Redactie Beroepseer

“Het kost heel wat ervaring om te leren voor andere mensen te zorgen”, aldus Barry Schwartz. Met hartstocht doet hij een beroep op ons in zijn lezing Over onze verloren wijsheid op een TED-conferentie^*) om onze aandacht te richten op “praktische wijsheid” als antidotum voor een maatschappij die op het gebied van wet- en regelgeving en bureaucratie aan het doldraaien is.

Zijn lezing begint met het opnoemen van een lijstje werkzaamheden van een schoonmaker in een ziekenhuis. Wat opvalt in de lijst is dat het wezenlijkste ontbreekt: het menselijk contact. Immers, toen schoonmaker Mike tijdens een interview werd gevraagd wat zijn werk inhield, antwoordde hij dat hij het dweilen van de vloer had onderbroken toen hij merkte dat de heer Jones zijn bed was uitgegaan om wat te oefenen met  lopen door de gang.
Schoonmaker Mike is een mens die de morele vaardigheid heeft om zelf te ontdekken wat “goed doen” betekent, iets doen in het belang van een  ander. Hij is wijs omdat hij weet wanneer er van werktaken of van regels moet worden afgeweken. Een wijs mens weet te improviseren.
Uit interviews met andere schoonmakers en met technici en verpleegsters van het ziekenhuis bleek dat vriendelijkheid, zorg en inlevingsvermogen onderdeel zijn van hun werkzaamheden, maar over het omgaan met mensen wordt met geen woord gerept in hun taakomschrijving.

Een ander voorbeeld van Schwartz laat zien hoe misplaatst toepassen van regels door een beveiliger, de politie, een maatschappelijke instelling en een rechter kan leiden tot een reeks desastreuze handelingen waarvan je  nauwelijks kunt geloven dat ze echt gebeurd zijn. Het is een voorbeeld van het blind (op)volgen van regels, het tegendeel van praktische wijsheid.
Aan het slot van zijn lezing vertelt Schwartz hoe wij door regels en stimuleringsmaatregelen in onze maatschappij verwikkeld zijn geraakt in een oorlog om de wijsheid.

Regels en stimuleringsmaatregelen mogen werken op de korte termijn, op de lange termijn creëren ze een neerwaartse spiraal. Morele vaardigheden verdwijnen als er teveel regels op ons worden losgelaten. Improviseren en leren van onze fouten doen er dan niet meer toe. Onze morele wil wordt ondermijnd door buitensporige bonussen, ze doven ons verlangen om het goede te doen.
Hoe regels beroep en vaardigheid kunnen ondermijnen laat het voorbeeld zien van het strikte, tot in details voorgeschreven onderwijsprogramma van een kleuterschool in Chicago. Alle leraren op alle kleuterscholen in de stad zijn verplicht dezelfde leerstof met alle kinderen op dezelfde dag te behandelen. Elke leraar moet volgens de handleiding op dezelfde manier hetzelfde doen.
Schwartz zegt er overigens wel bij dat we regels nodig hebben, maar teveel regels verdringen onze talenten en vaardigheden. Ze werken averechts.
Met wat voor bonus beloon je iemand inlevingsvermogen?
Praktische wijsheid kan helpen onze wereld opnieuw op te bouwen. Het eerste wat we kunnen doen is de vaak gebezigde uitspraak “Ik doe het niet graag, maar ik moet de regels toepassen” naar de prullenbak verwijzen.  Een wijs mens weet wanneer er van de regels moet worden afgeweken.

Barry Schwartz (1946) is een Amerikaanse psycholoog en leraar op het Schwarthmore College, Pennsylvania. Hij bestudeert de relatie tussen economie en psychologie en biedt ons een onthullend kijkje in onze moderne maatschappij.
Van zijn hand verscheen een aantal boeken, in 2010 Practical wisdom – the right way to do the right thing, dat hij schreef met Kenneth Sharpe. Het cultiveren van wijsheid is niet alleen goed voor de maatschapij, maar is de sleutel tot ons geluk. Wijsheid is niet iets dat we “behoren te hebben”. We willen wijs worden om te te kunnen bloeien in het leven.
Een ander boek is The Paradox of choice – Why more is less (2004) waarin Schwartz de vraag stelt waarom mensen in een maatschappij van overvloed en meer vrijheid en keuze dan ooit tevoren, schijnen te lijden aan een bijna epidemische vorm van depressie? Er is altijd gezegd dat meer keuzevrijheid een groot goed is, maar Schwartz beweert het tegendeel. Veelheid en  keuzevrijheid maken ons juist ongelukkig.

^*) Meer info over TED-conferenties: www.ted.com/about/our-organization/history-of-ted

Our loss of wisdom (februari 2009) is ondertiteld in het Nederlands. Duur 20 min.

Bryan Stevenson is een Amerikaanse advocaat die zijn formidabele TED-toespraak*) begint met de mededeling dat hij het meest van zijn tijd doorbrengt in gevangenissen, dodencellen en arme wijken. Hij vertelt hoe hij zijn identiteit heeft ontdekt en wat de kracht van een identiteit hebben betekent aan de hand van een gebeurtenis uit zijn jeugd. Het is een hilarisch verhaal met een diepe zin. Met de juiste identiteit kunnen we de wereld dingen laten zien die aanvankelijk onzinnig lijken en mensen dingen laten doen die ze voor onmogelijk hadden gehouden.

Amerika is in veertig jaar tijd sterk veranderd. In 1972 zaten er 300.000 mensen in de gevangenis, vandaag zijn dat er 2,3 miljoen. De V.S. hebben het hoogste detentiepercentage in de wereld. Een op de drie zwarte mannen tussen 18 en 30 jaar zit gevangen, is met proefverlof of voorwaardelijk vrij. In de grote steden zit vijftig tot zestig procent van de zwarte jonge mannen in de gevangenis, in hechtenis of is met proefverlof of voorwaardelijk vrij. In totaal zijn er zeven miljoen mensen met proefverlof of voorwaardelijk vrij.
De grote toename van detentiegevallen ligt overigens niet aan een stijging van geweldsdelicten. Dat percentage is niet gestegen. De oorzaak van de dramatische toename is de oorlog tegen drugs.
Veel van Stevensons cliënten zijn heel jong. De V.S. zijn het enige land ter wereld waar 13-jarigen tot levenslang veroordeeld worden. Van elke negen geëxecuteerde mensen, blijkt er een onschuldig te zijn.

De vraag die dan oprijst is: Mogen wij doden? Ter  vergelijking: Zouden wij een vliegmaatschappij toestaan te vliegen als een op de negen opstijgende vliegtuigen zou neerstorten?

Stevenson wijdt zijn loopbaan aan het helpen van armen, gevangenen en veroordeelden. Hij is oprichter en directeur van het Equal Justice Initiative, een in de staat Alabama gevestigd bureau waar hij en zijn medewerkers strijden tegen vooringenomenheid en discriminatie in het strafrechtelijk systeem. De groep behaalt goede resultaten, zoals het tegengaan van buitensporige en onrechtvaardige strafoplegging en verzachting van het lot van onschuldige, tot de doodstraf veroordeelde gevangenen, het  aan de kaak stellen van misbruik van gevangenen en psychiatrische patiënten en het bijstaan van kinderen die als volwassenenen strafrechtelijk vervolgd worden. Een recente overwinning is het verbod op levenslange gevangenisstraf zonder de mogelijkheid van voorwaardelijke vrijlating van veroordeelde kinderen.

Stevenson is een man met moed en vertrouwen in zijn missie. Hij spoort zijn gehoor aan ook wat moediger te worden en manieren te vinden de uitdagingen van onze tijd aan te gaan en meer oog te krijgen voor de problemen en het lijden van mensen. Hij zegt dat onze menselijkheid afhangt van ieders menselijkheid.
We zijn gericht op innovatie, creativteit, technologie en amusement. Dat is mooi. Maar daartegenover staan lijden, misstanden, vernedering en marginalisering.
Stevenson: “Uiteindelijk worden we niet beoordeeld op onze technologie, hoe inspirerend die ook is, en ook niet op ons intellect en onze ratio. Uiteindelijk beoordeel je de kwaliteit van een maatschappij niet op hoe zij omgaat met haar rijken en machtigen, maar met haar armen en veroordeelden. Pas in de diepte beginnen we te begrijpen wie we zijn”.
Een gevleugelde uitspraak van Stevenson is dat in grote delen van de wereld de tegenpool van armoede niet rijkdom is. De tegenpool van armoede is gerechtigheid.

Tegen het eind van de lezing vertelt Stevenson over een “krankzinnige brief” die hij naar de rechtbank stuurde met een aanklacht tegen de partijdige en bevooroordeelde manier waarop er met het recht wordt omgegaan en tegen de huidige bestraffingsfilosofie. Deze brief bracht veel commotie teweeg. Stevenson voelde zich sterk genoeg om deze ongebruikelijke stap te zetten, mede door aansporing van de oude, zwarte conciërge van de rechtbank: “Ik voelde me verbonden met iets diep binnen in me, mijn identiteit, het vermogen van elke persoon om bij te dragen aan de gemeenschap, aan een perspectief van hoop”.

Stevenson hield zijn TED-toespraak, getiteld We need to talk about an injustice, in maart 2012. De video is in het Nederlands ondertiteld. Duur 23 minuten.

*) Meer weten over TED Talks en Conferenties, ga naar de site www.ted.com