Redactie Beroepseer

Het aantal claims tegen huisartsen is de afgelopen jaren met 55 procent gestegen. “Patiënten krijgen duizenden euro’s schadevergoeding na fouten huisarts”, meldde RTL Nieuws. Tussen 2012 en 2017 is het aantal schadeclaims bij de grootste verzekeraar van huisartsen VvAA – bij wie 80 procent van de huisartsen is verzekerd – opgelopen van 222 naar 345.
Ook het gemiddelde bedrag van de uitgekeerde vergoedingen, bijvoorbeeld als mensen invalide raken doordat ze te laat worden doorverwezen naar het ziekenhuis, nam de afgelopen vijf jaar toe, van gemiddeld 6600 naar 10.800 euro.

De meeste claims worden ingediend door patiënten die een hart- of herseninfarct hadden, die niet werd herkend door de huisarts. Het niet tijdig opmerken, betekent vertraging bij de noodzakelijke behandeling. In 73 procent van de claims loopt een patiënt langer met klachten door dan nodig is, waardoor ze niet kunnen werken of langer ziek zijn.

Oorzaken

Volgens VvAA zijn de mogelijke oorzaken van de stijging:

• Het sociale vangnet verschraalt:
  Vergoedingen vanuit de overheid zijn in de afgelopen jaren beperkt. Waar als gevolg van een medisch incident bijvoorbeeld een traplift nodig is, werd dit voorheen door de overheid vergoed. Nu maakt dit vaker deel uit van de schadevergoeding.
• Een stijgend aantal zzp’ers:
  Bij zzp’ers ligt het indienen van een claim eerder voor de hand. Omdat er voor hen vaak geen financieel vangnet is zoals voor werknemers, leidt uitval vaak tot direct inkomensverlies.
• Hogere vergoeding letselschadeadvocaten:
  Over de afgelopen jaren ziet VvAA tevens een stijging in de tarieven die letselschadeadvocaten rekenen voor hun diensten. Deze vergoeding maakt deel uit van de totale schadevergoeding met als gevolg dat die ook stijgt.

Door de toenemende werkdruk van huisartsen wordt de kans op fouten groter. Huisartsen hebben de laatste jaren meer taken gekregen van het ziekenhuis. Daarnaast staan patiënten er niet om te springen om te worden doorgestuurd naar het ziekenhuis in verband met hun eigen risico.

Ook het aantal tuchtzaken stijgt. Het aantal meldingen van fouten door huisartsen blijkt in zes jaar met 33 procent gestegen. Steeds meer patiënten dienen een klacht in bij het het Medisch Tuchtcollege.

Een van de oorzaken kan ook veranderende wetgeving zijn. Per 1 januari 2016 is de de wet kwaliteit, klachten en geschillen van kracht geworden. Sinds die datum is het eenvoudiger geworden voor patiënten om schadeclaims in te dienen. Volgens deze wet is het niet langer nodig een medisch expert in te huren. Deze heeft al een plek in de geschillencommissie door deze wet. Een toename van claims als gevolg van deze wet werd voorzien door onderzoekers.

Wantrouwen

Een tuchtklacht of schadeclaim gaat huisartsen niet in de koude kleren zitten. Er zijn dokters die er een burn-out door krijgen. Een enkeling stopt helemaal met werken, zegt huisarts Katerijne Slot in een gesprek met RTL Nieuws. Zij kreeg zelf te maken met zowel een tuchtzaak als een schadeclaim. Uiteindelijk waren beide klachten ongegrond. Deze zaken hadden grote invloed op haar werk: “Ik zag elke patiënt die ik binnenriep als een potentiele aanklager. Hoe goed ik die mensen ook kende, hoe aardig ik ze ook vond. Dus ik ging ze eigenlijk wantrouwen. Het is ontzettend akelig om dat te moeten voelen”. De invloed was zodanig dat Slot eerder ging doorverwijzen en meer bloedonderzoek ging aanvragen: “U vraagt wij draaien, zeg maar”.

Slot pleit voor betere communicatie voordat een claim wordt ingediend. Dat er een soort tussenstap komt waarbij arts en patiënt toch met elkaar in gesprek gaan onder begeleiding van een mediator, een klachtenbemiddelaar. Men kan dan vervolgens kijken of men er samen uit kan komen: “Dat neemt niet weg dat dat niet in de plaats komt van een tuchtcollege, omdat ik nog steeds denk dat het een goede zaak is, dat dat er is“.

Defensieve geneeskunde

In 2016 bleek overigens al dat 85 procent van de zorgverleners eerder toegeven aan de druk van derde partijen dan in de voorgaande tien jaar. Bij wat genoemd wordt defensieve geneeskunde verrichten zorgverleners onderzoeken en behandelingen niet om primair medische redenen maar uit angst voor klachten en claims. In landen als de V.S. waar een claimcultuur heerst, is dit al jaren een veelbesproken onderwerp.

Melchior Spies, directeur Medische Aansprakelijkheid VvAA: “De huisartsenzorg in Nederland is van zeer hoog niveau. Echter, we zien – naast alle andere maatschappelijke ontwikkelingen zoals verschraling van het sociale vangnet en vergrijzing maar ook patiënten die mondiger worden – dat de huisarts steeds meer taken krijgt en in lijn daarmee stijgt de kans op claims. Voor de toekomst vormt de combinatie van het toenemende aantal zorgtaken en de stijgende werkdruk een reëel risico voor de kwaliteit van huisartsenzorg. Dat is iets waar we met het hele veld alert op moeten zijn en waarin we huisartsen zoveel mogelijk ondersteunen”.

De VvAA ziet het als een belangrijk doel huisartsen te helpen om medische incidenten tot een minimum te beperken. Op de site van VvAA staan vijf punten vermeld die van nut kunnen zijn voor het waarborgen van de kwaliteit van de huisartsenzorg in Nederland.

Patiënten krijgen duizenden euro’s schadevergoeding na fouten huisarts, RTL Nieuws, 17 mei 2018: www.rtlnieuws.nl

Aantal bij VvAA ingediende huisartsenclaims stijgt licht, VvAA, 17 mei 2018: www.vvaa.nl (Artikel niet meer beschikbaar op site VvAA)

Patiëntenbelang onder druk door spagaat zorgverlener, Blogs Beroepseer, 29 maart 2016: https://beroepseer.nl/blogs

De organisatie voor zorgondernemers ActiZ, Branchebelang Thuiszorg Nederland (BTN) en de vakbonden CNV Zorg & Welzijn, FBZ, FNV Zorg & Welzijn en NU ’91 hebben op maandag 7 mei 2018 een akkoord bereikt voor een nieuwe CAO voor de verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg. De nieuwe cao heeft een looptijd van 15 maanden en gaat in op 1 april 2018. In het akkoord is een loonsverhoging van 4% opgenomen per 1 oktober 2018. Vanaf 1 september stijgen de leerlingsalarissen met 10%, en de stagevergoedingen zelfs met 16%.

Reële en dekkende vergoedingen

Om dit te realiseren is het noodzakelijk dat de financiers – overheid, zorgverzekeraars en gemeenten – reële en dekkende tarieven vaststellen én hanteren. Gemeenten betalen nu op grote schaal te lage tarieven voor thuishulp en zijn onvoldoende bekend met de nieuwe eisen van de wmo-zorginkoop. Door verzekeraars worden te vaak forse kortingen toegepast op de door de Nederlands zorgautoriteit vastgestelde maximumtarieven, en de loon-prijsindexering wordt onvoldoende toegepast. De sociale partners vinden dat onaanvaardbaar. Zij ontwikkelen een gezamenlijke strategie en trekken samen op om financiers ertoe te bewegen reële tarieven te hanteren.

Sector aantrekkelijk houden en instroom bevorderen

Werkgevers en vakbonden willen de zorgsector aantrekkelijk houden voor huidige medewerkers, uitstroom uit de sector voorkomen en nieuwe medewerkers aantrekken.
Behalve de structurele loonsverhoging en de marktconforme beloning, zijn er ook afspraken in de cao gemaakt over het bevorderen van instroom van nieuwe medewerkers en zij-instromers met een zogenaamde ‘oriëntatiebaan’.
Door een oriëntatiebaan kunnen mensen in een korte periode kennis maken met het veelzijdige werk in de VVT-sector (Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuiszorg). Het is bedoeld als glijbaan naar een reguliere baan of opleiding in de zorg. Dit is dan ook een belangrijk element in de cao geworden. Hoe meer mensen op een laagdrempelige manier kunnen kennismaken met de zorg, hoe beter.

Confrontaties

Naar aanleiding van het akkoord schreef Bart Kiers op de site van Zorgvisie – voor management en beleid in de zorg – dat die loonsverhoging van 4 procent, die forser is dan in andere sectoren, voor problemen gaat zorgen bij de financiers van de zorg: “Want 4 procent loonsverhoging is meer dan de zogeheten OVA-ruimte, de overheidsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling. Die bedraagt naar schatting 3 procent over 2018 en mogelijk 4 procent over 2019. Maar de loonsverhoging over 2019 kan nog hoger uitvallen dan de 4 procent. Want de looptijd is tot 1 juli 2019. Daarna loopt die 4 procent structureel door. En de vakbonden zullen er voor de rest van 2019 een schepje bovenop willen doen. Het ligt voor de hand dat er forse confrontaties in het verschiet liggen met de financiers in de zorg om de loonstijging ook echt te realiseren. In de verpleeghuiszorg zijn dat de zorgkantoren, in de wijkverpleging de zorgverzekeraars en in de Wmo de gemeenten”.

Werkgevers en vakbonden sluiten akkoord CAO-VVT met flinke loonsverhoging van 4%, BTN, 8 mei 2018: https://btn.nu/persbericht-werkgevers-en-vakbonden-sluiten-akkoord-cao-vvt-met-flinke-loonsverhoging-van-4/

Noot: Branchebelang Thuiszorg Nederland (BTN) heet voortaan Zorgthuis:  www.zorgthuisnl.nl

Sociale partners vormen één front tegen financiers, door Bart Kiers, Zorgvisie, 9 mei 2018: www.zorgvisie.nl

Onderhandelaarsakkoord CAO voor de Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuiszorg, en Jeugdgezondheidszorg 2018 – 2019, 7 mei 2018: www.fnvvoorzorg.nl (Website bestaat niet meer)

Besluit van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 7 mei 2018 tot algemeen verbindendverklaring van bepalingen van de collectieve arbeidsovereenkomst voor de Verpleeg-, Verzorgingshuizen, Thuiszorg en Jeugdgezondheidszorg, gepubliceerd in Staatscourant van 14 mei 2018, Officiële bekendmakingen: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2018-21486.html

Overheidsinstanties die verantwoordelijk zijn voor de zorg van burgers, werken nog steeds te veel vanuit hun eigen regels en kaders. Dit constateert Nationale ombudsman Reinier van Zutphen in zijn rapport Zorgen voor burgers. Van Zutphen: “Dat hokjesdenken blijft de toegang tot zorg belemmeren. Instanties missen vaak nog wat burgers echt nodig hebben in hun situatie. Burgers krijgen hierdoor geen passende zorg. Dit is al veel te lang het geval, het kan en moet nu snel beter”.

Overbodige (her)indicaties

De ombudsman vindt dat burgers zich niet hoeven te verdiepen in de werking van ‘het systeem van de overheid’. Om te voorkomen dat zij verstrikt raken in de complexe overheid moeten burgers gewoon terecht kunnen bij een eerste aanspreekpunt, waar zij geholpen worden in situaties waarbij meerdere overheden betrokken zijn. Hij mag er op vertrouwen dat hij, wanneer hij zich met een zorg- of ondersteuningsvraag bij de gemeente meldt, daar ook terecht kan. Het is vervolgens aan die gemeente om vast te stellen of de burger aan het juiste adres is of dat hij zich tot een andere instantie moet wenden. Is dat laatste het geval dan behoort de gemeente ervoor te zorgen dat er een ‘warme’ overdracht plaatsvindt.

De ombudsman ziet drie oplossingen om de door hem geanalyseerde knelpunten aan te pakken. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gaat hiermee met betrokken instanties aan de slag.

Meer dan een jaar geleden wees de ombudsman al op knelpunten die burgers ervaren als zij voor zorg aankloppen bij de overheid. En nog altijd hoort hij regelmatig van burgers dat het hen niet of nauwelijks lukt zorg of ondersteuning voor zichzelf te regelen. Op papier lijkt het allemaal goed geregeld maar in de praktijk zijn drempels te hoog, regels te complex en vallen mensen buiten de boot.

Een greep uit de knelpunten die burgers ervaren: het is niet altijd duidelijk bij welke instantie zij hun zorgaanvraag moeten indienen, zij worden van het kastje naar de muur gestuurd. Instanties wijzen burgers niet op onafhankelijke cliëntondersteuning. Hun zorg wordt niet gecontinueerd en zij ervaren bureaucratische rompslomp zoals overbodige (her)indicaties en te veel formulieren. Van Zutphen: “Deze knelpunten zijn ingrijpend, urgent en bestaan al veel te lang. Burgers moeten terecht kunnen bij één overheid waar instanties zoveel als nodig samenwerken”.

Oplossingen en afspraken

De Nationale ombudsman wil snel en concreet actie om de knelpunten op te lossen die de toegang tot zorg voor burgers belemmeren. Als oplossingen voor de betrokken instanties ziet hij dit:

1. Werk integraal en multidisciplinair en verwijs burgers door. Zorg voor een ‘warme’ overdracht.
2. Zorg voor een overbruggingsbudget in situaties waarin het niet direct duidelijk is welke zorgwet of financiering van toepassing is.
3. Zet de uitvoering centraal en investeer in scholing en methodiekontwikkeling. Maak moeilijke gevallen bespreekbaar, escaleer indien nodig en leer ervan.

Deze oplossingen heeft de ombudsman op 25 april 2018 besproken met het het ministerie van VWS, Zorgverzekeraars Nederland (ZN), Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. VWS, VNG en ZN gaan met de voorgestelde oplossingen aan de slag. In het najaar van 2018 zit de Nationale ombudsman opnieuw met hen aan tafel over de stand van zaken.

Rapport Zorgen voor burgers. Onderzoek naar knelpunten die burgers ervarenbij d e toegang tot zorg, door Annemarie Tuzgöl-Broekhoven, Jeanine Stam en Ramazan Atalikyayi, De Nationale ombudsman, 14 mei 2018: www.nationaleombudsman.nl

Samenvatting rapport Zorgen voor burgers: www.nationaleombudsman.nl

De Vereniging van Praktijkhoudende huisartsen (VPHuisartsen) ontvangt met regelmaat signalen over de toenemende werkdruk op huisartsen. Zo kreeg ze een brandbrief van Wendy Wolfe, huisarts in West-Friesland, die ze namens haar intervisieclub heeft gestuurd aan Huisartsenpost West-Friesland ((HAPWF) en Zorgkoepel West-Friesland (ZWF). In deze brief wordt de problematiek op de werkvloer en als praktijkhouder en ANW-verantwoordelijke duidelijk beschreven. Reden om de brief op de site van VPHuisartsen te publiceren.

VPHuisartsen schrijft dat ze haar best doet om verandering teweeg te brengen in de ANW problematiek^*) en de belasting voor huisartsen/praktijkhouders.

Hoorn, 3 mei 2018

Aan: Huisartsenpost en Zorgkoepel Westfriesland

Beste Stefan en Phyllis,

Als intervisiegroep met ervaren huisartsen (allen 50-plus) schrijven we deze open brandbrief mbt de werkdruk in het algemeen en in het bijzonder die op de HAPWF. We maken ons zorgen om de toenemende kans op fouten door overbelasting, hoge werkdruk, hoog werktempo, prikkelbaarheid van alle betrokkenen waardoor er minder goede communicatie is. Het gaat niet alleen om toename van de werkdruk en het werktempo tijdens de dagpraktijk en diensten, maar ook om het toegenomen aantal diensten. We zijn namelijk genoodzaakt om meer diensten dan voorheen zelf in te vullen, omdat er een zorgwekkend tekort aan waarnemers is ontstaan. De bedachte oplossing om meer dokters te laten werken (7-D9) werkt niet, omdat ook hier onvoldoende waarnemers te vinden zijn. Het is de laatste tijd meerdere keren voorgekomen dat de achterwacht zelfs in de nacht(!) opgeroepen werd.

In deze brief beschrijven we de problemen die wij ervaren en de gevolgen daarvan voor ons en voor de dagpraktijk. We doen een dringend beroep op jullie om deze zaak verder te onderzoeken en samen met ons en de landelijke organisaties te werken aan oplossingen.

Probleem 1. Onverkochte diensten

Wij ‘verkopen’ al jaren onze nachtdiensten, vanwege de impact die nachtdiensten hebben op ons dag- en nachtritme en ons energieniveau. Sinds 2017 lukt het nauwelijks meer om een waarnemer te vinden voor met name de nachtdienst, met alle consequenties van dien (zelf van slag, de volgende
dag niet in de praktijk, toename van de werkdruk voor collega’s of doordat collega’s er niet zijn, etc). Dat alleen praktijkhouders voor de invulling van de diensten verantwoordelijk zijn is niet veel langer meer vol te houden voor de betrokkenen.

Probleem 2. Onvoldoende waarneming voor de dagpraktijk

Waarneming voor de dagpraktijk bij vakantie of ziekte blijkt (zeer) lastig in te vullen, waardoor enkelen van ons extra dagen werken in de dagpraktijk. Door de hoge werkdruk en het hoge werktempo overdag verkiezen wij, net als veel andere huisartsen het om ‘parttime’ te werken, 3 of 4 dagen per week. Parttime staat hierbij tussen aanhalingstekens omdat we ook met 3 dagen werken, gemakkelijk weken van 40 uur werken halen. Bij uitval van een collega en het niet kunnen vinden van een waarnemer, gaan we zelf maar weer extra werken.

Probleem 3. Lange werkdagen, hoog werktempo, geen of onvoldoende pauzes

De dagpraktijken zijn geopend van 8.00 – 17.00 uur. Een aansluitende avonddienst betekent werken van 8.00 tot 23.00 uur. Dat is in strijd met het arbeidsrecht en niet goed voor de kwaliteit van zorg. Voorheen was het nog wel te doen: eerder stoppen met het middagspreekuur, een rustige start op de post en een rustig laatste uur op de avond. Door de toegenomen zorgvragen is het nu echt anders en schieten ook de geplande pauzes in de avond er vaak bij in. Ook de overdracht gebeurt nog maar zelden met alle artsen. Een deel werkt ook tijdens deze overdrachten gewoon door. Als je al even de tijd neemt om te eten, na een uur of 3-4 non stop hard werken, komen ook daar vragen tussendoor. Het werktempo en ontbreken van pauzes is ondenkbaar in een normale CAO en vinden wij zelfs voor ons eigen personeel niet verantwoord.

Probleem 4. Geen opvolgers voor stoppende collega’s

Een HAGRO of HOED^**) wordt extra belast met de dagpraktijk en diensten van een collega die om welke reden dan ook niet meer werkt. Door het tekort aan waarnemers doen de zittende praktijkhouders dit werk erbij, soms voor een lange periode. Dat is niet vol te houden.

Kortom: dit alles tezamen maakt dat wij, als praktijkhouders, onevenredig belast zijn, ons overbelast voelen en dreigen om te vallen. Houd hierbij rekening met een domino-effect, want na de één, dreigt de ander uit te vallen.

Wij roepen om hulp en wensen dat er oplossingen komen om te zorgen dat we in een acceptabel aantal uren en in een gezond tempo kunnen werken. Hierbij willen we alle betrokken partijen oproepen zich in te zetten voor oplossingen, zowel lokaal als landelijk.

Ons vak is mooi, maar bij te veel wordt het te zwaar en dan dreigen er fouten gemaakt te worden, met alle consequenties van dien.

Namens Carola Bakker, Margot Haan, Ilona Bolhuis en Annet Wind,

Met zorgelijke groet

Wendy Wolfe

Het water voorbij de lippen, VP Huisartsen, 9 mei 2018: www.vphuisartsen.nl

^Noten
*) ANW = Avond, nacht en weekend.  Sinds 2013 verzorgt ANW Nederland de bereikbaarheidsdiensten tijdens de avonden, weekenden en nachten van de artsen in zorginstellingen door heel Nederland. In juni 2016 is daar de ondersteuning van huisartsen en huisartsenpraktijken bij gekomen. ANW Nederland is een professionele, landelijk opererende organisatie voor huisartsen, huisartsenpraktijken, andere (para)medische praktijken, verpleeghuizen en instellingen voor mensen met een verstandelijke beperking.

^**) HAGRO = Huisartsengroep. HOED = Huisartsen onder één dak.