Jos van der Lans typeert zich op X – Twitter – als ”cultuurpsycholoog en journalist/publicist, ex-senator, boekenlezer | burgerkracht | eropaf! | Canon Sociaal Werk | Buurtcoöperatie OHG/de Eester”. Begin april is hij zeventig jaar geworden en heeft hij aangekondigd met zijn werk te stoppen: “Veertig jaar lang schreef hij over de publieke sector, omdat hij zag hoe de burger aan het kortste eind trok ten overstaan van grootschalige instituties. Dat moest anders”. Het bericht in de Nieuwsbrief van Eropaf! gaat verder: “Hij was onder andere eindredacteur bij Tijdschrift voor de Sociale Sector, de voorloper van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, waarvoor hij columns schreef. Hij stond aan de vooravond van Eropaf!, waar hij enkele jaren in het bestuur heeft gezeten. Van der Lans was een inspiratie voor veel mensen; hij hield goed bezochte lezingen in het hele land”.
Stichting Eropaf! opgericht door Marc Räkers en anderen, bepleit evenals Van der Lans “vernieuwing in het sociaal domein en geeft richting aan de ontwikkeling van Welzijn Nieuwe Stijl”.

Het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken heeft Jos van der Lans gevraagd als gasthoofdredacteur een speciale editie samen te stellen ter ere van zijn afscheid. “De marktwerking en het bedrijfsmatig aansturen hebben het sociaal werk in de verdrukking gebracht. Deze constatering bracht publicist Jos van der Lans tot het samenstellen van het dossier ‘Hoogste tijd voor retro-innovatie’ in de voorjaarseditie van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken”.

Op de site van Sociale Vraagstukken blikt Van der Lans terug op zijn loopbaan in de sociale sector. Waren het vooral losse gedachten of zat er samenhang in zijn verhalen? Hij realiseert zich dat er wel degelijk een lijn was: hij zocht naar grondstoffen voor een nieuw type civil society.

Enkele passages uit ‘Jos van der Lans: 40 jaar over sociale sector’

«Hebben al die duizenden megabytes die ik de afgelopen veertig jaar wereldkundig heb gemaakt nu ook echt geholpen? Gelet op de verwarring, verdeeldheid en verontwaardiging die ons via de media dagelijks bereiken, lijkt hier enige mistroostigheid op zijn plaats.

Maar kijk ik om me heen in mijn eigen omgeving, in buurten en wijken, in de steden, ga ik op bezoek bij gemeenten of instellingen, dan zie ik iets anders. Dan zie ik een groeiende behoefte om samen te werken, om los te komen van bureaucratische systemen, om nieuwe overzichtelijkheid en eenvoud te realiseren. Ik zie ook een elke dag rijker wordende beweging van mensen om zich te organiseren, om verantwoordelijkheid te nemen voor zorgzame buurten, voor duurzame en lokale energieopwekking, voor recycling en vergroening.

In dorpen en steden zie ik de kiemen van een nieuw type civil society ontstaan in de lege ruimte tussen de grote instituties en de overheden. Ik zie pogingen om dienstverlening te herbronnen – het heet dan ‘menselijke maat’ of ‘terug naar het ambacht’ dan wel ‘kleinschaligheid’ of ‘zelforganiserende teams’. De roep om generalisten (in plaats van specialisten) weer in buurten en wijken in wijkteams te laten opereren, past daar ook naadloos in. In de pogingen om te ontsnappen aan grote systemen en bureaucratische ordeningen is retro-innovatie eigenlijk aan de orde van de dag.

Waar het echter aan schort, is dat het in de marge blijft, door regels en financieringsstromen buiten de deuren van de gevestigde instituties wordt gehouden en nog maar mondjesmaat is doorgebroken tot het niveau van de politiek. Wat ontbreekt, is een inspirerende dialoog die de materiële machtscentra van de publieke sector in beweging brengt en die op meerdere niveaus van de samenleving tot eenstemmigheid in plaats van verdeeldheid leidt.

Zeker, ik heb daar de nodige woorden voor geleverd; dat was absoluut geen verspilde moeite. Maar er is voor mij en de vele geestverwanten die ik de afgelopen veertig jaar getroffen heb, nog volop denk- en doewerk aan de winkel. Want zonder duwen en trekken, zonder mobiliseren en fantaseren, zonder overtuigen en laten zien, zonder trial and error zal de oude werkelijkheid zich nooit gewonnen geven».

Lees de hele terugblik Jos van der Lans: 40 jaar over sociale sector, Sociale Vraagstukken, 25 april 2024: www.socialevraagstukken.nl/jos-van-der-lans-40-jaar-over-sociale-sector/

Hoogste tijd voor retro-innovatie, Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, 2 april 2024: www.socialevraagstukken.nl/rubrieken/tijdschrift-voor-sociale-vraagstukken/hoogste-tijd-voor-retro-innovatie/

Bij uitgeverij Van Gennip verscheen Van onderop – over burgers, professionals, ambtenaren & bestuurders met vijftig columns van Jos van der Lans: https://vangennep-boeken.nl

Website Jos van der Lans: https://www.josvdlans.nl