Redactie Beroepseer

René Kneyber heeft, voor wie ernaar op zoek was, zijn visie op het lerarenregister¹⁾ opnieuw op internet geplaatst. De blog werd eerder gepubliceerd voor de behandeling van de wet Invoering van het lerarenregister en het registervoorportaal in de Eerste Kamer²⁾ op 21 februari 2017. In verband met de internetconsultatie³⁾ publiceert Kneyber zijn visie nogmaals. Titel: Een register zonder nascholingsuren:

Vóór alle commotie, vóór het advies van de Raad van State, voordat het register verplicht was of verplicht dreigde te worden, op dag één heb ik me ingeschreven voor het lerarenregister. Omdat ik sta voor de kwaliteit van mijn vak, en omdat ik deel wilde uitmaken van het ontwikkelen van het register.

In de tussentijd heb ik me regelmatig voorstander getoond van het lerarenregister. In het Alternatief I, bijvoorbeeld, als middel om de beroepseer van docenten te vergroten, in diverse interviews, in mijn column voor Trouw, en op diverse podia.

Dat betekent niet dat ik niet kritisch ben op onderdelen ervan, of op de inrichting van de beroepsorganisatie de Onderwijscoöperatie zelf. De afgelopen jaren hebben Jelmer Evers en ik op diverse manieren geprobeerd om het hele dossier een wat andere kant op te sturen. Bijvoorbeeld door onze samenwerking met de PvdA en VVD onder ‘Samen Leren’ hebben we geprobeerd om het eigenaarschap over het register echt bij leraren zelf te leggen, wat ten dele is gelukt.

Maar nu, nu de wet eenmaal is aangenomen – en collega’s kennelijk dachten dat de Tweede Kamer het wel zou blokkeren, zoals ze dat nu ook (naiëf) hopen over de Eerste Kamer – is de woede en het protest niet van de lucht. En dat is jammer, want het is een typisch geval van het kind en het badwater.

Ook nu het verplicht is ben ik niet tegen een lerarenregister, maar ik ben wel tegen een register waarin nascholingsuren bijgehouden moeten worden. Het grappige (nou ja..) is dat men al zo’n beeld heeft van een register als een register waarin professionaliseringsuren afgevinkt moeten worden, dat vrijwel iedereen over het hoofd ziet dat er ook een andere optie is. Ik zal hieronder mijn gedachten hierover uiteenzetten en eindigen met het goede en het slechte nieuws.

Waarom een register hard nodig is

Ik denk dat een register twee doelen moet dienen:

Doel #1 Een register staat voor een veilige beroepsgroep
Doel #2 Een register staat voor een kwalitatief sterke beroepsgroep

Lees de hele blog van René Kneyber, Een register zonder nascholingsuren, 19 april 2017: http://renekneyber.nl

¹⁾ Het Lerarenregister, dat ingevoerd wordt per 1 september 2018, is een beroepsregister voor leraren in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en speciaal (voortgezet) onderwijs. Het register is te vergelijken met het BIG-register voor zorgverleners. Een leraar die geregistreerd is, zou een leraar zijn die zijn vak verstaat, beheerst en bijhoudt. Doordat de leraar dit kan aantonen, zou de kwaliteit van het onderwijs gewaarborgd zijn.

²⁾ Wet van 22 februari 2017 tot wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra, de Wet op het voortgezet onderwijs en de Wet educatie en beroepsonderwijs in verband met de invoering van het lerarenregister en het registervoorportaal: www.eerstekamer.nl

³⁾ Op grond van de Wet op het lerarenregister en registervoorportaal (Stb. 2017, 85) wordt in dit Besluit een formeel en procedureel kader neergezet voor de regeling van de herregistratiecriteria en valideringsregels en voor de aansluitend te nemen beslissingen op grond van die regeling. Het Besluit voorziet in een grondslag voor het instellen van adviescommissies die de minister adviseren bij het nemen van deze beslissingen. Zie Besluit lerarenregister Internetconsultatie, Overheid.nl: www.internetconsultatie.nl/besluitlerarenregister

René Kneyber is docent wiskunde in het vmbo en lid van de Onderwijsraad.

In het rapport Status en imago van de leraar in de 21ste eeuw dat op 23 mei 2017 verschijnt, staat dat de status van het leraarschap aan het afnemen is. Het beroep heeft de afgelopen jaren fors aan waardering ingeboet.
De resultaten van het onderzoek zijn een trendbreuk, concluderen het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit Maastricht, het beleidsadviesbureau Ecorys en TNS Nipo die het onderzoek hebben verricht in de periode november 2015 tot en met oktober 2016.

Imago en status van de leraar werden in het onderzoek beschouwd als factoren die de aantrekkelijkheid van het leraarschap medebepalen. Bij imago staat de beeldvorming over de leraar centraal, inclusief het zelfbeeld. Status refereert aan de persoons- en de baankenmerken van leraren. Bij zowel imago als status gaat het om de relatieve positie van het beroep van leraar, dat wil zeggen de plaats op de ladder van alle beroepen.
De centrale vraag van dit onderzoek was: in welke mate kunnen de beleidsmaatregelen in de Lerarenagenda het imago en de status van de leraar verbeteren? In het onderzoek werd ook bijzondere aandacht besteed aan de verandering in de instroom van jongeren in het lerarenberoep. Voor het onderzoek werden vijf verschillende groepen ondervraagd:
A. Leraren
B. Studenten lerarenopleidingen
C. Scholieren in laatste twee jaar havo/vwo en mbo soc.-ped.
D. Ouders van leerlingen in po/vo/mbo
E. Algemene bevolking

Van plek 42 naar 69 in de beroepsprestigeladder

Frank Cörvers, hoogleraar arbeidsmarkt bij het ROA zegt in een interview in De Volkskrant dat “de afgelopen dertig jaar het imago van het lerarenberoep nagenoeg niet veranderd was”. Nu ziet hij echter “een neerwaartse trend in maatschappelijk aanzien” voor vooral de eerstegraads leraren in het voortgezet onderwijs. “Die daling zien we ook bij tweedegraads leraren in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs, alleen minder sterk”.

In de beroepsprestigeladder, een ranglijst met 138 beroepen, duikelen leraren basisonderwijs van plek 42 naar 69 ten opzichte van tien jaar geleden. Tweedegraads leraren (onderbouw vmbo/havo/vwo) dalen van 34 naar 50. Leraren bovenbouw havo/vwo dalen van 22 naar 43. “Lerarenberoepen wordt nog steeds redelijk wat maatschappelijk aanzien toegedicht, maar ze behoren zeker niet tot de top”, aldus Cörvers. “Vergeleken met bijvoorbeeld hooggeschoolde professionals in de zorg, notarissen of advocaten, geniet de leraar minder maatschappelijk aanzien”.

De onderzoekers wijten de daling aan een reeks van factoren. Het opleidingsniveau van leerkrachten was altijd hoog, maar de rest van de beroepsbevolking maakte een inhaalslag. Leraren zijn hun relatieve ‘voorsprong’ kwijt, zeker academisch geschoolde eerstegraads docenten.
Ook lopen de salarissen in het (basis)onderwijs achter op andere beroepsgroepen. Het gegeven dat veel vrouwen in het onderwijs werken, leidt tot vooroordelen over het vak. “Dat heeft te maken met het kleuterjufeffect”, aldus Cörvers. “Zeer ten onrechte overigens, want uit internationaal onderzoeken blijkt steeds meer dat het begin van je schoolloopbaan bepalend is voor je kansen in de rest van je leven, qua opleiding en werk”.

Lees het hele artikel van Bart Dirks in De Volksrant van 23 mei 2017: Leraar kampt met imagoprobleem: aanzien in tien jaar fors gedaald, waarin Cörvers opmerkt dat leraren “zelf geen hoge verwachtingen koesteren van de waardering van de bevolking voor hun vak. Ouders zijn positiever dan leraren en studenten aan de lerarenopleiding, maar negatiever dan de bevolking als geheel”.  In dit artikel ook meer info over de beroepsprestigeladder 2016: www.volkskrant.nl

ROA-rapport Status en imago van de leraar in de 21ste eeuw, mei 2017: www.nro.nl

Presentatie Lerarenagenda en status en imago van leraren in de 21ste eeuw, Frank Cörvers i.s.m. Sjerp van der Ploeg, Suzanne Plantinga en Daniël Mager: http://slideplayer.nl/slide/10719044/

U P D A T E

Vijf redenen waarom leraren zo weinig aanzien hebben, door Petra Vissers, Trouw,
25 mei 2017: www.trouw.nl

Jan van de Ven, een van de initiatiefnemers van PO in Actie, zegt in een interview in De Volkskrant dat het vak van onderwijzer is uitgehold. Leerkrachten van het primair onderwijs (PO) zijn op 20 maart 2017 begonnen met een actie voor een beter salaris en een kleinere klas: “Een te hoge werkdruk gecombineerd met een oneerlijk salaris zorgt voor hoog ziekteverzuim, veel uitval van leerkrachten en een onaantrekkelijk perspectief voor studenten. Een fiks lerarentekort dient zich aan en zal voor flinke problemen gaan zorgen als we nu niets doen”.
Staatssecretaris van Onderwijs Sander Dekker schijnt zich niet veel aan te trekken van de grieven. In de Tweede Kamer heeft hij gezegd dat een klas met pubers “ook weer net wat anders” is, waarmee hij suggereerde dat werken op een basisschool eenvoudiger is en het verschil in beloning terecht.

Maar de leerkrachten worden almaar bozer en zouden wel eens zo boos kunnen worden dat de deuren van de scholen in het hele land een week dicht blijven. Volgens Van de Ven “staat het water ons aan de lippen. Ons vak is zo onaantrekkelijk gemaakt dat er amper collega’s bijkomen. En dat terwijl veel leerkrachten de komende tijd met pensioen gaan. Als er geen fatsoenlijk beleid gevoerd wordt, staat ons een enorme onderwijsramp te wachten. Uit officiële cijfers blijkt dat er over een jaar of tien grofweg 10 duizend voltijdsleerkrachten te kort komen. Dat betekent dat er bij 100 duizend basisschoolleerlingen in Nederland niemand voor de klas staat. Of dat we straks klassen van veertig of vijftig leerlingen krijgen. Dan kun je een hoge positie in alle internationale onderwijslijstjes ook wel vergeten. Dit is dus geen onderwijsprobleem, het is een maatschappelijk probleem”.

Lees het hele interview met Jan van de Ven: Basisschoolleerkrachten zijn boos: ‘Als er niets gebeurt, is een staking onafwendbaar’, door Rik Kuiper, De Volkskrant, 22 mei 2017: www.volkskrant.nl

Zie voor meer info en steun aan PO in Actie: www.poinactie.nl