Telkens rijst weer de vraag hoe accountants zelf over hun eigen beroepsuitoefening denken. Het vakblad voor economen ESB besteedt aandacht aan accountants in opleiding die hebben meegedaan aan een experiment om erachter te komen hoe zij denken over hun eigen beroepsoefening. Het resultaat liet uiteenlopende visies zien.
De auteurs van het artikel – Job van Exel, Gjalt de Graaf en Antoinette Rijsenbilt – beginnen hun analyse met een verwijzing naar Théodore Limperg, de grondlegger van het accountantsvak in Nederland. Hij beschreef de accountant als ‘de vertrouwensman van het maatschappelijke verkeer’.

Goed vakmanschap

Accountants hebben de publieke verantwoordelijkheid om de boekhouding van organisaties te controleren. Ze worden hiervoor door die organisaties zelf ingehuurd en betaald, en uiteraard hebben deze organisaties een belang bij de uitkomst van de controle. Maar daarnaast hebben accountants en accountantskantoren ook hun eigen belangen.
In de dagelijkse praktijk komen al deze verschillende belangen – van de samenleving, de klant, de werkgever, collega’s, carrière, het eigen geweten – bij elkaar, en men kan zich makkelijk voorstellen dat deze belangen soms heel divers zijn. Vandaar de aanhoudende incidenten, zodat de sector al jaren onder een vergrootglas ligt en toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) een kritisch oordeel velt over de kwaliteit van het accountantswerk.

Het concept van goed vakmanschap dat accountants hanteren is moreel van belang, want het zegt iets over welke waardeconflicten ze in hun dagelijkse praktijk ervaren, en hoe ze daarmee omgaan.

Visies op het beroep

De visie van accountant op het beroep, is niet alleen ideëel: de toewijding van accountants aan het object van hun loyaliteit beïnvloedt namelijk hun gedrag, bijvoorbeeld via de prioriteit die ze geven aan signalen, onderwerpen en afspraken. Met andere woorden, accountants met uiteenlopende visies op goed vakmanschap zullen in de dagelijkse praktijk andere belangenconflicten ervaren en andere keuzes maken. De visies op het beroep zijn dus ook moreel van belang: ze tonen hoe accountants hun wereld zien en benaderen. Dus welke dilemma’s accountants ervaren, en wat de morele implicaties en mogelijke oplossingen hiervan zijn, hangt af van wat hun visie is op goed vakmanschap.

In hun analyse richten de auteurs zich op de intrinsieke motivatie en de keuzes en dilemma’s van junior accountants, die aan het begin staan van hun carrière. Deze groep is bijzonder relevant omdat zij in de komende jaren het vakgebied zullen gaan vormen.

Een van de conclusies luidt:

“Wat een goede accountant is, moet je leren, maar je moet het vervolgens ook onderhouden. Het zou daarom interessant zijn om jonge accountants te volgen in hun morele ontwikkeling tijdens de academische opleiding en hun eerste jaren van werkervaring, om zo inzicht te krijgen in welke belangenconflicten ze tegenkomen, hoe ze die oplossen en met welke motivatie ze dit doen. Het lijkt immers, voor zowel accountantskantoren als de samenleving, relevant om beter te begrijpen hoe het morele kompas van individuele accountants kan bijdragen aan het goed functioneren van een beroepsgroep die haar belangrijke maatschappelijke taak vooropstelt”.

Het artikel kort samengevat:
– Sommige accountants varen op hun eigen morele kompas, anderen hechten aan de objectiviteit van wet- en regelgeving.
– Accountants verschillen in het object van loyaliteit: klant, ­werkgever of de maatschappij.
– Opleiders en werkgevers hebben invloed op deze visies en kunnen dus een rol spelen bij kwaliteitsverbetering.

Lees het hele artikel Accountants in opleiding verschillen in visie op wat een goede accountant is, door Job van Exel, Gjalt de Graaf en Antoinette Rijsenbilt, ESB, 9 juli 2020: https://esb.nu/esb/20060011/accountants-in-opleiding-verschillen-in-visie-op-wat-een-goede-accountant-is

Zie ook: Artikel 5 – De beroepseer van de accountant, bundel artikelen onder redactie van  Margreeth Kloppenburg en Thijs Jansen, uitgave Stichting Beroepseer: https://beroepseer.nl/artikel-5/