Tussen 2015 en 2018 is eenzaamheid onder ouderen stabiel gebleven: een op de tien ouderen was (zeer) eenzaam. Eenzaamheid kwam iets vaker voor in de groep ouderen met een lichamelijke beperking dan in de groep ouderen uit de algemene bevolking. Deze eenzaamheid komt vaak voort uit het beschikken over slechts een beperkt netwerk en – wat minder – uit het gemis van een persoon met wie je een intieme band hebt. Dit blijkt uit onderzoek van het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg Nivel, in opdracht van het ministerie van VWS.

Jaarlijks ondervraagt Nivel ouderen over eenzaamheid en maatschappelijke participatie. De komende jaren blijft Nivel deze groep volgen en is er ook aandacht voor de effecten van de coronamaatregelen.

Ouderen en corona

Met name ouderen van 75 jaar en ouder hebben een grotere kans om met eenzaamheid te maken te krijgen als gevolg van de coronamaatregelen: door het wegvallen van ontmoetingsactiviteiten, van bezoek en van praktische hulp aan huis wordt hun sociale netwerk namelijk erg ingeperkt. Onze speciale aandacht zal de komende jaren uitgaan naar deze groep.

Iets meer sociale dan emotionele eenzaamheid

Eenzaamheid wordt vaak onderscheiden in sociale eenzaamheid, dat zich kenmerkt door een te beperkt sociaal netwerk, en emotionele eenzaamheid, waarbij een hechte, intieme band met anderen afwezig is. In de periode 2015-2018 waren sociale en emotionele eenzaamheid stabiel; er werd iets meer sociale eenzaamheid dan emotionele eenzaamheid gerapporteerd.

Slechts kleine schommelingen in maatschappelijke participatie

Bij de maatschappelijke participatie van ouderen wordt gekeken naar verschillende gebieden, waaronder het gebruik van buurtvoorzieningen en het gebruik van openbaar vervoer. In de gemeten vier jaar (2015-2018) waren er soms kleine schommelingen binnen de verschillende gebieden, maar over het geheel genomen was de maatschappelijke participatie van ouderen stabiel. De maatschappelijke participatie van ouderen met een lichamelijke beperking was in alle deelgebieden iets lager dan die van ouderen uit de algemene bevolking. De grootste verschillen deden zich voor bij het doen van vrijwilligerswerk en het dagelijks buitenshuis komen.

Over het onderzoek

In 2018 startte het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid, dat als doel heeft de trend van eenzaamheid onder ouderen te doorbreken. Monitoring van het programma wordt onder meer door het Nivel gedaan. Dit eerste rapport geeft een overzicht van eenzaamheid en maatschappelijke participatie van ouderen over de periode 2015 tot en met 2018. In 2020 en 2021 zal Nivel volgende metingen toevoegen om na te gaan in hoeverre het actieprogramma van VWS de gestelde doelen realiseert. Extra aandacht hierbij gaat uit naar het effect van de coronamaatregelen.

Monitoring Eén tegen eenzaamheid: eerste verkenning 2015-2018 onder 75 plussers, door Jill Knapen, Veerle Mariën, Hennie Boeije, NIVEL, 7 juli 2020: www.nivel.nl

Downloaden PDF Monitoring Eén tegen eenzaamheid – Eerste verkenning 2015-2018onder 75-plussers, door Jill Knapen, Veerle Mariën, Hennie Boeije, NIVEL, maart 2020: https://nivel.nl

Meer over het programma Monitoring ‘Eén tegen eenzaamheid’ 2019: www.nivel.nl/nl/project/monitoring-een-tegen-eenzaamheid-2019

Eenzaamheid onder ouderen stabiel, een op de tien is (zeer) eenzaam, Nivel, 7 juli 2020: www.nivel.nl