Redactie Beroepseer

Zwitserland blijkt het beste beroepsonderwijsstelsel ter wereld te hebben. Dat blijkt uit een onderzoek in vijfendertig OESO-landen^*), de Young Workers Index: Empowering a new generation. Op de OESO-ranglijst staat Zwitserland op nummer een. Nederland doet het niet slecht en staat op de zevende plaats.
Zwitserland biedt de beste voorwaarden voor het beroepsonderwijs, blijkt volgens het onderzoek, uitgevoerd door advies- en accountantsbedrijf PricewaterhouseCoopers (PwC). Daarbij hanteerde het bedrijf acht indicatoren voor de metingen. Onderzocht zijn jongeren in de leeftijd tussen 15 en 24 jaar. Gemeten werd per land het aantal werklozen, langdurige werklozen en leerlingen die voortijdig de school hebben verlaten.
Als gevolg van de financiële crisis van 2008 steeg de werkloosheid, en dus ook de jeugdwerkloosheid in Europa. In Spanje en Griekenland is momenteel een op de twee jongeren werkloos, loopt geen stage en studeert niet. Duitsland heeft een jeugdwerkloosheid van slechts 7,7 procent, in Spanje is dat 53,2 procent.
Vóór de crisis van 2008 was de jeugdwerkloosheid in Nederland 8,6 procent. In 2013 was dat cijfer gestegen tot 13,2 procent, in september 2015 weer gedaald naar 11,5 procent; dat zijn circa 158.000 jongeren die op zoek zijn naar een baan.

Duale beroepsopleiding wordt een exporthit in Duitsland

In het onderzoek weegt vooral mee de zogenaamde NEET-Quote: Not in Education, Employment or Training. Dat is het aandeel van jonge mensen tussen 20 en 24 jaar dat geen opleiding meer volgt maar ook geen vast werk heeft en evenmin een uitkering of subsidie ontvangt.
De belangirjkste oorzaak van de eerste plaats voor Zwitserland, en dat geldt ook voor de buurlanden Duitsland en Oostenrijk die op resp. de tweede en derde plaats staan, is het duale opleidingsstelsel waarin leerlingen één of twee dagen per week les krijgen op school en op andere dagen praktijkles krijgen in een bedrijf. Motto is “leren door te doen”. In Nederland zijn er diverse termen voor de combinatie leren-werken, bijvoorbeeld praktijkleren of werkend leren in een leerbedrijf, praktijkleerplaats of werkleerplaats.

Op de site van het Goethe Institut Belgien staat dat het succes van de duale beroepsopleiding was voorspeld op een conferentie in het voorjaar van 2013, Deutsche Unternehmen – Pioniere der dualen Berufsausbildung im Ausland, waar de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Guido Westerwelle verkondigde dat “het Duitse systeem van de duale beroepsopleiding een echte exporthit wordt” en dat het garant zou staan voor goed opgeleide vaklui en een lage jeugdwerkloosheid. Sindsdien adviseert de OESO “naar Duitsland en Zwitserland te kijken”, omdat de duale opleiding grote voordelen zou bieden.

In Zwitserland behaalt ongeveer tweederde van de jongeren hun diploma. Zij kunnen kiezen uit 230 beroepen. Na afloop van de opleiding beginnen velen aan een hogere beroepsopleiding. Ook daar geldt in Zwitserland een breed aanbod van beroepen: ongeveer 400. Daarnaast zijn er nog 52 te volgen programma’s naar keuze in het hogere beroepsonderwijs

EU voorstander van duale beroepsopleiding, een springplank naar de arbeidsmarkt

Naast de drie plaatsen aan de top voor de Duitstalige landen, doen ook IJsland, Noorwegen, Denemarken en Nederland het goed. IJsland en Noorwegen hebben zelfs een betere NEET-Quote.
Deze landen hebben de duale beroepsopleiding op grote schaal ingevoerd. In Duitsland kreeg in 2013 zestig procent van iedereen die een vak leerde een duale opleiding.
Er zijn wel losse initiatieven voor een duale beroepsopleiding in België, Finland, Frankrijk, Ierland, Luxemburg, Malta, Portugal, Slovenië, Hongarije en Engeland. Maar in de meeste Europese landen is een volledig lesrooster op school nog steeds de regel. “Het voltijdse schoolmodel heeft echter geen toekomst, omdat het te weinig gefocust is op de noden van de markt,” aldus Steffen Bayer van de Duitse Kamer van Koophandel en Industrie.

Door de grote vraag naar goedopgeleide vaklui had het Duitse ministerie van Onderwijs in 2013 meer dan veertig internationale samenwerkingsakkoorden gesloten – van Algerije, Griekenland, Spanje en Portugal tot de VS. Om de internationale activiteiten te coördineren, richtte het ministerie een centraal kantoor voor internationale samenwerking inzake beroepsopleidingen op. Verder hielpen zowat tachtig Duitse Kamers van buitenlandse handel het federale niveau om knowhow van de praktijkgerichte beroepsopleiding over te brengen naar het buitenland.

Ook de EU is een voorstander van de duale beroepsopleiding. “Vakopleiding en stage kunnen voor jonge mensen een springplank naar de arbeidsmarkt zijn en er zo toe bijdragen de exorbitant hoge jongerenwerkloosheid in Europa onder controle te krijgen,” zei de Hongaar László Andor, EU-commissaris voor Werkgelegenheid, sociale zaken en inclusie in de periode november 2010 – november 2014.

^{Noot:
*) OESO-landen: Landen die lid zijn van de Organisatie van Economische Samenwerking en Ontwikkeling. Dit zijn bijna alle industrële landen in de wereld.}

Onderzoeksrapport Empowering a new generation – Young Workers Index, PwC, oktober 2016: www.pwc.co.uk

Darum hat die Schweiz das beste Berufsbildungs-System der Welt, Luzerner Zeitung,  3 november 2016: www.luzernerzeitung.ch

Duale opleiding in Europa. Een exportsucces “made in Germany”, door Arnd Zickgraf, Goethe Institut Belgien, mei 2013: https://www.goethe.de (Artikel is niet meer beschikbaar).

Omdat leraren teveel tijd kwijt zijn aan het maken van lijstjes en het invullen van formulieren, heeft staatssecretaris Dekker van Onderwijs een nieuw plan bedacht om een eind te maken aan het ‘oerwoud van zelfopgelegde regels waar scholen onder lijden’. Het plan heet Operatie regels ruimen en is gelanceerd op 15 november 2016.

De staatssecretaris voert al langer samen met de onderwijsraden, de vakbonden, de onderwijsvakorganisaties en de Algemene vereniging van schoolleiders de Regeldrukagenda 2014-2017 uit. Die agenda is erop gericht om knelpunten die voortvloeien uit wet- en regelgeving weg te nemen. Ervaren regeldruk valt lang niet altijd terug te leiden tot het bestaan van een bestaande, wettelijke regel. Om die ervaren regeldruk te peilen, richtte Dekker eerder een meldpunt in. Uit dat meldpunt blijkt dat veel leraren worstelen met registraties die vanuit de scholen zelf komen.

Operatie regels ruimen is een vervolgstap van dat meldpunt. Een team van experts gaat scholen helpen om weer prioriteiten te stellen. Deelnemende scholen – de voorbeeldscholen – worden gevolgd door een camerateam tijdens deze operatie, zodat andere scholen van hun ervaringen kunnen leren. Dekker: “Iedereen kent de reality-series als Herrie In de keuken of Rob’s Grote tuinverbouwing wel, waarbij mensen aan de hand worden genomen om een grote verandering te realiseren. Dat leidt tot de mooiste resultaten, die mensen zonder hulp niet hadden kunnen bereiken. Dat willen we voor scholen die kampen met bergen papierwerk ook. Zij moeten hun prioriteiten weer op orde krijgen”.

Op sommige scholen voelen leraren zich vaak overstelpt met taken, regels en opdrachten van scholen, besturen en samenwerkingsverbanden. “Je bent geen leraar geworden om de hele dag lijstjes en formulieren in te vullen. Tijd en energie in het onderwijs moeten gericht zijn op het geven van goed onderwijs, en niet op eindeloos vergaderen of onzinnige administratie”, zegt Dekker.

Bovendien weet men vaak niet meer waarom en door wie die regels ooit zijn bedacht. Dat moet anders, vindt Dekker, die scholen met het programma wakker wil schudden: “Leraren moeten hun energie weer kunnen steken in waar het echt om gaat: de ontwikkeling van de kinderen in hun klas”.  Door te laten zien dat het daadwerkelijk anders kan op een aantal voorbeeldscholen, hoopt Dekker alle scholen te inspireren om de problemen aan te pakken: “We merken dat het niet genoeg is om de problemen en oplossingen te benoemen. Met deze innovatieve aanpak willen we scholen motiveren om écht verbeteringen door te voeren”.

Scholen en experts samen aan het werk

Het team van experts van Operatie regels ruimen bestaat uit een leraar en een schoolleider van een andere school. Daarnaast sluiten een inspecteur en een expert op het gebied van verandermanagement aan. Gezamenlijk nemen zij de structuur van de school onder de loep en kijken hoe makkelijker en efficiënter gewerkt kan worden, zodat er meer tijd overblijft voor lesgeven. De experts helpen schoolleiders en leraren dit in kaart te brengen. Dekker: “Scholen moeten zich blijven afvragen of het nuttig is wat ze doen, want de slechtste reden om iets te doen is omdat je denkt dat het moet van een ander”.

Scholen kunnen zich inschrijven tot en met vrijdag 2 december 2016 via www.delerarenagenda.nl. Uit de aanmeldingen worden scholen geselecteerd om mee te doen met het programma.

Hoe reageren mensen uit het onderwijs op dit nieuwe plan van de staatssecretaris? Niet iedereen is er gelukkig mee. In commentaren horen we woorden als ‘geldverspilling’, ‘betutteling’ en ‘de Hoftoren weet van gekkigheid niet meer wat te doen’.

Operatie Regels Ruimen, Rijksoverheid, 15 november 2016: www.rijksoverheid.nl

Regeldrukagenda Onderwijs 2014 – 2017: www.rijksoverheid.nl