Redactie Beroepseer

Werkdruk op universiteiten wordt niet verholpen door meer tijd aan werk te besteden. Alleen een gezamenlijke aanpak kan  de werkdruk terugdringen. Dat is de conclusie van Ali Haseltalab in een artikel over werkdruk op de site van Delta, journalistiek platform van de TU Delft.
Haseltalab is post doctoraal onderzoeker aan de TU Delft, afdeling Maritime and Transport Technology.

Volgens wetenschappers is er sinds de jaren tachtig een drastische transformatie gaande op de universiteiten; de werkomstandigheden zijn bepaald slechter geworden. Maria do Mar Pereira, Associate Professor aan de Universiteit van Warwick in Engeland, concentreert zich op twee recente trends in het leven van academici: extensification en elasticisation van tijd en ruimte van het werk op de universiteit. (Elasticisation is ontleend aan elastic: rekbaar; extensification = extensivering: uitbreiding).

Pereira is van mening dat als gevolg van de duizelingwekkende ontwikkeling van de informatie- en communicatietechnologie, elke plaats en elk moment in principe gebruikt kan worden om te werken. Daar komt nog bij dat in veel landen de hoeveelheid werk is toegenomen. De huidige ‘normale’ hoeveelheid werk is zo zwaar dat academici hun werk alleen kunnen doen – college geven, onderzoek doen en administratie – door er meer uren aan te besteden dan in hun contract staat vermeld.

Academici raken in de war

Elasticisation en extensification hebben bijgedragen aan bezuinigingen in het hoger onderwijs. Dat is ook funest gebleken voor het persoonlijke leven van academici en studenten. De competitie – je verzekeren van een baan of van subsidie – wordt intenser. Men moet zoveel mogelijk presteren en elke kans aangrijpen – in tijd en in ruimte – om cv en netwerk aan te vullen en te versterken. In zo’n arbeidscultuur raken academici in de war. Ze weten niet hoeveel genoeg is en ze zijn onzeker of ze de dingen wel goed doen of even goed doen als de ander.

Pereira stelt voor naar dit onderwerp te kijken door de ogen van de Franse filosoof Michel Foucault (overleden 1984) die het had over de ‘conceptualisering van macht’. Macht wordt niet uitgeoefend door verbieden maar door normalisering, zelfregulering en zelfdiscipline. Het gevolg is dat veel academici overwerk verrichten terwijl dat niet van hen wordt gevraagd. Ze doen het om hun ‘productiviteit’ zoveel mogelijk te verhogen.

Deze houding doet Haseltalab denken aan het beroemde essay van de Duitse filosoof Walter Benjamin, Kapitalismus als Religion (Kapitalisme als religie, 1921) waarin hij beweert dat het kapitalisme een cultusdienst is waarin schuld een rol speelt, net zoals in religie.
Het kapitalisme als cultusdienst of religie beschouwen gaat tegen de officiële visie van het historisch materialisme in – het wordt een ideologisch systeem dat los staat van de in het Marxisme zo belangrijk geachte ontwikkeling van productiekrachten.

Op de moderne universiteit worden “belangeloos werken en lange uren maken synoniem aan martelaarschap en religieus lijden”. Iemand die extensivering van academisch werk weigert, krijgt te maken met gevoelens van schuld of schaamte. Dat heeft bij veel academici geleid tot een systeem van zelfcontrole.

Academici voelen zich gestrester dan het publiek in het algemeen

Veel academici zijn inderdaad voorbeeldige, neoliberale onderdanen. De hele tijd zijn ze bezig met het bevorderen en bevestigen van een zelfcontrole-systeem om hun productie te verhogen. Geen wonder dat in veel landen academici zich gestrester voelen dan het publiek in het algemeen.

Academische werkdruk staat beslist niet op zichzelf. Wereldwijd verkeren politiek en economie in een overgangstijd. Er is bijna geen enkel wetenschappelijk of filosofisch rapport te vinden dat niet de relatie legt tussen werkdruk, kapitalisme en neoliberalisme. De totale onderwerping van staten aan de eisen van de markt heeft geleid tot ernstige gevolgen voor de universiteiten en tot een andere rol in de maatschappij.
Als gevolg van marktgeoriënteerd management en controle wordt het fundamentele recht van universiteiten op onderwijs van minder maatschappelijk betekenis. Het wordt op de moderne universiteit nu beschouwd als een soort handelsartikel voor strategische zetten. Een setje managementtechnieken is al geschikt gemaakt voor dit soort universiteit.

Wie het veranderende karakter van de universiteit erkent, ziet het effect ervan op academici en studenten. Bezuinigingen doen werkdruk toenemen op verschillende manieren. Ze leiden bijvoorbeeld tot een toename van taken voor steeds minder mensen omdat er banen en functies zijn geschrapt. Wat vrouwelijke academici betreft, voor hen zijn de gevolgen nog ongunstiger. De kloof tussen honorering van mannen en vrouwen op de universiteit is dieper geworden.

Niet een individueel probleem met individuele oplossingen

Toenemende werkdruk bij academici is niet een individueel probleem met individuele oplossingen. Veel mensen denken misschien dat ze de hoeveelheid werk niet aan kunnen omdat ze niet goed genoeg zijn, of niet nauwkeurig of gedisciplineerd genoeg. Ze denken dat ze hun levensstijl moeten aanpassen en meer tijd moeten vrijmaken voor werk, vroeger opstaan of ook in de weekeinden gaan werken. Deskundigen gaan hiertegen in en geven aan dat bewustwording noodzakelijk is, evenals verzet tegen werkdruk.

Ook dient men te beseffen dat politieke en economische strijd de werkdruk doet toenemen en leidt tot onrechtvaardigheid in de werkomgeving van de universiteit. Nodig is ons collectief te richten op oplossingen voor het probleem. Yoga noch mindfulness noch lange vakanties en sabbaticals zullen ons op de lange termijn helpen. We kunnen het probleem alleen verhelpen als we ons bewust zijn van het probleem. Alleen met vereende kracht kan er verzet worden geboden tegen het destructieve beleid en de managementsystemen, oorzaken van zowel de directe als indirecte, toenemende werkdruk op de universiteit.

Zie: Work pressure in academia: collective awareness and resistance, door Ali Haseltalab, Delta,16 juli 2019: www.delta.tudelft.nl/article/work-pressure-academia-collective-awareness-and-resistance

Educate yourself about the root causes of work pressure, door Ali Haseltalab, Delta, 3 juli 2019: www.delta.tudelft.nl/article/educate-yourself-about-root-causes-work-pressure

‘Universities resemble capitalist enterprises’, door Ali Haseltalab, Delta, 1 juni 2017: www.delta.tudelft.nl/article/universities-resemble-capitalist-enterprises

Foto bovenaan is van Nikolay Georgiev

Het boek Op de schouders van reuzen draagt als motto: “Als ik verder heb gezien dan anderen, komt dat doordat ik op de schouders van reuzen stond”. (Isaac Newton in een brief aan zijn collega-onderzoeker en rivaal Robert Hooke, 1675).

Op de schouders van reuzen is geschreven door Paul A. Kirschner, universiteitshoogleraar en hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit; Luce Claessens, universitair docent op de afdeling Educatie aan de Universiteit Utrecht en Steven Raaijmakers, onderwijsadviseur bij Onderwijsadvies & Training aan de Universiteit Utrecht.
Het boek is gratis te downloaden in PDF of tegen betaling in druk te bestellen bij de uitgever. De ondertitel luidt: Inspirerende inzichten uit de cognitieve psychologie voor leerkrachten.

Effectief benutten

Begrippen als cognitive load theory, dual coding en scaffolding klinken mooi en er zit degelijk onderwijskundig onderzoek achter, maar hoe kun je als leraar deze wetenschappelijke begrippen effectief benutten in je lespraktijk?

In de inleiding schrijft Paul A. Kirschner:

“Wisbordjes gebruiken tijdens de instructie, voordoen hoe iets moet,leerlingen begeleiden tot ze het zelf kunnen – het is slechts een greep uit de dingen die je als leerkracht dagelijks doet. Je staat er misschien
niet meer bij stil, maar die dingen zitten niet toevallig in je gereedschapskist. Ze zijn gestoeld op hoe kinderen leren en wat zij nodig hebben. Dat is onderzocht ten beschreven door de reuzen uit het onderwijsonderzoek. In dit boek stellen we enkele van die reuzen aan je voor.Vaak zijn het pioniers, onderwijsonderzoekers die als eerste licht lieten schijnen op zaken die we voorheen nog niet begrepen of waar we nog geen bewijs voor hadden. Ze keken goed naar hoe leerkrachten lesgeven en hoe kinderen leren
en maakten de vaak impliciete kennis hierover expliciet. Hun werk inspireerde vele onderzoekers en leerkrachten en heeft een stempel gedrukt op hoe we tegenwoordig lesgeven.

We selecteerden voor dit boek 24 sleutelwerken oftewel kernartikelen over leren en onderwijzen van de laatste decennia; het oudste artikel is uit 1960 en de meest recente zijn uit 2013. Zoals elke selectie is
ook die van ons verre van volledig – en dat streefden we ook niet na. Wij putten vooral uit het domein van
de cognitieve psychologie. Er ging aan de selectie ook geen wetenschappelijk onderzoek vooraf, al hebben we uiteraard wel verder gekeken dan onze eigen boekenkasten en voorkeuren, bijvoorbeeld door het ‘in de groep te gooien’ op Twitter; de reuzen komen dus niet alleen uit onze kokers. We kunnen met gemak een tweede boek maken met 24 andere artikelen en nog steeds incompleet zijn. Maar in de beperking toont zich de meester (of juf )”.

Tien didactische hoofdzonden

“Het boek wordt ingeleid met een kernartikel van Benjamin Bloom, waarin deze beroemde onderwijspsycholoog haarscherp de taak en de kracht van onderwijsonderzoek neerzet: het vinden van effectieve instructiemethodes.We beschouwen hem als de reus aan wie vele andere reuzen, bijvoorbeeld John Hattie, schatplichtig zijn. We leiden het boek uit met twee hoofdstukken. Eén daarvan gaat over tien didactische hoofdzonden, ideeën of aanpakken die verleidelijk logisch en goed klinken – en om die reden helaas omarmd worden door velen – maar die het leren juist in de weg zitten.
We besluiten het boek met een overzicht van de belangrijkste tips uit dit boek”.

Download hier in PDF: Op de schouders van reuzen, door Paul A. Kirschner, Luce Claessens en Steven Raaijmakers, 162 p., december 2018: https://newsroom.didactiefonline.nl

Op de schouders van reuzen, Didactief online: https://didactiefonline.nl

Vorig jaar pleitte een groep Europese wetenschapsfinanciers dat iedereen vanaf 1 januari 2020 vrije toegang krijgt tot wetenschappelijke publicaties. Om dat mogelijk te maken zouden uitgevers hun betaalmuur voor wetenschappelijke artikelen moeten afbreken.

Jeroen Piersma en Ilse Zeemeijer schrijven in Het Financieele Dagblad (FD) dat onderhandelingen om open access mogelijk te maken stroef verlopen. Open access leidt tot veel discussie, maar is vooralsnog niet de beloofde revolutie die de markt van uitgevers radicaal gaat veranderen.
De macht van een uitgever als Elsevier bijvoorbeeld is niet zomaar gebroken. Maar ook academici blijken verdeeld.

Beleggers maken zich zorgen

Toen eerder dit jaar de Universiteit van Californië de onderhandelingen met Elsevier over een nieuw miljoenencontract voor wetenschappelijke tijdschriften afbrak, zakte de koers van moederbedrijf Relx met ruim 7%. Beleggers schrokken van deze tegenvaller voor ’s werelds grootste wetenschappelijke uitgever.

De koers herstelde zich snel, maar de dip was toch een signaal dat beleggers zich zorgen maken. De roep om vrije toegang tot wetenschappelijke publicaties – open access – klinkt de afgelopen jaren steeds luider. Wetenschappers klagen dat onderzoek dat gefinancierd is met belastinggeld achter betaalmuren van grote uitgevers zoals Springer en Elsevier staat. Zij verdienen hun geld met de verkoop van dure abonnementen

Voorstanders van open access willen het verdienmodel van uitgevers veranderen. Bij open access betaalt de wetenschapper of zijn financier vooraf een bedrag aan de uitgever voor het publiceren. Na deze ‘article processing fee’ is het artikel voor iedereen toegankelijk. Een abonnement is dan niet meer nodig.

De onderhandelingen in Californië laten zien dat uitgevers niet zomaar overstag gaan. Ook de onderhandelingen tussen Elsevier en de koepel van 14 Nederlandse universiteiten, de VSNU, over een nieuw contract verlopen stroef.
Dit alles vergt tijd omdat het gaat om gesprekken “die verder strekken dan alleen toegang tot wetenschappelijke inhoud”, aldus een woordvoerder van Elsevier.
Op de achtergrond speelt mee dat de grote Europese wetenschapsfinanciers – waaronder de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) – vorig jaar met elkaar hebben afgesproken dat vanaf 2020 al het door hen gefinancierde onderzoek 100% open acces moet zijn. Inmiddels is de deadline voor dit zogenoemde Plan S^*) uitgesteld naar 2021.

Positie te danken aan publicaties

Ook academici zijn verdeeld. Dat komt, aldus Het Financieele Dagblad, omdat veel prominente wetenschappers hun positie te danken hebben aan publicaties in de veel geciteerde prestigieuze tijdschriften van grote uitgevers, oftewel titels met een hoge ‘impactfactor’. Zij vrezen dat Plan S ten koste gaat van hun carrière.

“Wij houden onszelf gevangen in het systeem van tijdschriften met een hoge impactfactor”, zegt voorzitter Stan Gielen van NWO tegen het FD: “Daarom vinden wij dat er een ander systeem moet komen voor het waarderen van onderzoekers en hun werk. Zolang dat er niet is, blijven wetenschappers kicken op die tijdschriften”.

Voor analisten is de conclusie helder: open access leidt voorlopig niet tot een revolutie op de uitgeversmarkt. Daarvoor zijn universiteiten te klein en is de afhankelijkheid van grote uitgevers te groot, aldus analist Konrad Zomer van ABN Amro. “Universiteiten kunnen niet om Elsevier heen”.

Lees het hele artikel Universiteiten trekken ten strijde tegen betaalmuur uitgevers, door Jeroen Piersma en Ilse Zeemeijer, Het Financieele Dagblad, 25 juli 2019: https://fd.nl

^Noot
Plan S is een initiatief voor het stimuleren van open access publiceren. Het plan is gepubliceerd in september 2018 en in mei 2019 aangepast. Het initiatief wordt gesteund door een internationaal consortium van onderzoeksfinanciers: cOAlition S. Plan S vereist dat wetenschappelijke publicaties die gefinancierd worden door deelnemende organisaties, waaronder NWO en ZonMw, vanaf 2021 in compliant open access tijdschriften of platforms gepubliceerd moeten worden.
Zie: Wat is plan S? Universiteitsbibliotheek RUG: www.rug.nl/library/open-access/funder-policies/plan-s/

Foto helemaal bovenaan is van Luis Wilker