21ste-eeuwse vaardigheden, zoals creatief denken en omgaan met ict, komen veel te weinig aan bod in het onderwijs. Niet op democratische scholen, waar leerlingen meepraten én meebeslissen over alles, van te laat komen tot het nemen van een schoolkat. Werkt dat?
Journalist Astrid Schutte liep mee op drie democratische scholen. Ze brengt verslag uit in een driedelige serie artikelen in Vrij Nederland. Het eerste deel, verschenen op 24 juli 2018, is getiteld Democratische scholen: toekomst of uitwas?

Astrid Schutte:

“Het wetsvoorstel ‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ dat na de zomer wordt ingediend, geeft scholen met een nieuw onderwijsconcept meer kans op bekostiging door de overheid. Democratische scholen bijvoorbeeld. Kinderen besturen daar samen met begeleiders en directie de school. ‘Ik vind drie maal per week te laat komen wel heel veel.’

‘Afspraak negen: te laat komen. Als je meer dan drie keer per maand te laat komt, krijg je een gesprek met je mentor. Wat vinden we?’

De 16-jarige Jonas is voorzitter van de Leerlingenkring die in democratische school Vrije Ruimte iedere woensdag samenkomt. In de voormalige pastorie van de rooms-katholieke kerk aan de Haagse Stadhouderslaan, zitten zes leerlingen en begeleider Claartje van der Grinten rond een tafel. Op de Vrije Ruimte zitten zeventig kinderen in de leeftijd van vier tot achttien jaar. In de Leerlingenkring zitten afgevaardigden uit verschillende leeftijdsgroepen.

‘Ik dacht dat de afspraak was: drie maal per week te laat en dan een gesprek met de mentor,’ zegt Ruben (12).
Jonas: ‘Eerst was het driemaal per maand en daarna drie maal per week, maar dat is nooit aangepast. De vraag is: moet het zo blijven of willen we het anders?’
Sem (13): ‘Er was ook nog iets over de Inspectie.’
Jonas: ‘Misschien is drie maal per week beter en dan inderdaad Leerplicht erop afsturen.’
Lars (10): ‘Ja, want ik vind drie maal per week wel heel veel.’
Begeleider Claartje van der Grinten: ‘Je kunt Leerplicht er wel op af sturen, maar het gaat er meer om dat mensen er last van hebben als je te laat komt. Dat anderen dan op je moeten wachten.’

21st Century Skills

21ste-eeuwse vaardigheden als kritisch en creatief denken, problemen oplossen en omgaan met ict zijn belangrijk maar komen te weinig doelgericht en structureel aan bod op scholen. Dat vond de Stichting voor Leerplanontwikkeling vier jaar geleden. Platform Onderwijs 2032, aan het werk gezet om het Ministerie van Onderwijs te adviseren over de toekomst van het onderwijs, stelde twee jaar later dat 21ste-eeuwse vaardigheden tot het kerncurriculum van basis- en middelbare scholen zouden moeten horen. En ondanks stevige kritiek – leraren zouden te weinig hebben mogen meepraten – op het Platform volgden vorig jaar Onderwijscoöperatie, PO- en VO-raad, AVS, LAKS en Ouders & Onderwijs met hetzelfde advies: er moet méér aandacht komen voor burgerschap en digitale vaardigheden. Ook minister Slob vindt burgerschap zo belangrijk dat hij onlangs aankondigde dat hij preciezer wil omschrijven wat de scholen op dat vlak moeten doen.

Democratische scholen zijn sinds hun oprichting primair gericht op het ontwikkelen van 21st Century Skills, zoals ze ook wel worden genoemd. Ze werken met sociocratische kringen. Elk kind dat naar een democratische school gaat, leert meepraten in ‘kringen’ over bijvoorbeeld regels voor te laat komen, uitgaven voor materialen en uitjes en over hoe ze met elkaar willen omgaan. De kringen werken sociocratisch: een beslissing wordt pas genomen als niemand overwegend bezwaar heeft. Er zijn leerlingenkringen, een begeleiderskring, een ondersteunerskring, een ouderkring, een schoolkring (dagelijks bestuur) en een bestuurskring. Veel democratische scholen hebben ook een communicatiekring. Pas toen iedereen van die kring ‘consent’ was, mocht de auteur van dit artikel komen kijken. Wat hielp: ze had een boek geschreven over voorloper Iederwijs.

Lees het hele artikel van Astrid Schutte: Democratische scholen: toekomst of uitwas?, Vrij Nederland, 24 juli 2018: www.vn.nl