je wilt af en toe wat breder kunnen denken”, legt Lombaers verder uit. “Verder kijken dan de gebruikelijke opties. Medici doen dat ook. Een jonge dokter zal soms ook te rade gaan bij een collega met meer ervaring om tot een juiste diagnose te komen. Dat wordt echt niet allemaal gedeeld met de patiënt. Bij ambtenaren werkt het niet anders. Ook zij hebben die vrije ruimte nodig om tot een gedragen en gezaghebbend advies te komen. Hebben ze dat niet dan worden ze angstig, en angstige adviseurs zijn zelden goede adviseurs. Als je weet dat elk idee dat je oppert op een dag openbaar wordt gemaakt en verantwoord moet worden, word je voorzichtiger. Dat is menselijk.

Dat wil niet zeggen dat overheidsinformatie achter gesloten deuren moet blijven. Lombaers: “De rijksdienst is een publieke dienst, betaald met publieke middelen. We werken voor de samenleving. Daar hoort ook verantwoording bij. Openbaarmaking is dus van groot belang. Het is alleen zoeken naar hoe openheid en beleidsvorming in elkaar schuiven”.
Door zaken openbaar te maken zijn veel zaken aan het licht gekomen die niet goed zijn gegaan: “Neem de toeslagenaffaire en het herstel van de aardbevingsschade in Groningen. Daar is het echt goed fout gegaan”.

Wekelijks openbaar maken

Ook neemt openbaarmaking veel onrust en wantrouwen weg. Lombaers: “We zijn geneigd om een onderzoeksrapport eerst een tijdje bij ons te houden om er rustig over na te denken en dan pas naar de Kamer te sturen met een mooie brief. Door simpelweg drukte kan dat soms lang duren. Waardoor mensen gaan denken dat je informatie in de la probeert te houden. Maak je het direct openbaar en ga je erná pas nadenken, dan haal je direct de hitte uit de lucht”.
In die zin wordt er nu veel meer openbaar gemaakt dan een paar jaar geleden, benadrukt hij. Na het rapport ‘Ongekend onrecht’ is besloten de agenda en besluitenlijst van de ministerraad wekelijks openbaar te maken. Hetzelfde geldt voor de beslisnota’s bij Kamerstukken.
Lombaers: “Ik was net begonnen in deze rol toen duidelijk werd dat beslisnota’s openbaar gemaakt zouden worden. Dat was een grote stap en er was veel onrust over. Wat doet de pers? Ambtenaren waren bang dat er misschien veel negatieve aandacht zou gaan over adviezen die de minister niet had overgenomen. Ook vroegen ze zich af wat de impact voor ambtenaren is”. Uiteindelijk bleek het mee te vallen. “Na een jaar hebben we het laten evalueren, er waren nagenoeg geen incidenten”.

Onderzoek naar effecten in 2024

Wat de daadwerkelijke impact voor ambtenaren is, wordt begin 2024 onderzocht:  “Op basis van intuïtie en ‘horen zeggen’ denk ik dat dingen nu anders worden opgeschreven. Maar we weten het niet zeker. Daarom gaat het programma begin volgend jaar een onderzoek doen naar de effecten van het openbaar maken van beslisnota’s.”

Lees het hele interview met Lucas Lombaerts: “Woo is meest ingrijpende verandering voor het ambtelijk vakmanschap”, Open overheid, 19 december 2023: www.open-overheid.nl/

Actieplan Open overheid: www.open-overheid.nl

Downloaden Actieplan Open overheid 2023-2027Open voor iedereen: https://beroepseer.nl

Noot
*) De Wet open overheid (Woo) is in werking getreden op 1 mei 2022 en is de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) en regelt het recht van burgers op informatie van de overheid. Zo krijgt iedereen meer inzicht in het handelen van de overheid. Een belangrijk verschil met de Wob is dat de Woo naast informatieverstrekking op verzoek (passief) overheidsorganisaties ook verplicht zelf informatie gefaseerd openbaar te maken (actief). Mede hierdoor is de Woo een belangrijke stap naar een open overheid.

‘Brandmeester’: Film over de Amsterdamse brandweer ‘in transitie’

In de documentaire film Brandmeester van Saskia Gubbels zien we hoe nieuw beleid de Amsterdamse brandweer hevig in beroering brengt. De Amsterdamse brandweer is ‘in transitie’.
Dieuwertje Kuijpers schreef op The Post Online over de film: “De Nederlandse praktische werkvloer wordt vermorzeld door overheidsmanagers die geautomatiseerde empathie (“wat heb je van mij nodig om jou in je kracht te zetten?”) verwarren met een menselijke maat. En vervolgens verbaasd zijn dat bijna niemand voor ze wil werken. Nergens wordt dat zo duidelijk als in de documentaire van Saskia Gubbels, Brandmeester”.

De film is vertoond op NPO op 21 november 2023 en gaat over de nieuwe wind die er waait door de Amsterdamse brandweer. De diversiteit binnen het korps moet omhoog, het ziekteverzuim omlaag. Lukt het bevelvoerder Gerrie Koning van brandweerkazerne Dirk om met zijn manschappen mee te bewegen naar een nieuwe tijd? De 59-jarige Koning is al dertig jaar brandweerman. Altijd paraat, altijd in uniform, altijd klaar om voor zijn mannen door het vuur te gaan. Over twee jaar gaat hij met pensioen; hij heeft zichtbaar moeite met de vernieuwingsdrang van de korpsleiding.

De nieuwe brandweer moet een weerspiegeling van de stad worden. Dat vindt burgemeester Halsema van Amsterdam, die ook aan het woord komt. Meer vrouwen, meer jongeren, meer mensen met een diverse achtergrond. Daarnaast moet de brandweer openheid uitstralen en een fris imago opbouwen. Gubbels in een interview met Sjoerd Aarden op 2Doc:

“Commandant Van Lieshout had zelfs het fantastische idee om een glazen kazerne te bouwen. Midden op het Museumplein, als teken van transparantie. Ik benijd hem niet. Het lijkt mij een ontzettend moeilijke baan, als vertegenwoordiger van zo’n enorm ambtenarenapparaat. En hij heeft tegelijkertijd ook te maken met de mensen op de werkvloer, die recht tegenover die visie staan.

Door langere tijd in de kazerne mee te lopen, zag ik vooral dat de mensen op de werkvloer heel andere behoeftes hadden. Het is moeilijk voor te stellen hoe het is om 24 uur in een kazerne te wonen en telkens op onverwachte momenten uit te rukken. Als je ligt de slapen en het alarm afgaat, moet je binnen een paar seconden van nul naar honderd. Binnen twee minuten zit je in de wagen en nog geen tien minuten later kan je boven een reanimatie hangen. Vervolgens keer je weer terug en wil je even bijkomen, misschien een beetje klussen, maar wordt er om 9 uur ‘s ochtends een cursus mindfulness aangeboden. Ja, dat vraagt om verzet”.

Saskia Gubbels kreeg alle vrijheid om op de werkvloer te filmen, inclusief uitrukken. Voor de brandweerlieden waren er overigens wel grenzen. Gubbels: “Op persoonlijke interviews zaten ze niet te wachten. En wanneer ik iemand vroeg om iets over te doen voor de camera, was het antwoord ‘nee’. Daar hadden ze geen zin in”.

Brandmeester is als Burning Out in première gegaan op het International Documentary Festival Amsterdam (IDFA) op zondag 12 november 2023 in Koninklijk Theater Carré in het bijzijn van zo’n 500 brandweerlieden. De film is genomineerd voor de Best Dutch Film Award van IDFA.
Brandmeester is te zien op documentaireplatform 2Doc: www.2doc.nl/documentaires/2023/11/brandmeester.html

Brandmeester is een coproductie van Tangerine Tree en HUMAN, in samenwerking met Stichting Co-productiefonds Binnenlandse Omroep (CoBO), het Nederlands Filmfonds en NPO.

“Men schreef jarenlang over de Amsterdamse brandweer, maar er is eigenlijk nooit mét hen gepraat”. In gesprek met Saskia Gubbels over haar documentaire ‘Brandmeester’, door Sjoerd Aarden, 2Doc, 17 november 2023: www.2doc.nl/verdieping/artikelen/2023/brandmeester.html

Brandweer-docu ‘Brandmeester’: hoogopgeleid dedain voor de werkvloer, door Dieuwertje Kuipers, The Post Online, 21 december 2023: https://tpo.nl

Klik op afbeelding  hieronder voor bekijken Brandmeester; duur 1u23min

 

 

 

 

Foto helemaal bovenaan: tafereel uit de film Brandmeester van Saskia Gubbels

Twee rechtszaken over bescherming medische persoonsgegevens en privacybelangen, behandeld door Raad van State

“Staat u mij toe om ……te gaan staan bij het uitspreken van dit slotwoord waarbij het verlies aan vertrouwen in overheden en de rechtsstaat de uiterst zorgelijke context vormt van deze rechtszaak.

Wat in deze rechtszaak tegen een publieke toezichthouder aan de orde is, dat is het vertrouwen in de overheid, het vertrouwen in de rechtsstaat.
Wat in 2011 begon met een zienswijze van de KDVP gericht op het voornemen van goedkeuring door de toezichthouder van de Gedragscode Zorgverzekeraars. Een gedragscode die naast allerhande gebreken als zelfregulering ook nog eens geacht werd, na goedkeuring door CBP, bindende werking te hebben voor derden. De ter goedkeuring voorgelegde gedragscode was niet meer dan opportunistisch juridisch broddelwerk dat volstrekt ontoereikend was om de verwerking van medische persoonsgegevens voor specifieke welbepaalde doelstellingen zoals vereist te toetsen op noodzakelijkheid, proportionaliteit en subsidiariteit.
De bezwaren naar voren gebracht door de KDVP heeft middels een handhavingsprocedure in 2013 geresulteerd in de vernietiging van de alsnog verleende goedkeuring en is daarna uitgelopen op een onwaardige 10 jaar voortslepende procedure waarin het over van alles ging behalve over de procedures en werkprocessen voor de verwerking van medische persoonsgegevens in strijd met geldende regelgeving.
Het mag u niet ontgaan zijn dat het in deze procedure gaat om de fundamentele rechten en de borging van privacybelangen van burgers en direct daaraan gerelateerd om het vertrouwen van burgers in de rechtsstaat en het rechtsstatelijk handelen van publieke instituties en organen, een welhaast pijnlijk actueel thema in onze samenleving.
Ik mag hopen dat uw correctieve bevoegdheden kunnen worden ingezet om zowel Zorgverzekeraars Nederland als de privacytoezichthouder te houden aan hun wettelijke verantwoordelijkheden en hen alsnog te nopen de maatregelen te nemen waartoe de onherroepelijke uitspraak van de rechtbank Amsterdam in 2013 heeft opgeroepen”.

Aan het woord is Ab van Eldijk bij de bestuursrechtspraak van de Raad van State in Den Haag op 20 december 2023. De rechtszaak betreft het geschil tussen Stichting Koepel van DBC-Vrije praktijken van Psychotherapeuten en Psychiaters (KDVP) en de Autoriteit Persoonsgegevensd (AP). De KDVP is in 2007 opgericht met doel op te komen voor de bescherming van de privacy van de patiënt/cliënt en handhaving van het beroepsgeheim van hulpverleners werkzaam in de GGZ. Van Eldijk is jurist en voorzitter van de stichting.

Dankzij de website Zorg ICT Zorgen van J.W Jongejan, kunnen we lezen over inhoud en verloop van de rechtsprocedure. Het blijkt dat de KDVP-zaak zich al meer dan tien jaar voortsleept. Dat is twee jaar langer dan die andere rechtszaak die al ruim acht jaar duurt, die van burgerrechtenvereniging Vrijbit betreffende het DBC-informatiesysteem (DIS)*).

Op 13 december 2023 is de zaak van Vrijbit tegen de AP behandeld bij de Raad van State.  Vrijbit verwijt de AP niet handhavend op te treden tegen de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) nadat deze zonder rechtsgrond DIS-data doorleverde aan VWS en nooit optrad tegen de in de ogen van Vrijbit niet legitieme verwerking van DIS-data door de NZa. De juridische procedure van Vrijbit betreft de weigering van de AP om handhavend op te treden tegen de wijze waarop NZa d.m.v. DIS vanaf 2015 uiterst gevoelige medische gegevens voor beleidsdoeleinden opeist van zorgverleners en deze verwerkt en doorlevert aan derden.

Jongejan op Zorg ICT Zorgen over de zaak van Vrijbit:

“De drie rechters hadden zich goed ingelezen in de materie en stelden een aantal zeer indringende vragen aan de juristen van de AP. Onder andere over de manier waarop de AP toezicht had gehouden vanaf 2015. Vrijbit bracht naar voren dat uit Woo-stukken afkomstig van de NZa, die in het kader van de HONOS-data-kwestie**) boven water kwamen, bleek dat binnen de NZa geen toetsingskader of objectieve criteria bestaan om de eisen omtrent noodzakelijkheid, proportionaliteit en subsidiariteit te beoordelen”.

Miek Wijnberg, voorzitter van Vrijbit in haar slotwoord op 13 december:

Edelachtbaren,

Aan het eind van deze zitting, waarbij na ruim 8 ½ jaar het Hoger beroep in de Dis kwestie werd behandeld, hecht ik er, namens Burgerrechtenvereniging Vrijbit, aan om het volgende slotwoord uit te spreken.

Wij vinden het een schande dat kleine vrijwilligersorganisaties, zoals Vrijbit, moeten opkomen voor de fundamentele burgerrechten ter bescherming van de medische gegevens van de gehele bevolking.

Dat geldt niet alleen voor Vrijbit, maar ook voor organisaties als het Platform bescherming Persoonsgegevens, de coalitie ‘Vertrouwen in de GGZ’ en de Koepel KDVP.

Omdát de officiële overheidsorganisaties weigeren hun verantwoordelijkheid te nemen om hun wettelijke taak uit te voeren. Sterker nog omdat zij de pogingen om hen daar juridisch toe te dwingen proberen te torpederen met vertragingstechnieken – waaronder het creëren van eindeloze nevenprocedures met betrekking tot geheimhoudingsverzoeken – t/m onjuiste informatieverstrekking aan de rechterlijke macht”.

Lees het hele artikel van J.W. Jongejan, met commentaar op het bizarre voorval aan het slot van de rechtszitting van 20 december: Raad van State behandelde twee zeer principiële zaken, Zorg ICT Zorgen, 22 december 2023: https://zorgictzorgen.nl/raad-van-state-behandelde-twee-zeer-principiele-zaken/

Vereniging Vrijbit: www.vrijbit.nl
KDVP: www.kdvp.nl
Privacynieuws: www.privacynieuws.nl/

Noten
*) Het dbc-informatiesysteem (DIS) van de NZa ontvangt en beheert informatie over alle behandeltrajecten in de medisch-specialistische, ggz, forensische zorg en revalidatiezorg.

(*) HONOS is een internationaal erkende vragenlijst met doel de geestelijke gezondheidstoestand en het sociaal functioneren van psychiatrische patiënten routinematig in kaart te brengen. De lijst wordt niet door de cliënt zelf, maar door de behandelaar ingevuld. Zie: Enquête MIND over HONOS-kwestie boost voor crowdfunding, door J.W. Jongejan, Zorg ICT Zorgen, 7 augustus 2023: https://zorgictzorgen.nl/enquete-mind-over-honos-kwestie-boost-voor-crowdfunding/

Ambtenaren ministerie BuZa protesteren tegen Gaza-beleid kabinet. Krantenkoppen en reacties

“Een hoogst ongebruikelijke demonstratie op de stoep voor het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag”, is een van de koppen boven berichten in dagbladen en andere nieuwsmedia: ”Rijksambtenaren protesteren vanmiddag tegen het Israëlbeleid van het demissionaire kabinet”..

Zo’n honderd rijksambtenaren hielden rond het middaguur van donderdag 21 december 2023 een stil protest tegen de Nederlandse houding in de oorlog tussen Israël en Hamas. Ze roepen de overheid op zich in te zetten voor een permanent staakt-het-vuren in Gaza.
De demonstranten vinden het onbegrijpelijk dat Nederland zich daarvoor niet actief inzet. Er waren al eerder berichten van ambtenaren met oproep een andere koers te varen. Nederland heeft zich tot twee keer toe onthouden van stemming over een staakt het vuren bij de Verenigde Naties.

Greep uit de koppen van kranten en sociale media,  21 december 2023

  • Ambtenaren voeren actie tegen Israël-koers eigen minister
  • Zo’n 100 rijksambtenaren protesteren tegen positie in oorlog Gaza
  • Honderd rijksambtenaren protesteren tegen positie in oorlog Gaza
  • Ambtenaren protesteren tegen Gaza-beleid kabinet
  • Voor deze rijksambtenaren is de grens bereikt: zij demonstreren tegen Nederlands Gaza-beleid
  • Ambtenaren demonstreren tegen positie in oorlog Gaza
  • Rijksambtenaren Buitenlandse Zaken demonstreren tegen Nederlands Israëlbeleid
  • Rijksambtenaren protesteren tegen labbekakkerig Israëlbeleid
  • Ambtenaren Buitenlandse Zaken demonstreren tegen Israëlbeleid Buitenlandse Zaken
  • Ambtenaren demonstreren bij Buitenlandse Zaken om beleid Gaza
  • Rijksambtenaren protesteren vanmiddag tegen overheidsbeleid rond Gaza
  • Ambtenaren protesteren tegen Gaza-beleid kabinet: ‘Belachelijk dat we hier moeten staan’
  • Merel Ek in Politiek Vandaag: ‘Moet je dan als ambtenaar ontslag nemen?’
  • Ongeveer honderd rijksambtenaren bij protest tegen overheidsbeleid rond Gaza

Greep uit de commentaren op internet

  • Een groep van ongeveer honderd Rijksambtenaren houdt een sit-in bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Ze tonen een spandoek met de tekst ‘Civil servants demand ceasefire.’ #Gaza
  • Wel problematisch als ambtenaren de straat op gaan terwijl ze loyaal moeten uitvoeren ongeacht het kabinetsbeleid en politieke kleur. Dus ook straks met PVV. Anders opstappen. Teken van de tijd: Ambtenaren demonstreren bij Buitenlandse Zaken.
  • Hoop toch echt dat ambtenaren zich zullen verzetten, lawaai maken en demonstreren als ze geconfronteerd worden met opdrachten buiten de (grond)wet.
  • Waarom nu wel? Ambtenaren hebben willens en wetens tienduizenden mensen de vernieling ingewerkt, jaren lang en ze zijn er eigenlijk nog steeds niet mee opgehouden.
  • Heel zorgelijke ontwikkeling. Wanneer ambtenaren deze stap zetten maken ze zichzelf onderdeel van het publieke debat, en kunnen ze niet meer wijzen op hun neutrale ambtenarenstatus en om bescherming vragen in datzelfde publieke debat. Kwestie van tijd voordat dit pijn gaat doen
  • Reacties gesloten omdat ze uitmondden in discussies over doel van de demo. Dat is het punt niet. Waar ‘t mij om gaat is dat demonstreren als ambtenaar de weg vrijmaakt voor politieke aanvallen op individuele ambtenaren, waar ambtenaren dan niet meer tegen beschermd kunnen worden.
  • Zo’n honderd ambtenaren/diplomaten van Buitenlandse Zaken zijn op de grond gaan zitten voor een staakt-het-vuren in Gaza. Zelden komen ambtenaren zo openlijk in opstand tegen kabinetsbeleid.
  • Zorgelijke ontwikkeling. Ambtenaren van Buitenlandse Zaken demonstreren tegen het beleid van Buitenlandse Zaken t.a.v. Israël. Ambtenaren mogen en moeten zelfs kritisch advies geven, maar vervullen altijd een neutrale en geen politieke rol.
  • Laten ze dan de Partij van de Ambtenaren oprichten en meedoen met de verkiezingen.
  • Ambtenaren Min Buitenlandse Zaken zijn de weg kwijt. Voer voor de informateur. Dit is de verloedering vd democratische rechtstaat. Scheiding der machten opgeheven. Onpartijdigheid bureaucratie doorgespoeld. Ingrijpen politiek gewenst.
  • Waarom protesteren ambtenaren van een Nederlands ministerie eigenlijk in het Engels tegen het beleid van een Nederlandse ministerie? (Los van alle andere bedenkelijke kanten van deze actie).
  • Ambtenaren kunnen intern kritisch adviseren, dat is zelfs hun plicht. Maar uiteindelijk beslissen de minister en de Tweede Kamer en daar moeten zij zich bij neerleggen. Of ontslag nemen.
  • Deze mensen bij @minbuza kunnen beter ‘functie elders’ gaan zoeken.
  • Bizar en gaat alle perken te buiten. Reprimanderen, deze ondermijnende ambtenaren.
    Actievoeren mag, maar niet in functie. Stelt u zich de reactie van pers en politiek eens voor als ambtenaren voor een asielstop of sanering npo zouden demonstreren. Land is te klein dan.
  • Vandaag gaan ambtenaren van Buitenlandse Zaken op de stoep van hun departement demonstreren tegen Israël-beleid van het kabinet. Of je houdt als ambtenaar in het openbaar je mond, of je neemt ontslag
  • Ambtenaar zijn betekend niets meer, het zijn managers geworden en de relatie tot de burgerij kwijt.
  • Demonstreren is een grondrecht, volgens de grondwet is iedereen gelijk. Ook ambtenaren hebben het recht om te demonstreren.
  • Ook voor ambtenaren geldt vrijheid van meningsuiting en bij belangrijke mensenrechtenissues vind ik niet dat bepaalde mensen hun mond moeten houden. In autocratische landen zie je waar dat toe leidt.
  • Als ambtenaar staat het je vrij om op private titel te demonstreren tegen beleid. of vanuit functietitel voor arbeidsvoorwaarden. Niet uit functietitel tegen (potentieel) beleid, daar zijn bezwaarprocedures voor binnen het ambtelijk systeem.
  • Hopelijk kan hun minister wel op een onpartijdige informatie van hun blijven vertrouwen.
  • Het is niet zo simpel dat ambtenaren hun mond moeten houden en niet mogen demonstreren, maar ze mogen niet protesteren tegen beleid op hun eigen werkterrein. Dat ondermijnt dan het functioneren vd openbare dienst en in dit geval ook de internationale relatie met Israël.
  • Als je principes hebt en je kunt geen ambtenaartje spelen, (dienstwilligheid) moet je onmiddellijk je ontslag indienen. De democratische grondslagen zijn helder. “Ik zal handhaven”, zo niet, dan vertrekken.
  • Wat de ambtenaren doen is gewoon toegestaan. Bovendien is het wel degelijk hun verantwoordelijkheid om zich te laten horen wanneer politici tegen de adviezen in besluiten nemen die buitengewoon risicovol zijn, bijvoorbeeld wanneer zij diametraal tegen internationaal recht ingaan.

Foto bovenaan: Gebouw van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, Rijnstraat 8, Den Haag. Het gebouw is zomer 2017 in gebruik genomen. Het ligt direct naast Station Den Haag Centraal. Er werken ruim 6000 ambtenaren van Buitenlandse Zaken en van Infrastructuur en Milieu, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers, de Immigratie- en Naturalisatiedienst en de Dienst Terugkeer en vertrek.

Huisartsen winnen rechtszaak tegen NZa over tarieven voor huisartsenzorg en multidisciplinaire zorg

Op 21 december 2021 heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) uitspraak gedaan in de rechtszaak die drie huisartsenverenigingen*) hebben aangespannen tegen de tariefbeschikkingen die de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) voor de jaren 2023 en 2024 heeft genomen. In de uitspraak van de rechter worden de huisartsen op alle punten in het gelijk gesteld. De NZa had de tarieven niet meer mogen baseren op het kostenonderzoek over het jaar 2015.  De NZa moet nu opnieuw een beslissing nemen over de tariefbeschikkingen 2023 en 2024.

Huisartstarieven

Het alleen indexeren van de tarieven, terwijl er wel signalen van de huisartsen waren dat de ontwikkelingen in de zorg niet passen bij de tarieven, was onvoldoende volgens de rechter. De NZa moet nu alsnog onderzoeken of de tarieven voor 2023 en 2024 kostendekkend zijn. Mocht blijken dat de tarieven over die jaren niet kostendekkend zijn, dan moeten huisartsen alsnog worden gecompenseerd.
Er is meer onderbouwing van de tarieven nodig dan simpelweg indexeren van tarieven. De signalen van de huisartsen betreffen complexere oudere patiënten die meer tijd vragen, toenemende GGZ-problematiek in de praktijk, stijgende tijdsinvesteringen voor afstemming, meer administratieve lasten maar ook personeels- en huisvestingskwesties.

De uitspraak is definitief, het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) is de eindrechter in deze zaak

Lammert Hoeve, bestuurslid van de LHV  laat weten binnenkort met de NZa in gesprek te gaan over de gevolgen van de uitspraak op de korte en langere termijn.

Noot
*) De drie huisartsenverenigingen zijn: Stichting De Bevlogen Huisartsen (DBH), Landelijke Huisartsenvereniging (LHV) en Vereniging Praktijkhoudende Huisartsen (VPH)

Uitspraak CBb huisartsentarieven, Rechtspraak, 21 december 2023: https://uitspraken.rechtspraak.nl/#!/details?id=ECLI:NL:CBB:2023:725&showbutton=true&idx=4

De Nederlandse Zorg autoriteit moet nieuw kostenonderzoek doen naar huisartsentarieven, Rechtspraak, 21 december 2023: www.rechtspraak.nl

De Bevlogen Huisartsen: https://debevlogenhuisartsen.nl

VP Huisartsen: www.vphuisartsen.nl

Landelijke Huisartsenvereniging: https://www.lhv.nl

 

Afbeelding bovenaan is gemaakt door succo