Redactie Beroepseer

In het opiniërende internetmagazine De Fusie staat in het artikel Vuseren dat de “integratie” van de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam er gaat komen:
“Wat al jaren in de lucht hing en met veel moeite tegen werd gehouden, komt er nu toch van: de UvA en de VU gaan integreren – een eufemisme voor fuseren. Om te beginnen wordt een aantal kleine instituten samengevoegd, maar de echte inspanning begint bij het ineenschuiven van de drie bèta-faculteiten van de VU (2 stuks) en UvA (1 stuk) in een Amsterdam Academic Alliance. Dit prille samenlevingscontract moet op termijn tot een algeheel huwelijk leiden, alhoewel dit niet hardop uitgesproken wordt. Zoals vaker ligt deze beslissing op ministerieel en bestuurlijk niveau mijlenver voor op wat bij de organisatie bekend is en dus begint onder de medewerkers het gissen naar de motieven.

Natuurlijk zijn er (levens)vatbare argumenten om samenwerking te bevorderen tussen universiteiten, opleidingen en binnen onderzoeksgebieden. Ook het delen van een sportcentrum en dergelijke faciliteiten kan gunstig zijn voor beide partijen. De fusie in kwestie gaat echter gebukt onder een hoop grote woorden en loze beloften die ver van de werkelijkheid, aan mahoniehouten bureaus worden bedacht. Kenmerkend voor de integratieplannen is de blinde productiviteitsvisie waarmee gewerkt wordt, en het grote gebrek aan het oog voor de organisatie en haar medewerkers zelf.

………Wat doelbewust over het hoofd gezien wordt is dat het samenvoegen van grote (en kleine) opleidingen alleen op de korte termijn kostenbesparend is. Je komt er al snel achter dat je de grote groepen studenten nergens fatsoenlijk in een collegezaal kwijt kunt en dat deze studenten binnen de kortste tijd – terecht – ontevreden zijn over het gebrek aan persoonlijke aandacht. Groepen van honderden studenten vergen juist enorme investeringen in practicumruimte en persoonlijke begeleiding. Ook zij willen stage lopen, wat na het onvermijdelijke bezuinigen op onderzoeksgroepen al snel verleden tijd is.

Natuurlijk is het voor carrièregerichte bestuurders slim om te luisteren naar de ‘daadkrachtige’ minister die ver wil gaan om van deze fusie zijn geesteskind te maken. De aandeelhouders, het volk, laten zich ondertussen graag aanpraten dat fusies bureaucratie en geldverspilling verminderen. Of een dergelijk megalomaan project uiteindelijk werkelijk besparend werkt en echt een mooie synergie smeedt is even een secundaire zorg.”

Nieuw offensief van managers dreigt te slagen

Een paar maanden eerder, op 18 juli 2012, schreef  Ewald Engelen in NRC Next zijn blog De manager heeft gewonnen over de “definitieve knechting” van de academicus. Volgens deze hoogleraar Financiële geografie aan de Universiteit van Amsterdam nemen bestuurders de macht over op hogescholen en universiteiten. Dit betekent volgens hem het einde van de universiteit als vrijplaats voor belangeloze nieuwsgierigheid. Zijn blog begint met een bericht over het weglopen van een deel van de docenten aan de Design Academie in Eindhoven vanwege een hooglopende ruzie over een reorganisatie:

“…….In het funderend onderwijs en het hbo hebben professionals de slag allang verloren. Een handjevol kunstacademies, conservatoria en specialistische instellingen – zoals de Design Academy van Eindhoven – wist tot nog toe hardnekkig weerstand te bieden.
Overal waar expertise het monopolie is van een onaantastbaar gilde – zoals aan universiteiten – hadden bestuurders het nakijken. Onder het mom van ‘professionalisering’, ‘schaalvergroting’, ‘studeerbaarheid’, ‘toponderzoek’, ‘operationele efficiëntie’ en meer van dit soort lulkoek is echter een nieuw offensief ingezet. Deze aanval dreigt te slagen waar eerdere faalden. Zie het vertrek van de drie van Eindhoven.
Zie de ontslagrondes in de kleine talen. Zie de 450 fte die de VU wil offeren om 33 miljoen euro vrij te spelen om haar nieuwbouw aan de Zuidas te redden. Ditmaal wordt de professionele autonomie van het hoger onderwijs echt bedreigd. De definitieve
knechting van de academicus is aanstaande.

Voor dit slotoffensief hebben bestuurders een garnizoen van ja-knikkende waterdragers om zich heen verzameld. De verhouding tussen staf en wetenschappelijk personeel op de meeste onderwijsinstellingen zou een Zuid-Amerikaans operetteleger niet misstaan. Het doel van deze invasie van procesdeskundigen is drieledig. Bestuurders afschermen tegen gerommel uit de ingewanden van de organisatie; het evangelie van
prestatiemeting verbreiden; en de laatste bolwerken van verzet oprollen via intimidatie (‘jij krijgt geen onderzoeksgeld meer’) of ostracisme (‘jou nodigen we niet meer uit’).
…. In de slag om de universiteit zijn accountants, communicatiemedewerkers, didactici, organisatieadviseurs, consultants, onderwijskundigen, spreadsheetacrobaten, interimmanagers – en al die andere anti-intellectuele beroepsgroepen die in steeds groteren getale de universitaire staven bevolken – frontsoldaten van een managementideologie die processen en procedures prevaleert boven vakinhoudelijke expertise en ervaring. Filosoof of grafisch vormgever, econoom of astrofysicus – allemaal zullen ze zich voegen naar de sjablonen van het bedrijfsproces…”

Engelen besluit met te schrijven dat er …”iets essentieels verloren dreigt te gaan. En dat is de Alma Mater als vrijplaats voor geschoolde, belangeloze nieuwsgierigheid. Door economische horigheid, bestuurlijke onverschilligheid, maatschappelijke onwetendheid, politieke intellectuelenhaat en academische kinnesinne is voor dit soort nieuwsgierigheid steeds minder ruimte. Dat is niet alleen een persoonlijk drama voor al die geroepen en die om die reden ooit in wetenschap en onderwijs terecht zijn gekomen. Ook voor een samenleving die een toekomst van grote onzekerheid tegemoet gaat, is het rampzalig.
We weten niet wat de vragen van morgen zijn, laat staan dat we daar nu al de antwoorden op kunnen geven. Onderzoek naar wat die vragen kunnen zijn, laat zich per definitie niet in de taal van ‘valorisatie’, uitkomsten en ‘deliverables’ beschrijven”.

Stichting Lerarenraad wil het roer omgooien

Deze twee artikelen voeren tot maar één conclusie. Het is noodzakelijk dat leraren –  of ze nu hoogleraren zijn of vmbo-leraren –  de krachten bundelen en gaan samenwerken.
Vmbo-docent René Kneyber heeft al een stap genomen. Sinds half september 2012 is hij bezig met het stichten van een Lerarenraad en hij nodigt collega’s uit mee te doen en plannen te maken. Zo’n Lerarenraad gaat ervoor zorgen dat er niet meer óver docenten wordt gepraat, maar mèt docenten en dat er direct contact gaat komen tussen beleidsmakers en werkveld.

Meer over de nieuw op te richten Lerarenraad op www.lerarenraad.nl.

Nieuw op te richten Lerarenraad door René Kneyber, Blogs Beroepseer, 17 september 2012: https://beroepseer.nl

Lees het artikel Vuseren van 14 september 2012 verder op site van De Fusie:  http://defusie.net/vuseren (Website is opgeheven)

Blog De manager heeft gewonnen, door Ewald Engelen in NRC Next van 18 juli 2012: www.nrc.nl

René Kneyber, inmiddels elf jaar docent in het vmbo, is bezig met het stichten van een onafhankelijke Lerarenraad en roept collega’s op mee te doen. Hij schrijft:
Er is een PO-raad, een MBO-, HBO- en VO-raad, een onderwijsraad, een Onderwijscoöperatie, het ministerie van OCW, vakbonden en nog veel meer onderwijskoepels en instanties. En wat hebben ze allemaal gemeen? Er wordt vooral over docenten gepraat en niet met. En dat is kwalijk want docenten zijn  ’street level bureaucrats’. Ze voeren beleid uit in de praktijk, en die twee gaan nu eenmaal moeilijk samen. Direct contact tussen beleidsmakers en werkveld is daarom essentieel.

Maar omdat dit essentiële contact tussen beleidsmakers en werkvloer ontbreekt, worden er beslissingen gemaakt die ten koste gaan van de autonomie van docenten, die geen recht doen aan het vakmanschap, die soms zelfs volledig vervreemd zijn van de praktijk. Denk bijvoorbeeld aan de korting op passend onderwijs en de invoering van de maatschappelijke stage.
Het is natuurlijk gek dat er eerst 20.000 man in de Arena moeten staan voordat de politiek door heeft wat er onder de docenten leeft. Zover had het niet hoeven komen als er adequaat was ingesprongen op de bezwaren van de werkvloer.

Dat kan allemaal beter. In de huidige inrichting van het onderwijs moet een volwassen plek zijn voor docenten om zich te uiten over beleid, en waar ze gevonden kunnen worden. Een raad dus van docenten. Maar niet zomaar docenten. Nee, allemaal leraren die verder kunnen kijken dan de muren van hun eigen klaslokaal, die een bepaalde deskundigheid etaleren en die een langetermijnvisie hebben op de toekomst van het onderwijs. De Lerarenraad is daarmee dan ook geen vakbond, en bemoeit het zich niet direct met de cao’s.
De Lerarenraad is er om te praten over de inhoud van het leraarschap, en de wrijving tussen beleid en autonomie. De Lerarenraad zal zowel ongevraagd als gevraagd advies uitbrengen over onderwerpen die leraren en het onderwijs aangaan.

Lees hier de column in het Onderwijsblad nr 13 van 8 september 2012 van Walter Dresscher, voorzitter van de Algemene  Onderwijsbond (AOB) die inspireerde tot de oprichting van de Lerarenraad.

Momenteel wordt de Lerarenraad samengesteld. Dat betekent dat u als leraar kunt solliciteren op een plek in de raad.
U kunt ook solliciteren op de posities van secretaris en penningmeester. Ook zijn we op zoek naar adviseurs die bepaalde
onderwerpen voor de raad kunnen uitpluizen.

Neem contact op met René Kneyber
E-mail: r.kneyber@lerarenraad.nl
Twitter: @lerarenraad

Internet www.lerarenraad.nl

René Kneyber is Voortrekker van Stichting Beroepseer

U P D A T E

Het Lerarencollectief is de nieuwe beroepsvereniging van, voor en door leraren en zoekt regelmatig leraren die zich willen aansluiten bij de Lerarenraad. De Lerarenraad vormt het bestuur van de vereniging en houdt nauw contact met de achterban.

Lerarencollectief – Volgende stap naar een levensvatbare beroepsvereniging, door Thijs Roovers en Jan van de Ven, Blogs Beroepseer, 15 mei 2019: https://beroepseer.nl/blogs/lerarencollectief-volgende-stap-naar-een-levensvatbare-beroepsvereniging/

Lerarencollectief van start: ‘We gaan het samen, zelf doen’, Blogs Beroepseer, 3 maart 2020: https://beroepseer.nl/blogs/lerarencollectief-van-start-we-gaan-het-samen-zelf-doen/

Voor contact opnemen met René Kneyber zie uitgeverij Phronese: https://phronese.com/

Ruim honderd vertegenwoordigers uit het onderwijs kwamen begin september 2012 bij elkaar bij het CAOP in Den Haag, het kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken in het publieke domein. Daar vond het door de Stichting van het Onderwijs georganiseerde Nationale Onderwijsdebat Van goed naar geweldig onderwijs plaats, waaraan deelnamen de zes Tweede Kamerleden: Jeroen Dijsselbloem (PvdA), Brigitte van den Burg (VVD), Jasper van Dijk (SP), Michel Rog (CDA), Paul van Meenen (D66) en Carola Schouten (ChristenUnie).

Onder leiding van Sijbolt Noorda, vicevoorzitter Stichting van het Onderwijs en voorzitter van de Vereniging van universiteiten (VSNU) debatteerden zij in wisselende formaties over vijf stellingen die door prominenten uit het onderwijs werden toegelicht.

Stelling 1: Proefballonnen en politiek hobbyisme hebben de aandacht afgeleid van het vergroten van de onderwijskwaliteit.

Stelling 2: Het verbeteren van de onderwijskwaliteit is mogelijk maar dan moeten de onderwijsbezuinigingen direct worden teruggedraaid.

Stelling 3: Je kunt leraren, schoolleiders en directeuren niet van bovenaf professionaliseren. Overheidsbemoeienis werkt averechts.

Stelling 4: Het versterken van de beroepskolom is geen politieke prioriteit meer.

Stelling 5: Voortaan gaan alleen onze meest getalenteerde leerlingen naar de lerarenopleidingen.

Aan de basis van het debat stond de Nederlandse doorvertaling van het onderzoek van McKinsey & Company uit Amsterdam naar de best presterende onderwijsstelsels*).
Directeur Jaap Versfelt van McKinsey: “Om van ‘goed’ naar ‘beter’ te komen zou Nederland moeten inzetten op verbetering van de lerarenopleidingen, professionalisering van het leraarsvak en ontwikkeling van schoolleiders. Hiervoor zijn geen structuurveranderingen nodig – daarvan hebben we er al te veel gehad de afgelopen jaren. Het gaat om een andere manier van samenwerken, om leren lesgeven ‘met de deur open’.”

Op de site van Science Guide staat een commentaar op het debat onder de titel Het geheim akkoord voor 13 september:…” Het is helemaal niet moeilijk een krachtig en effectief regeerakkoord te maken voor het onderwijsbeleid. Sterker nog, het ligt al min of meer klaar en kost weinig of niet meer geld dan nu. De onderwijskoepels staan er geheel achter en wereldwijde best practices zitten er in. Veel partijen willen dit ook steunen.
In overleg met de Stichting van het Onderwijs heeft McKinsey een analyse opgesteld van de onderwijsmaatregelen die ons land voor de komende 5 tot 10 jaar kan nemen en die wereldwijd het meest effect hebben opgeleverd in andere hoogontwikkelde landen. Daarbij keek men vooral naar zeer praktische, diep doorwerkende acties, die bovendien niet veronderstelden dat een komend kabinet makkelijk miljarden zou gaan uitstrooien over scholen, HBO en universiteit.

Deze analyse bouwt voort op een internationaal onderzoek van het bedrijf naar succesvolle onderwijsingrepen en maatregelen, die men ook in andere landen met vrucht kan toepassen. Kern van de gedachte is: hoe kun je als land van een prima onderwijsbestel naar een echt excellent onderwijs doorgroeien?

In het debat bij de CAOP bleek dat CDA, D66, SP en CU deze benadering graag willen steunen. De PvdA leek nogal aarzelend, maar ScienceGuide verneemt, dat men daar intern snel de zeilen bij is gaan zetten en ook steun voor zo’n gezamenlijke ‘motie-Hamer’ achtige aanpak zal gaan geven. De VVD leek als enige nog primair het beleid te willen laten afhangen van de budgettaire ruimte en minder de inhoudelijke, gezamenlijke wil te kunnen benadrukken…”

Lees het verslag van het debat, gehouden op 4 september 2012: Op naar een Nationaal Akkoord voor geweldig onderwijs, Stichting van het Onderwijs: https://stichtingvanhetonderwijs.nl

Commentaar van Science Guide op het debat, Het geheim akkoord voor 13 september: www.scienceguide.nl

*) Klik hier voor rapport Het Nederlandse onderwijs: Beter dan we denken, maar niet zo goed als we willen van McKinsey & Company (2012): https://beroepseer.nl

Deze week, van 3 tot en met 12 september 2012 – reist  de 65-jarige Japanse leraar Toshiro Kanamori door Nederland en bezoekt hij diverse scholen en instellingen.
Kanamori is bekend geworden door de documentaire film Children full of life (in het Nederlands De Japanse levensles) over het dagelijkse leven van een schoolklas van groep 6 in het Japanse Kanazawa.

De film laat zien waar het wezenlijk om gaat in het onderwijs en hoe je van je klas en van je school een hechte gemeenschap kunt maken. Er is respect voor de rechten van kinderen, voor hun kracht en hun mogelijkheden. Je ziet kinderen als volwaardige leden van de gemeenschap hun rol vervullen. Ze blijken over competenties te beschikken waar je als volwassene jaloers op kunt worden. Kanamori geeft antwoord op de vraag wat de opdracht van het onderwijs moet zijn: Leerlingen voorbereiden op het leven, met aandacht voor het individu, de ander én het collectief.

Kanamori studeerde pedagogiek en filosofie aan de universiteit van Kanazawa. In 1997 ontving hij een onderwijsprijs voor zijn werk en filosofie.
Na de Eerste Wereldoorlog had de Japanse overheid één onderwijssysteem. Dezelfde boeken, dezelfde trainingen. De mensen werd de wil van de overheid opgelegd. Enkele ‘vrije leerkrachten’ onttrokken zich aan dat systeem, maar zij werden tijdens de Tweede Wereldoorlog allemaal opgepakt.
Kanamori is één van de weinigen die na de Tweede Wereldoorlog de lijn van de ‘vrije leerkrachten’ heeft voortgezet. Hij werd als filosoof uitgedaagd om met kinderen te gaan werken. Hij vertaalde de zienswijze van Rousseau en Pestalozzi naar de Japanse situatie.
Kanamori wilde kinderen die zelf konden nadenken en goed voor zichzelf en anderen kunnen zijn.

Basisprincipes van Toshiro Kanamori:

Kinderen moeten goed eten en de waarde van voedsel kennen
Kinderen mogen er zijn met hun eigen unieke gevoelens
Kinderen mogen het lot van hun eigen leven bepalen
Kinderen moeten vrij gemaakt worden van de verwachtingen van hun ouders
Kinderen moeten kind mogen zijn

De komst van  Kanamori naar Nederland is mogelijk gemaakt op initiatief van Het kind. Het kind representeert een visie op onderwijs waarin de ontwikkeling van de leerling centraal staat. Deze visie krijgt handvatten door middel van zeven leidende principes. Het is tevens de plek waar leraren, schoolleiders, ouders, wetenschappers, ondernemers en andere betrokkenen elkaar vinden, inspireren en legitimeren bij het maken van een goede onderwijs- en opvoedingspraktijk. Het kind is een initiatief van de onderwijsdenktank NIVOZ.

Meer informatie over de schoolreis van Kanamori en compleet overzicht van zijn bezoek vindt u op de website van Het kind: http://hetkind.org (Info niet meer beschikbaar)

Bij Het kind verscheen het boek Levenslessen van meester Kanamori: https://www.educatheek.nl/levenslessen-van-meester-kanamori

Film Children full of life op NIVOZ: https://nivoz.nl/nl/bekroonde-documentaire-meester-kanamori-children-full-of-life

U P D A T E

Toshiro Kanamori – elf dagen op bezoek in Nederland, NIVOZ,  september 2012: https://nivoz.nl