Skip to main content

Redactie Beroepseer

In landelijke publiekscampagne ‘IK ZORG’ staan werken in zorg en welzijn centraal

Geschreven op . Gepost in Zorg.

Verschillende partijen vanuit de zorg- en welzijnssector starten samen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) vanaf najaar 2018 de landelijke publiekscampagne ‘IK ZORG’. In deze campagne staan mensen centraal die werken in de sector zorg en welzijn.

Verhalen en foto’s

In de zomer start een tour om verhalen en foto’s uit de sector te verzamelen, onder de slogan IK ZORG. De bedoeling is dat werkenden vertellen wat ze doen, waar ze trots op zijn en wat ze willen dat anderen weten over werken in zorg en welzijn. Die verhalen worden gebruikt voor de landelijke publiekscampagne. Zo zien mensen buiten de sector dat werken in zorg en welzijn meer inhoudt dan misschien op het eerste gezicht lijkt.

De campagne IK ZORG is onderdeel van het actieprogramma Werken in de zorg van het ministerie van VWS dat tot doel heeft de personeelstekorten in het zorg aan te pakken en sluit aan bij de arbeidsmarktagenda Aan het werk voor ouderen waarmee werknemers, werkgevers, opleiders en overheid zich sterk maken voor behoud en instroom van zorgpersoneel.

Sector zorg en welzijn start landelijke publiekscampagne ‘IK ZORG’, Aan het werk voor ouderen, 6 juni 2018: https://aanhetwerkvoorouderen.nl

Klik hier voor downloaden Actieprogramma Werken in de zorg, Rijksoverheid, 13 maart 2018: www.rijksoverheid.nl

De kracht van zorg, Aan het werk voor ouderen met de arbeidsmarktagenda: https://aanhetwerkvoorouderen.nl

 

 

De AVG is een voorbeeld van disproportionele, onuitvoerbare en contraproductieve wetgeving

Geschreven op . Gepost in Informatie en communicatie.

Cultuurpsycholoog en journalist Jos van der Lans ergert zich aan de nieuwe AVG-wet, de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Op zijn site legt hij uit wat het effect is van de invoering van de AVG. Hij verbaast zich erover dat die merkwaardigerwijs in de discussie tot nu toe nauwelijks belicht is maar die volgens hem ronduit dramatische gevolgen kan hebben.
De AVG beschermt niet alleen persoonsgegevens maar ook bureaucratische praktijken, professionele angstvalligheid, institutionele risicomijding, shoppende cliënten, stronteigenwijze ouders, verwarde patiënten, meedogenloze incassobureaus. Kortom al die praktijken waar we nu juist van af wilden.

Jos van der Lans:

”Omdat er een aantal specifieke problemen bestaan van grote commerciële krachten die ongevraagd persoonsgegevens exploiteren, stellen we een verordening op waar iedereen aan moet voldoen. Dus ook al die instanties en personen die nooit en te nimmer voor een probleem hebben gezorgd en die met de bestaande wetgeving prima uit de voeten kunnen. Was de speeltuinvereniging bezig met het exploiteren van haar ledenbestand? De basisschool? De zzp’er die zijn klanten van een nieuwsbrief voorziet? Natuurlijk niet. Maar allemaal worden ze gedwongen om een privacybeleid vast te stellen, dat kenbaar te maken en in een modus-van-toestemming-vragen te gaan staan. Dat is buiten proporties.

De AVG is bovendien onuitvoerbaar. Het is het dreigen met een boeman die zijn onbegonnen werk met hoge boetes moet zien te legitimeren. We leven immers in een netwerksamenleving die gedreven wordt door technologieën wier kracht het nu juist is om mensen permanent met elkaar te verbinden. Of het nu likes zijn, opgeslagen telefoonnummers, cookies, mails, ons bestaan is meer en meer getekend door het feit dat onze persoonsgegevens als stofdeeltjes door het digitale heelal zwerven.

Ja, zegt de Europese wetgever, maar daar willen we juist paal en perk aan stellen door burgers het recht op verwijdering te geven. Nog even afgezien van het feit dat je dit recht veel eenvoudiger kunt regelen, is het ook een illusie. We zijn al zover gedigitaliseerd dat het idee dat je daar als persoon een streep door zou kunnen trekken een naïeve voorstelling is, gebaseerd op het achterhaalde idee van papieren dossiers die je in een papierversnipperaar kunt stoppen.

Oké, je kunt je uit de digitale dossiers laten verwijderen van de speeltuinvereniging, de hockeyclub. Maar is dat de bedoeling? Je hoeft maar een blik te werpen op de ultra gewiekste privacyformulieren die je als Facebooker, Twitter-account-houder of WhatsApp-gebruiker geacht wordt in te vullen om te begrijpen dat deze bedrijven allang door de mazen van het AVG-net zijn ontsnapt.

Maar het meest dramatische is dat we met de AVG jaren worden teruggeworpen als het gaat om samenwerking tussen professionals in de publieke sector. Om die samenwerking mogelijk te maken zijn we onder meer gaan decentraliseren, om op de werkvloeren van buurten en wijken de verkokering te doorbreken. We wilden een einde maken aan de schier eindeloze opdeling van het menselijke bestaan, in door specialisten beheerde levensdomeinen waarvoor aparte loketten zijn ingericht (voor schulden, inkomen, werk, opvoeding, geestelijke gezondheid, et cetera)”.

Lees het hele artikel van Jos van der Lans: AVG: disproportioneel en contraproductief, Sociale Vraagstukken, 2 juni 2018:
www.socialevraagstukken.nl

Als u zo succesvol bent, waarom werkt u dan nog 70 uur per week?

Geschreven op . Gepost in Bedrijfsleven, Blogs.

Amy Ripley, communicatiemedewerker aan de Cass Business School van de Universiteit van Londen bespreekt op de site van Cass het boek Leading professionals: power, politics, and prima donnas van Laura Empson, hoogleraar Management professional service firms aan Cass Business School. Haar boek is gebaseerd op ruim twintig jaar wetenschappelijk onderzoek naar professionele organisaties.
Empson schrijft dat leidinggevenden van zeer invloedrijke bedrijven – waaronder grote accountants- en advocatenkantoren, adviesbureaus en investeringsmaatschappijen – de hele tijd aan het werk zijn om een instabiel evenwicht te handhaven. Dat instabiele evenwicht kan elk moment worden verstoord. Als dat gebeurt verliezen zij hun gezag en ligt chaos waarschijnlijk in het verschiet.

Ripley refereert in haar bespreking aan een belangrijk hoofdstuk uit het boek dat is gepubliceerd op de site van het Amerikaanse vaktijdschrift Harvard Business Review. In dat hoofdstuk onderzoekt Empson hoe onze neiging als professional naar overwerk en burn-out bepaald wordt door een ingewikkelde combinatie van factoren die te maken heeft met ons beroep, onze organisatie en onszelf. De kern daarvan is onzekerheid.

Paradoxaal

Om dit probleem nog te verergeren, gaan sommige topbedrijven doelbewust op zoek naar ‘onzekere strebers’ – buitengewoon capabele en overambitieuze personen die gedreven worden door een diep gevoel van eigen ontoereikendheid.

Op de korte termijn vallen onzekere strebers op door het leveren van buitengewone prestaties. Hun neiging tot hard werken wordt aangemoedigd door een cultuur van sociale controle die is gecreëerd door professionele topbedrijven.
Paradoxaal genoeg denken deze professionals nog steeds dat zij onafhankelijk zijn en uit vrij keuze zo hard werken. Ze nemen hun organisatie niets kwalijk, maar wel zichzelf. Ze schieten immers tekort.
Het gevolg is dat tegen de tijd dat onzekere strebers leidinggevend worden in hun organisatie, zij onbewust het systeem van sociale controle en overwerk, dat hun gevormd heeft, overnemen.

Professor Empson:

“Werk lange uren als dat nodig is of als je dat wilt, maar doe dat bewust, gedurende bepaalde perioden en omdat je een bepaald doel wilt bereiken. Laat het geen gewoonte worden omdat je niet meer weet hoe je ook op een andere manier kunt leven en werken.
“Let erop hoe je je collega’s die minder hard werken dan jij, beoordeelt. Misschien hebben zij wel iets ontdekt dat jij nog dient te leren.
“Als je een leidinggevende bent draag je niet alleen verantwoordelijkheid voor je bedrijf maar ook voor de mensen die daar werken. Sta je collega’s bij om hun capaciteiten ten volle te benutten, maar zorg er tegelijkertijd voor dat je hun onzekerheden niet versterkt of uitbuit.
“En vergeet niet dat de uiteindelijke ‘plicht tot zorg’ gericht is op jezelf.

omslag leading professionals

Klik hier voor het hele hoofdstuk in Harvard Business Review: If You’re So Successful, Why Are You Still Working 70 Hours a Week? door Laura Empson, 1 februari 2018: https://hbr.org

If You’re So Successful, Why Are You Still Working 70 Hours a Week? door Amy Ripley, Cass Business School, 13 februari 2018: www.cass.city.ac.uk

Leading Professionals. Power, Politics, and Prima Donnas, door Laura Empson, uitgave van Oxford University Press, 2017: https://global.oup.com

Zie hieronder de video met de speech van Laura Empson tijdens de lancering van haar boek in oktober 2017: Power, Politics, and Prima Donnas. Met Engelse ondertiteling. Duur: 22 min.

 

Brits strafrechtadvocaat luidt met boek de noodklok over een defect rechtssysteem

Geschreven op . Gepost in Algemeen, Blogs.

Binnen twee maanden na verschijnen eind maart 2018 staat het boek The secret barrister. Stories of the law and how it’s broken, op de achtste plaats in de bestsellerlijst van de Sunday Times. Het is geschreven door een anonieme auteur die zich The secret barrister noemt, een Britse strafrechtadvocaat die zichzelf als volgt omschrijft: “Ik ben advocaat en mijn beroep vereist vaardigheden van een sociaal werker, relatietherapeut, armdrukker, onderhandelaar voor gijzelaarszaken, mede-chauffeur met autoverzekering, conducteur, accountant, koffieschenker, pleegouder en oppasser van suïcidale personen. Bij een speciale gelegenheid was ik – hoe heet zo iemand officieel ook al weer? – degene die een boodschap moest doorgeven aan een gevangene bij wiens vriendin de diagnose gonorroe was vastgesteld”.

Blog

The secret barrister heeft een blog op internet waarin hij openhartig verslag doet van het strafsysteem en het leven in de rechtbank in het algemeen. Voor het grote publiek is de wereld van recht en wet een vreemde en ondoorgrondelijke wereld waarvan men alleen maar iets te zien krijgt via selectieve nieuwsreportages en gedramatiseerde televisieseries. De blog van The secret barrister wil de kloof overbruggen door middel van heldere en toegankelijke berichtgeving die het juridisch systeem toelicht en waarin wordt uitgelegd hoe het werkt en hoe het niet werkt.

Soms worden al te populaire en onjuiste meningen weerlegd, ook al worden ze door politici en media gestaafd. In zijn recentste blog (van 25 mei 2018) geeft The secret barrister commentaar op de zaak Tommy Robinson, de Britse politieke activist en journalist die op 25 mei 2018 is gearresteerd voor ‘ordeverstoring’ terwijl hij rechtstreeks verslag deed bij een rechtbank in Leeds waar een zedenzaak werd behandeld waarbij Pakistaanse bendes minderjarige meisjes tot prostitutie dwongen. De arrestatie en een mediaverbod omtrent de arrestatie leidden tot een golf van verontwaardiging in de sociale media, en tot protesten voor de ambtswoning van de Britse premier in Downing Street. De blog getiteld What on earth happened to poor Tommy Robinson? 10 Things you should know, is alleszins de moeite van het lezen waard.

The secret barrister werd in 2016 en 2017 uitgeroepen tot Blogger van het jaar op de Editorial Intelligence UK Comment Awards. The secret barristers twitteraccount heeft meer dan 123.000 volgers.

Je weet nooit of je een goede advocaat nodig hebt…

The secret barrister. Stories of the law and how it’s broken is het eerste boek van de auteur. Hij schrijft dat het Britse rechtssyteem kapot gemaakt is door de al tien jaar durende bezuinigingen. De rechtbanken ondervinden daar dagelijks de gevolgen van; ze functioneren niet meer. Gewelddadige criminelen wandelen de rechtszaal uit vanwege dagelijks voorkomende (vorm)fouten. Zaken worden niet goed voorbereid, de deadline wordt bij herhaling niet gehaald, bewijzen raken zoek, uitspraken blijven uit, slachtoffers voelen zich buiten spel gezet, en miljoenen Engelse ponden gemeenschapsgeld zijn verkwist.

In een interview in dagblad The Guardian waarschuwde de auteur dat de rechtspraak een kritiek punt nadert en dat het systeem dringend toe is aan hervorming en verhoging van financiële middelen. En hoewel anderen dat wel doen, is The secret barrister nog niet van plan zijn baan op te geven: “Mensen worden geen strafpleiter omdat het makkelijk is of dat ze er rijk van worden maar omdat ze het publieke belang willen dienen en omdat ze willen zien dat er recht wordt gesproken […] De vraag die steevast wordt gesteld is – als men mij vraagt naar mijn beroep – hoe ik iemand kan verdedigen van wie ik weet dat hij schuldig is? Maar niemand heeft mij ooit gevraagd hoe ik iemand kan vervolgen van wie ik denk dat hij onschuldig is.”

Mensen hebben in Groot-Brittannië volgens The secret barrister de neiging eerder te geloven in iemands schuld dan in iemands onschuld: “Dat door velen gedeelde vooroordeel wordt niet ontzenuwd door de manier waarop kranten omgaan met het strafrecht. Er is geen rook zonder vuur is de algemene mening […] Mensen vergeten dat een tenlastelegging geen bewijs van schuld is. Mensen denken dat het hun niet zal overkomen, maar iedereen kan op een dag voor het gerecht gedaagd worden. Je weet nooit of je een goede advocaat nodig zult hebben en als dat wel zo is dan mag je hopen dat ze hun beroep kunnen uitoefenen binnen een systeem dat functioneert”.

omslag the secret barristerBlog The secret barrister: https://thesecretbarrister.com

Books: The Sunday Times Bestsellers chart, June 3, 2018: www.thetimes.co.uk

Barrister blows whistle on ‘broken legal system brought to its knees by cuts’, door Hannah Summers, The Guardian, 18 mei 2018: www.theguardian.com

The Secret Barrister: Stories of the Law and How It’s Broken, uitgeverij Pan Macmillan, 22 maart 2018: www.panmacmillan.com

 

U P D A T E

Fake Law: The Truth About Justice in an Age of Lies, The secret barrister, Pan Macmillan, september 2020: www.waterstones.com/book/fake-law/the-secret-barrister/9781529009941
“Verontrustend en af en toe hilarisch… dit boek is een opzienbarend, zij het deprimerend, verslag van de huidige praktijk van het recht in Groot-Brittannië. Misschien is er hoop, maar de auteur laat er geen twijfel over bestaan dat er dringend hervormingen nodig zijn” (The Observer).

@BarristerSecret

Alternatieven-kabinet van start

Geschreven op . Gepost in Actueel in Beroepseer, Uitgelicht.

alternatieven-kabinet
Thijs Jansen (links) interviewt Jos de Blok

Jan Lepeltak, adviseur op onderwijsgebied en journalist was aanwezig bij de start van het Alternatieven-kabinet in Utrecht op 31 mei 2018. Hij schreef een verslag van de bijeenkomst, te lezen op Komensky Post, onafhankelijk, internetplatform.

“Het was de charismatische Jos de Blok die het Alternatieven-Kabinet donderdagavond 31 mei in Utrecht inhoudelijk opende. Jos de Blok, immer in zwarte jeans en T-shirt, heeft met zijn manier van opereren in de zorg furore gemaakt. Daarbij gaat het in zijn organisatie ‘Buurtzorg’ niet om het leveren van een product, maar om het helpen van mensen. Vakmanschap, vertrouwen en menselijk contact zijn de woorden waarom het draait in zijn platte organisatie zonder managers.

Men wil geen schaduwkabinet zijn en afstand nemen van het productdenken zoals we dat in de zorg en ook in het onderwijs kennen. Mooie initiatieven bij elkaar brengen. Geen protestkabinet maar een inspiratiekabinet. Laten zien dat het anders kan. Dit alles in gang gezet door de Stichting Beroepseer, uitgever van diverse publicaties waarbij autonome professionaliteit van beroepsgroepen centraal staat. Zij zijn ook uitgever van Het Alternatief van Jelmer Evers en Réne Kneijber.

Er waren twee hoofdthema’s: jeugdhulp en de tweedeling in het onderwijs”.

Klik hier voor verder lezen van Lepeltaks verslag: Alternatieven-kabinet van start, door Jan Lepeltak, Komenskypost, 1 juni 2018: http://komenskypost.nl

Aantal zelfstandig werkende verpleegkundigen en verzorgenden groeit explosief

Geschreven op . Gepost in Zorg.

De brancheorganisatie voor zzp’ers in de zorg, SoloPartners, heeft onderzoek gedaan naar de grootte van de groep zelfstandig werkende verpleegkundigen en verzorgenden. De organisatie schrijft op haar site dat het aantal dat vanuit een dienstverband is overstapt naar zzp’erschap, vorig jaar fors is toegenomen. In 2017 wisselden een kleine 3000 verpleegkundigen en verzorgenden het dienstverband voor zelfstandig ondernemerschap.

30.000 zelfstandig verpleegkundigen

Het totaal aantal zelfstandige verpleegkundigen en verzorgenden ligt momenteel op zo’n 30.000 en dit aantal groeit met ruim 10% per jaar. Het is voor SoloPartners het bewijs dat de populariteit van zelfstandig ondernemerschap enorm groeit. Onderzoek onder onze ruim 7000 van hun leden laat zien dat vooral ervaren zorgprofessionals kiezen voor zelfstandig ondernemerschap. Vaste krachten stromen uit dienst en melden zich bij de Kamer van Koophandel. De dag erna zijn ze volledig aan het werk als zij dat willen, want er ligt mede door de krappe arbeidsmarkt voldoende werk.

Flexibiliteit en vrijheid

SoloPartners heeft naast een brede enquête onder haar leden, ook de cijfers van de Kamer van Koophandel geraadpleegd om tot haar conclusies te komen. Ruim 120.000 zorgverleners werken inmiddels als zzp’er in de zorg en ongeveer een derde daarvan bestaat uit verpleegkundigen en verzorgenden. De voornaamste drijfveren om zelfstandig te worden zijn een grote behoefte aan meer flexibiliteit en vrijheid. Ruim tweederde van de zelfstandig verpleegkundigen laat zich bemiddelen naar opdrachten en een groot deel van deze groep wordt als flexibele schil ingezet bij zorgorganisaties. Een van de grotere bemiddelaars schreef onlangs 600 nieuwe zzp’ers in binnen twee maanden tijd. Zo’n sterke stijging heeft men de laatste tien jaar niet eerder meegemaakt.

Goed positioneren

SoloPartners merkt op dat het zzp’erschap in de zorg vooral een middel vormt tot een doel dat deze professionals hebben. Zij willen op een flexibele wijze invulling geven aan hun loopbaan. Dit past bij de bredere tendens van flexibilisering van arbeid in de samenleving. SoloPartners vraagt zich evenwel af of deze drang naar flexibilisering in de zorg vooral via zzp’erschap moet verlopen. Er zitten ook keerzijden aan het zzp’erschap in de zorg: SoloPartners ziet in de praktijk dat niet iedere zelfstandige op de hoogte is van de specifieke kwaliteitswet- en regelgeving die geldt bij zzp’erschap in de zorg. Als zzp’ers dan vervolgens bij controles tegen problemen aanlopen, dan blijkt dat zij de handdoek in de ring gooien en uitstromen. 65% van hun leden geeft aan de zorg te verlaten als het zzp’erschap teveel problemen oplevert.

Ons onderzoek naar 127.000 zzp’ers in de zorg, SoloPartners, 31 mei 2018: www.solopartners.nl

De voornaamste redenen om als zzp’er te werken in de zorg, SoloPartners, 14 maart 2018: www.solopartners.nl (Artikel niet meer beschikbaar)

Val ik onder de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg? Rijksoverheid, 1 augustus 2017: www.rijksoverheid.nl

‘In het belang van iedereen’. Jonge accountants presenteren maatregelen ter verbetering kwaliteit van hun beroep

Geschreven op . Gepost in Blogs, Financiële sector.

De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) publiceerde in 2014 drieënvijftig maatregelen ‘in het publiek belang’ ter verbetering van de kwaliteit en de onafhankelijkheid van de accountantscontrole. Het eens zo betrouwbare imago van de accountant had een flinke deuk opgelopen door schandalen die breed werden uitgemeten in de media, waaronder partnerbeloningen en de kwalijke cultuur die zou heersen in de wereld van de accountancy.|
We zijn vier jaar verder en de beroepsgroep vraagt zich af hoe men het vertrouwen van de maatschappij kan terugwinnen, de kwaliteit verder kan verhogen en jonge accountants kan behouden voor het beroep.

Op de site The Accountables van de Vereniging van Accountancy Studenten staat dat het verloop in de accountancy op dit moment extreem hoog is. De jonge accountant  – werkende accountancystudent, accountant in spé of accountant jonger dan dertig jaar – is niet langer gefascineerd door het beroep en het aantal dat nog partner wil worden binnen een kantoor is vaak maar op één hand te tellen.
De jonge accountants vinden het tijd worden hun gedachten op papier te zetten en hun stem te laten horen: Het is tijd voor actie. Daarom presenteren zij hun eigen concrete maatregelen, twaalf in getal die op de site staan beschreven.

Drie voorbeelden

6. Af van de checklisten-cultuur
Veel mensen verlaten de accountancy tegenwoordig omdat ze genoeg hebben van de checklisten-cultuur. Men heeft het gevoel checklist op checklist te moeten invullen – of zelfs checklisten in te moeten vullen om na te gaan of een bepaalde checklist is ingevuld – en niet meer na te denken en echt te auditen. Een gevolg van zoveel checklisten is ook dat (minder ervaren) teamleden de checklist zo invullen dat het bolletje wordt ingevuld dat niet zorgt voor een vervolgvraag. Hierdoor verdwijnt het kritische denkvermogen van een accountant. Checklisten zijn onder andere verzonnen om inconsistenties uit de controle te halen en dat is goed. De hoeveelheid aan checklisten moet alleen omlaag en er moet goed nagedacht worden of een bepaalde checklist echt toegevoegde waarde levert aan de controle. Het is tijd om de checklisten-cultuur te verlaten en bijvoorbeeld meer te focussen op soft skills van accountants. Dit zal een gunstig effect geven op de samenwerking binnen teams, goede communicatie en klantrelaties.

11. Minder focus op toezichthouder, meer focus op de maatschappij
Tijdens de controle wordt nog te vaak de vraag gesteld: ‘Wat zou de AFM hier van vinden?’ In plaats van: ‘Wat zou de maatschappij hiervan vinden?’. Tijdens de controle toetsen wij aan de regels die wij onszelf hebben opgelegd, in het belang van de maatschappij. Het is relevant om deze blik ook mee te nemen tijdens de controle. Wij jonge accountants vinden deze blik belangrijker dan de blik van de toezichthouder.

53. Schep geen verwachtingen die je niet waar kunt maken
Waarom scheppen wij de verwachting naar de maatschappij dat wij, mensen, in één keer 53 verbeteringen kunnen doorvoeren? Laten wij ons eerst richten op de elf maatregelen die wij hierboven beschrijven, dan ziet het accountantsberoep er al een stuk rooskleuriger uit, óók voor jonge accountants.

Lees verder: In het belang van iedereen – 53 maatregelen ter verbetering van de kwaliteit van de accountanscontrole en het behoud van jonge accountants in het beroep, door de Vereniging van Accountancy Studenten, The Accountables, 31 mei 2018: www.theaccountables.nl

Samenvatting In het publiek belang. Maatregelen ter verbetering van de kwaliteit en onafhankelijkheid van de accountantscontrole, Werkgroep Toekomst Accountangsberoep, 2014: www.nba.nl

 

Zijn examens moderne vreemde talen eigenlijk wel valide? Leraar Duits analyseert de eindexamenteksten

Geschreven op . Gepost in Blogs, Onderwijs.

Martin Ringenaldus, docent Duits op de Regionale Scholengemeenschap Goeree-Overflakkee Middelharnis, heeft zich verdiept in de eindexamenteksten Duits en daarover gepubliceerd op de site van Didactief, onafhankelijk vakblad voor het onderwijs. Ringenaldus vraagt zich af of het eindexamen Duits valide is? Om die vraag te beantwoorden heeft hij getracht de frequentie van woorden in examenteksten Duits te bepalen. Voor een valide examen zouden die overeen moeten komen met wat hij zijn leerlingen leert. Maar dat is niet zo. Slechts 86 woorden blijken in alle 20 examens tussen 2008 en 2017 voor te komen.

Jaarlijks veel klachten over het eindexamen

Ringenaldus:

“Elk jaar in examentijd wordt er op scholen en vooral in de sociale media door leraren enorm gefoeterd op de eindexamens, vooral bij de moderne vreemde talen (MVT) Duits en Frans. Triest hoogtepunt was de affaire rondom het eindexamen Frans VWO van 2017 dat fouten bevatte en tot een rechtszaak leidde. De rechter doet echter geen uitspraak over de validiteit van de regels of van de examens. Wanneer is een examen eigenlijk valide?

Helpt het om leerlingen examenidioom te laten leren?

Voor mijn vak Duits moeten leerlingen bij het examen Duitse teksten lezen, waarvan je mag aannemen dat ze aansluiten bij wat ze hebben geleerd. Ze moeten daartoe leesstrategieën kennen (zie hieronder) en woordkennis bezitten. Maar welke woorden zijn relevant? Op een aantal scholen leren leerlingen zogeheten examenidioom. Er zijn ook boekjes examenidioom (bijvoorbeeld hier) in de handel waarvan beweerd wordt dat de aangeboden woordenschat is samengesteld aan de hand van recente examens, kranten en tijdschriften. Mijn natuurkundeleraar zei vroeger altijd: “Meten is weten, gissen is missen”, dus heb ik getracht de frequentie van woorden in examenteksten te bepalen. Voor een valide examen zouden die overeen moeten komen met wat ik mijn leerlingen leer? Toch?

Ik heb met behulp van een eenvoudig online hulpmiddel de woordfrequenties van de verschillende gebruikte woorden bepaald van alle teksten in de examens Duits VMBO-GL/TL 2008 t/m 2017 beide tijdvakken (dus van 20 complete examens). In totaal heb ik hiermee ruim 12.000 verschillende woorden geteld, waarbij opgemerkt moet worden dat woordvarianten (bijvoorbeeld ‘klein’, ‘kleinen’, ‘kleinem’, e.d.) als aparte woorden worden gezien. Daar staat tegenover dat het programma woorden met verschillende betekenis die hetzelfde worden geschreven op één hoop veegt (bijvoorbeeld het bezittelijk voornaamwoord ‘sein’ en het werkwoord ‘sein’). Je zou de lijst nog wel kunnen vereenvoudigen, maar dat is een vrij complexe aangelegenheid. Voor het uiteindelijke beeld zal het, denk ik, niet veel uitmaken. Mijn bevindingen zijn schokkend, hier staan de belangrijkste op een rijtje:

* slechts 86 woorden blijken in alle 20 examens voor te komen waaronder de lidwoorden, de meeste voorzetsels, en een aantal signaalwoorden;

* slechts 5 zelfstandige naamwoorden komen in alle 20 examens voor (Tag, Schule, Menschen, Jahr/Jahre/Jahren en Beispiel);

* bijna 70% van alle verschillende woorden komt slechts in 1 van de 20 examens voor en deze woorden kunnen dus niet worden beschouwd als hoogfrequent;

* nog geen 4% van alle verschillende woorden komt in minimaal 10 van de 20 examens voor.

Een examen telt gemiddeld zo’n 1300 verschillende woorden, maar als je in totaal over 20 examens ruim 12.000 woorden telt, dan is het de vraag hoe het gebruikte vocabulaire in het ene examen met het gebruikte vocabulaire in een ander examen overlapt. Om die reden heb ik een matrix (zie afbeelding) gemaakt waarin ik in de eerste kolom per examen laat zien hoeveel verschillende woorden erin zijn gebruikt en hoeveel woorden van dat examen in elk van de andere 19 examens voorkomen. Dan blijkt dat dat gemiddeld 340 woorden zijn. Anders gezegd: voor het ene examen zou je 900 tot 1000 andere woorden moeten kunnen begrijpen dan voor elk willekeurig ander examen.

Tussen twee willekeurige examens vond ik slechts 26% overlap in vocabulaire. Dit is ook het geval als je van één jaar de examens van beide tijdvakken naast elkaar legt. Hoe kan een leraar de leerlingen hier adequaat op voorbereiden? Als bijna 70% van alle verschillende woorden in de 20 examens slechts in 1 van de 20 examens voorkomt, hoe kan een leerling dan ooit tot een woordbegrip van 95% komen dat volgens Alex Quigley (Closing the vocabulary gap) vereist is om leesvaardig te kunnen zijn? Hoe zinvol is het dan om leerlingen ‘examenidioom’ te laten leren? En als een leerling voor geen enkel examen leesvaardig zou kunnen zijn, is het huidige examen dan wel een valide instrument om de leesvaardigheid van leerlingen te meten? Wat zeggen de cijfers van de leerlingen over hetgeen zij daadwerkelijk met de taal kunnen? Hoe eerlijk is het om scholen op basis van examenresultaten te vergelijken en hieraan een waardeoordeel te koppelen? Wat zeggen de eindexamenresultaten eigenlijk over de kwaliteit van het geboden onderwijs op een bepaalde school”.

Klik hier voor verder lezen artikel van Martin Ringenaldus: Hoe valide is het eindexamen Duits? Didactiefonline, 1 juni 2018: https://didactiefonline.nl/artikel/hoe-valide-is-het-eindexamen-duits

Lees ook: The day after the day before. Reactie van Charlotte Goulmy op uitspraak kort geding examen Frans, Groepsblog Beroepseer, 30 augusus 2017: https://beroepseer.nl