De Edelman Trust Barometer 2017 laat een drastische neergang van vertrouwen zien. Het zeventiende jaarlijkse, wereldwijde onderzoek naar de geloofwaardigheid van overheidsinstellingen, bedrijven, media en non-gouvernementele organisaties laat de grootste daling ooit zien.
Het onderzoek vond plaats tussen 13 oktober en 16 november 2016 onder ruim 33.000 mensen in 28 landen. Edelman is een internationaal marketing- en communicatiebedrijf met ook een kantoor in Amsterdam.

Het vertrouwen in de media, dat in zeventien landen al laag was, is nog meer gedaald (43 procent). Het vertrouwen in de overheid (41 procent) is eveneens gedaald; men vertrouwt de overheid het minst in de helft van de 28 landen waar het onderzoek plaatsvond.
De geloofwaardigheid van leidinggevenden is ook bezig te dalen: het vertrouwen in de CEO daalde wereldwijd met 12 procent tot een laagste percentage ooit: 37 procent. Dat gebeurde in alle geënqueteerde landen. Leidinggevenden van de overheid scoorden overigens nog lager: 29 procent van hen krijgt nog vertrouwen.

Falend, onrechtvaardig systeem

Het onderzoek onthult dat 53 procent van de ondervraagden gelooft dat het huidige systeem faalt. Het is een onrechtvaardig systeem en biedt weinig hoop voor de toekomst. Slechts 15 procent gelooft dat het werkt, en ongeveer eenderde weet het niet.
Zelfs de elites verliezen hun vertrouwen in het systeem. 48 procent van degenen met het hoogste inkomen; 49 procent van de hoger opgeleiden en 51 procent van het ‘geïnformeerde publiek’ vindt dat het systeem faalt.

De kloof tussen vertrouwen van het geïnformeerde publiek en het brede pubiek is gestegen met 15 procent, met de grootste verschillen in de VS (21 procent), Groot-Brittannië en Noord-Ierland (19 procent) en Frankrijk (18 procent). Het brede publiek in twintig landen wantrouwt de eigen instellingen, het geïnformeerde publiek doet dat in slechts zes landen.

“De gevolgen van de wereldwijde crisis in vertrouwen zijn enorm en verreikend”, aldus Richard Edelman, voorzitter en CEO van Edelman: “Het begon met de grote recessie van 2008, maar net als bij de tweede en derde golf van een tsunami hebben globalisering en technologische verandering het vertrouwen van mensen in mondiale instellingen doen verminderen. Het gevolg is een heftig populisme en nationalisme, omdat het brede publiek de macht uit handen heeft genomen van de elite”.

Huidige populistische bewegingen worden gevoed door een gebrek aan vertrouwen in het systeem en door economische en maatschappelijke onrust, inclusief corruptie (40 procent), immigratie (28 procent), globalisering (27 procent), het afkalven van maatschappelijke waarden (25 procent) en het tempo van innovatie (22 procent). Landen met een een gebrek aan geloof in het systeem en met diepe angsten, zoals de VS., Groot-Brittannië en Italië zagen zich geconfronteerd met de verkiezing van Donald Trump, de Brexit en het mislukte Italiaanse referendum.

Het wantrouwen wordt vergroot door de opkomst van de zg. echokamer in de media die persoonlijke meningen versterkt en tegenstrijdige meningen buitensluit. De ondervraagde personen prefereren zoekmachines (59) boven redacteuren van vlees en bloed (41 procent) en zijn vier keer meer geneigd informatie te negeren die een ander gezichtspunt dan het hunne betreft.
Edelman: “Mensen beschouwen de media nu als onderdeel van de elite. Het gevolg is de neiging tot zelf-referentiële media en afhankelijkheid van medestanders. Het gebrek aan vertrouwen heeft ook geleid tot het verschijnsel nepnieuws en politici die zich direct tot de bevolking richten. Media behoren zich lokaler en maatschappelijker te gaan opstellen”.

Er zijn aanwijzingen voor zelfs nog meer versnippering van gezag. Iemand als u vindt zichzelf (60 procent) net zo’n geloofwaardige bron van kennis als een vakman (60 procent) of een academicus (60 procent) en veel geloofwaardiger dan een CEO (37 procent) of een ambtenaar (29 procent).

Laatste bastion van geloofwaardigheid: het bedrijfsleven

Wat de vier instituties betreft – overheidsinstellingen, bedrijven, media en non-gouvernementele organisaties – het schijnt dat alleen het bedrijfsleven nog krediet heeft. Drie van de vier ondervraagden vinden dat een bedrijf zich kan inspannen voor zowel verhoging van de winst als voor verbetering van de sociale en economische omstandigheden van de gemeenschap waar het bedrijf deel van uitmaakt. Bovendien stelt 58 procent van degenen die onzeker is over het systeem meer vertrouwen in het bedrijfsleven.

Daartegenover staat dat ook het bedrijfsleven bezig is aan de neergang. Het heeft het meest te duchten van een publiek dat vindt dat bedrijven de angst in hun aanwakkeren. Het merendeel van de mensen dat ondervraagd is maakt zich zorgen om verlies van hun baan vanwege globalisering (60 procent), gebrek aan opleiding of vaardigheden (60 procent), immigranten die voor minder loon werken (58 procent), banen die verplaatst worden naar goedkope landen (55 procent) en automatisering (54 procent).

Volgens Kathryn Beiser van Edelman is het bedrijfsleven het laatste bastion van geloofwaardigheid. Volgens haar behoren leidinggevenden zich in te zetten voor zaken die ertoe doen in de maatschappij. Bedrijven hebben de voordelen van innovatie laten zien, maar hebben zich niet beziggehouden met de gevolgen voor de banen van mensen. Het bedrijfsleven behoort zich ook bezig te houden met een fatsoenlijk loon voor werknemers, betere voorwaarden en opleidingen.

Conclusie: we hebben te weinig geïnvesteerd in vertrouwen. Edelman verwacht dan ook wereldwijd een ineenstorting van de geloofwaardigheid van instituties.

2017 Edelman Trust Barometer, Global report, 15 januari 2017: https://www.slideshare.net/EdelmanInsights/2017-edelman-trust-barometer-global-results-71035413
2017 Edelman Trust Barometer, 21 januari 2017: https://www.edelman.com/research/2017-edelman-trust-barometer

U P D A T E

Het vertrouwen is weg, Blog Betrokken wetenschap van Herman van den Bosch, 12 februari 2017: https://hmjvandenbosch.com