Op woensdag15 maart 2023 organiseert de Algemene Onderwijsbond (AOb) een webinar over academische vrijheid. Aan het webinar nemen deel Susanne Täuber, sociale wetenschapper en expert sociale veiligheid, columnist Rosanne Hertzberger en Ceren Pekdemir, AOb-sectorbestuurder. Zij buigen zich over de vraag hoe we deze vrijheid kunnen waarborgen.

Aanleiding is het ontslag van universitair hoofddocent Susanne Täuber door de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Vanwege een ‘verstoorde werkrelatie’ is het contract met de hoofddocent ontbonden. Dat heeft de kantonrechter bepaald op 8 maart 2023.

Zie uitspraak van Rechtbank Noord-Nederland op Rechtspraak.nl: https://uitspraken.rechtspraak.nl/#!/details?id=ECLI:NL:RBNNE:2023:854

Reactie van Täuber

Journalist Karen Hagen bij de Algemene Onderwijsbond schrijft op de site over de reactie van Täuber : “Het scenario waar ik zo bang voor was, komt hiermee uit. Als je ongewenst gedrag aankaart, word je ontslagen”. Een dag erna is de wetenschapper nog bezig met het lezen en interpreteren van het vonnis. “Deze uitspraak bereikt vooral dat de angstcultuur erger wordt. Het laat zien dat mensen die prima functioneren en al lange tijd in vaste dienst zijn, weggewerkt kunnen worden. Mensen durven op deze manier niets kritisch meer te zeggen”, zegt Täuber die veel onderzoek doet en expert is op het gebied van sociale veiligheid.

De docent werkte sinds 2009 bij de Rijksuniversiteit Groningen en kreeg in 2015 een vast contract aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde. Daarnaast is ze lid van de nationale adviescommissie diversiteit en inclusie waarvoor ze door de onderwijsminister is benoemd. De kiem van het conflict met de universiteit begon volgens de rechter al een aantal jaren terug toen Täuber een promotie misliep en een formele klacht over discriminatie indiende.

Daarna schreef ze een wetenschappelijke publicatie over het Rosalind Franklin Fellowship-programma dat vooral als doel heeft om de positie van vrouwelijke wetenschappers te verbeteren en te bevorderen. “In de publicatie schreef ik kritisch over dit programma aan mijn universiteit. Het programma ondermijnde de positie en daarmee de gelijkheid van vrouwen juist omdat het de ongelijkheidspraktijken op de werkvloer niet aanpakt”, zegt Täuber die een causaal verband ziet tussen deze kritische publicatie en haar ontslag. “Ik heb documenten die dat kunnen aantonen”.

Tauber zegt dat dit ontslag de kern van de academische vrijheid raakt. In februari 2023 won zij de AOb-prijs Academiekus voor haar inzet voor de academische vrijheid. Deze prijs wordt elk jaar op Valentijnsdag uitgereikt aan een academicus die zich op een bijzondere wijze heeft ingezet voor de wetenschap. De jury was onder de indruk van het verhaal Professorale pestkoppen, dat Täuber publiceerde in weekblad De Groene Amsterdammer van 14 februari 2023 over grensoverschrijdend gedrag in de wetenschap, samen met Yolande Jansen, Natalie Scholz en Remco Tuinier.

Aanmelden voor webinar Academische vrijheid. Aanvang 19.00 uur op woensdag 15 maart 2023: www.aob.nl/agenda/webinar-academische-vrijheid/

Rechter besluit dat universiteit Täuber mag ontslaan, door Karen Hagen, Algemene Onderwijsbond, 9 maart 2023: www.aob.nl/nieuws/rechter-besluit-dat-universiteit-tauber-mag-ontslaan/

Over academische vrijheid

In 2021 verscheen het rapport Goede wetenschap. Een visie van binnenuit. Het rapport is voortgekomen uit het project Bevorderen van verantwoorde onderzoekspraktijken van ZonMw.  Het project is door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) geïnitieerd en bij ZonMw ondergebracht. In deze studie is onderzocht hoe wetenschappers in vijf verschillende disciplines – wiskunde, scheikunde, filosofie, antropologie en medicijnen – wetenschap vorm geven, tegen welke problemen ze daarbij aanlopen en wat zij zelf als goede wetenschap zien.
Downloaden Goede wetenschap. Een visie van binnenuit: https://beroepseer.nl

R.A. J. van Gestel schreef er een artikel over, getiteld  Wettelijke bescherming van de academische vrijheid? in het tijdschrift RegelMaat (aflevering 4 van 2021). Van Gestel is hoogleraar theorie en methode van wetgeving aan de Universiteit van Tilburg en hoogleraar methodologie van juridisch onderzoek aan de Katholieke Universiteit Leuven.
Het artikel is te lezen op de site van Boom Juridische Tijdschriften: www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/regelmaat/2021/4/RM_0920-055X_2021_037_004_006/fullscreen

Op Linkedin schrijft Van Gestel (13 maart 2023) n.a.v. het ontslag van Täuber: “Mijn indruk op grond van een studie naar de bescherming van de academische vrijheid is dat je in de praktijk juist wel tamelijk gemakkelijk ontslagen kunt worden en je zelden met succes op de academische vrijheid kunt beroepen wanneer er sprake is van verstoorde arbeidsverhoudingen”.
Van Gestel verwijst vervolgens naar de rechtszaak van Paula van Manen die totaan de Hoge Raad heeft moeten procederen om voor elkaar te krijgen dat er beter naar haar recht op vrijheid van meningsuiting wordt gekeken. Van Manen werd ontslagen als docent door ROC Nijmegen, omdat zij in 2019 een kritisch boek publiceerde over de vernieuwing van het onderwijs. Zie: Webinar over arrest Hoge Raad inzake Paula van Manen en de vrijheid van meningsuiting van docenten, Blogs Beroepseer, 17 oktober 2022: https://beroepseer.nl

Paula van Manen n.a.v. ontslag van Täuber op Twitter (13 maart 2023): “Opnieuw is een kritische docent ontslagen vanwege een ‘verstoorde werkrelatie’. De docent ziet een causaal verband tussen een kritische publicatie en haar ontslag. Kan zij dit causale verband aantonen, dan kan mijn uitspraak van de Hoge Raad haar helpen”.

Tot slot een tweet (11 maart 2023) van Ingrid Robeyns, hoogleraar Ethiek van Instellingen aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht: “We moeten dringend een grondig debat voeren over hoe de wetenschap in Nederland zichzelf reguleert, wat we onder academische vrijheid verstaan, wat daar grenzen/rechten/plichten van zijn en wat bescherming AV betekent voor hoe we universiteiten inrichten (incl. personeelsbeleid)”.

KNAW

De Koninklijke Akademie van Wetenschappen (KNAW) presenteerde op 17 februari 2021 het rapport Academische vrijheid in Nederland. Een begripsanalyse en richtsnoer, geschreven door de Commissie voor de Vrijheid van Wetenschapsbeoefening. Voorzitter is Paul van der Heijden, emeritus hoogleraar internationaal arbeidsrecht aan de Universiteit Leiden.
Rapport downloaden op KNAW: www.knaw.nl/publicaties/academische-vrijheid-nederland
Zie ook: Rapport ‘Academische vrijheid in Nederland’ gepresenteerd door KNAW, Blogs Beroepseer, 17 februari 2021: https://beroepseer.nl

Petitie Susanne Täuber

Meer dan 2300 mensen hebben inmiddels een petitie getekend om dr. Susanne Täuber opnieuw aan te nemen aan de Rijksuniversiteit Groningen (stand op 13 maart ‘s avonds). Een Open Brief is gezonden aan voorzitter Jouke de Vries en de leden van het College van Bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen op 10 maart 2023, die aldus begint:

“Wij ondergetekenden – medewerkers, collega’s en studenten van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), bijgestaan door bezorgde collega’s van andere instellingen over de hele wereld – zijn geschokt over het ontslag van dr. Susanne Täuber. De feiten in deze zaak zijn duidelijk: dr. Täuber is gestraft voor het uitoefenen van haar academische vrijheid. De rechtbank staat de RUG dan wel toe haar te ontslaan. De uitspraak toont echter ook dat de negatieve reactie de universiteit op een (peer-reviewed) publicatie over haar ervaringen met genderdiscriminatie aan de universiteit aanleiding was voor de “ernstig verstoorde” werkrelatie. Er zijn ook verontrustende details aan het licht gekomen over de manier waarop de universiteit dr. Täuber onder druk zette: zo moest zij onder meer toekomstige publicaties censureren om haar positie te behouden”.

De brief eindigt met:

“Kortom, dr. Täubers aanstelling moet hersteld worden, de klachtenprocedures moeten hervormd worden en het is noodzakelijk om bindende bescherming van de academische vrijheid vast te stellen. De relatie tussen de Rijksuniversiteit Groningen enerzijds en de mensen die er werken, onderwijzen en studeren anderzijds is de afgelopen weken ernstig verstoord, maar die relatie kan worden hersteld als het College vandaag begint met deze maatregelen”.

Lees hier de hele Open brief, met namen ondertekenaars, 10 maart 2023: https://openletter.earth/reinstate-susanne-tauber-protect-social-safety-and-academic-freedom-at-the-rug-ed83c085

Aanbevolen: Goed werk voor academici,  Gabriël van den Brink, Wout Scholten & Thijs Jansen (red.), uitgave van Stichting Beroepseer, 2016. Te downloaden op: https://beroepseer.nl/goed-werk-voor-academici/

U P D A T E

Susanne Täuber: “Wie haar klacht niet laat afzwakken, wordt kapotgemaakt”, Science Guide, 17 maart 2923: www.scienceguide.nl

Afbeelding bovenaan is van Alexandra Koch