Redactie Beroepseer

Druk gedrag bij kinderen, onzekerheid onder jongvolwassenen, afnemende vruchtbaarheid, overbelasting in het spitsuur van het leven, functievermindering met het ouder worden: iedere levensfase gaat gepaard met verschijnselen die kunnen leiden tot vragen, ongemakken en problemen.

Het valt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) op dat verschijnselen die te maken hebben met een bepaalde levensfase haast automatisch worden geduid als een individueel medisch probleem, en dat de oplossing vervolgens bij een zorgprofessional wordt gezocht. Maar horen deze vraagstukken wel thuis op het bordje van een zorgprofessional? Dit is de kwestie die de RVS in het advies Recept voor maatschappelijk probleem centraal stelt. Een zorgprofessional om advies vragen is in onze maatschappij een legitieme, gebruikelijke en begrijpelijke route. Maar als de maatschappij het probleem is, dan is een recept niet de oplossing.

De RVS pleit er in het advies voor maatschappelijke problemen niet altijd door de medische bril te bekijken en doet een aantal concrete aanbevelingen:

— Laat zorgprofessionals vaker de medische bril afzetten. Demedicaliseren is een onderdeel van de professionele verantwoordelijkheid. Zij moeten met patiënten bespreken wat de meest adequate benadering is van hun zorgvraag, bijvoorbeeld door middel van het shared decision making. Ze kunnen ook recepten uitschrijven voor andere zaken dan medicijnen, zoals ‘bewegen op recept’. Opleiding, nascholing en bijscholing van zorgprofessionals moeten laten zien dat professioneel handelen vereist dat je niet automatisch overgaat tot het beantwoorden van een zorgvraag, maar eerst de vraag stelt door welke bril deze zorgvraag moet worden gezien.

— Er is behoefte aan meer kennis over de maatschappelijke en meer individuele betekenis van de levensfasen en hoe die de gezondheid beïnvloeden en hoe er beelden zijn ontstaan over wat bij elke levensfase hoort. NWO en ZonMw zouden in hun programma’s gericht aandacht moeten besteden aan het risico van medicalisering en kennis moeten genereren over andere routes dan de traditionele medische benadering. Ook interdisciplinaire samenwerking kan helpen om de blik van (klinische) onderzoekers te verbreden. Dat geldt zowel voor interdisciplinaire publicaties als voor de aanwezigheid van onderzoekers uit de sociale wetenschappen en de geesteswetenschappen op strikt klinische congressen. Ook op dit terrein zou gewerkt kunnen worden met academische werkplaatsen waar verschillende disciplines deel van uitmaken.

— Patiënten-, cliënten- en ouderenorganisaties moeten burgers informeren over andere effectieve manieren om de knelpunten en problemen die zij ervaren te verminderen of te accepteren, om hen ervan te doordringen dat de medische oplossing niet per se de enige of de beste oplossing is.

Download Recept voor maatschappelijk probleem –  Medicalisering van levensfasen, Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, Den Haag, maart 2017: www.raadrvs.n

Op 13 april 2017 promoveert Wilma Boevink aan de Universiteit Maastricht. Met haar proefschrift HEE! Over herstel, empowerment en ervaringsdeskundigheid in de psychiatrie kan de GGZ er niet meer omheen. Mensen die ernstig en aanhoudend psychisch lijden zijn deskundig.
Wilma Boevink is sociaal wetenschapper en sinds 1991 als onderzoeker verbonden aan het Trimbos Instituut, het landelijk Nederlands kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke zorg. Sinds januari 2017 werkt Boevink aan de ontwikkeling van het User Research Center, een netwerk van ervaringsdeskundige onderzoekers waarin de Universiteit Maastricht en het Trimbos-instituut partner zijn. Zij is tevens bestuurslid van de Vereniging voor Ervaringsdeskundigen en van Psychosenet, een online platform op het gebied van psychosegevoeligheid.
Met Jim van Os, Philippe Delespaul en Michael Milo werkt Boevink aan de opbouw van De Nieuwe GGZ, waarover in 2016 het boek Goede GGZ! verscheen.

Ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid

Mede op basis van haar eigen ervaringen als patiënt in de GGZ betoogt Boevink dat de kennis van ‘psychiatrische patiënten’ onontbeerlijk is om de hulpverlening naar een nieuw plan te tillen.
Mensen die worstelen met psychische problemen en daardoor psychiatrisch patiënt worden, doen belangrijke ervaringen op. Ze ervaren aan den lijve hoe het is om hun wens om een goed leven te leiden te combineren met de last van ernstig psychisch lijden. Ze ervaren ook als geen ander wat daarbij wel en niet helpt. Ze leren omgaan met de reacties op dat psychisch lijden in onze samenleving en in de GGZ, waarin we klaar staan met stigmatiserende beelden en labels voor ‘ziek’ of ‘afwijkend gedrag’. En ze ervaren wat nodig is om de schuld en schaamte die dat met zich mee brengt, plaats te laten maken voor hoop en vertrouwen. Al die ervaringen vormen een potentiële bron van een nieuwe vorm van kennis en kennisontwikkeling in de samenleving, de GGZ en de wetenschap: ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid.

Boevink pleit niet voor een ‘tegenbeweging’. Ze pleit juist voor verbinding van persoonlijke en collectieve cliëntervaringen en wetenschappelijke kennis. Deze kruisbestuiving wil Boevink niet beperken tot het terrein van de ervaringsdeskundigheid, maar verbreden naar andere kennisdomeinen. Uitwisseling van ervaringskennis, wetenschappelijk kennis én professionele kennis is van belang voor het herstel van mensen die ernstig psychisch lijden en voor een goede ondersteuning daarbij.

In de GGZ wordt al lang gesproken over vraaggestuurde zorg, herstelondersteunende zorg en zorg waarin ‘de cliënt centraal staat’. Toch ervaren nog steeds veel GGZ-cliënten onvoldoende aansluiting en een grote afstand tussen de professionele zorg en de eigen belevingswereld en ondersteuningsbehoeften. Alleen de verdere ontwikkeling en erkenning van ervaringskennis, in gelijkwaardige dialoog met professionele en wetenschappelijk kennis, kan die kloof overbruggen en de GGZ daadwerkelijk naar een nieuw plan tillen, aldus Boevink.

Wilma Boevink promoveert op donderdag 13 april 2017 om 14.00 uur. De promotie is te volgen via een livestream van de Universiteit Maatricht en via psychosenet.nl: www.maastrichtuniversity.nl

Proefschrift van Wilma Boevink: HEE! Over Herstel, Empowerment en Ervaringsdeskundigheid in de psychiatrie: https://assets.trimbos.nl

Ervaringsdeskundigheid moet GGZ naar nieuw plan tillen, Trimbos Instituut, 30 maart 2017: https://www.trimbos.nl

De nieuwe GGZ: www.denieuweggz.nl

Het actiecomité Het Roer Moet Om (HRMO)^*) pleit in een brief aan informateur Schippers voor een herstelwet voor het zorgstelsel.
De herstelwet moet prioriteiten anders stellen, regelgeving onder de loep nemen, budgetten verschuiven en het huidige zorgstelsel aanpassen. Het comité wil dat in het regeerakkoord wordt vastgelegd dat de lastendruk en regelgeving voor zorgverleners met meer dan de helft worden verminderd.

Zeven weken voor de Tweede Kamerverkiezingen vond in Theater Carré in Amsterdam op 21 januari 2017 het debat Politieke keuzes in de zorg plaats, georganiseerd onder meer door Het Roer Moet om, Platform Nieuwe Zorg en de beroepsvereniging voor zorgverleners VvAA. Een van de conclusies was dat we van wantrouwen naar vertrouwen en van tegenwerking naar samenwerking in de zorg moeten. Het debat resulteerde in een oproep aan de politieke partijen, Samen dapper voor de zorg, met tien punten:

• Stop het georganiseerde wantrouwen en de doorgeschoten controle van de bureaucratie voor patiënten en zorgverleners
• Geef concreet aan wat wel en wat niet uit de publieke middelen betaald kan worden
• Investeer in professionaliteit en opleiding in plaats van meer controle en betutteling
• Verlaat het dogma van ‘eigen-regie’ als excuus voor het onvoldoende leveren van zorg aan kwetsbaren
• Laat de zorginhoud -binnen vastgestelde kaders- aan de professionals, bouwt u aan de structuur
• Repareer de uitvoering van de zorgwetten ZVW, WMO en WLZ
• Realiseer de regionale samenwerking en meerjarige contracten
• Zorg voor een structureel debat over gezondheid en zorg met de hele samenleving
• Gezondheidskennis en bewegen moet structureel ingebed worden op scholen, richt de publieke ruimte gezond in
• Verhoog de prijzen van sigaretten, verminder het aantal verkooppunten drastisch en verdrijf roken uit het publieke domein

Herstelwet na grondige evaluatie van huidige zorgstelsel

Het Roer Moet Om vraagt de informateur de oproep in een regeerakkoord vast te leggen. De ondertekenaars eindigen de brief ermee dat 50 procent reductie van last- en regeldruk alleen bereikt kan worden als ook andere partijen zoals de beroepsorganisaties, verzekeraars, de Inspectie voor de Gezondheidszorg, de Nederlandse Zorgautoriteit en patiëntenorganisaties, zich committeren aan het behalen van deze doelstellingen: “Met schrappen alleen zullen we er niet komen. Er zullen ook keuzes gemaakt moeten worden om optimale zorg te kunnen blijven leveren. Dat betekent andere prioriteiten stellen, verschuiving in budgetten en aanpassing van het huidige stelsel. We hebben dit eenvoudigweg ‘de Herstelwet’ genoemd die ingevoerd kan worden na een grondige evaluatie van het huidige zorgstelsel waaronder de drie zorgwetten ZVW, WMO en WLZ. Uiteraard zijn wij gaarne bereid deze brief mondeling toe te lichten”.

Brief aan informateur Schippers, 29 maart 2017: https://beroepseer.nl

Zorgverleners vragen om herstelwet zorgstelsel, Arts en Auto, 30 maart 2017: www.artsenauto.nl

Teken de oproep: Samen dapper voor de zorg: www.hetroermoetom.nu/oproep

^*) Over Het Roer Moet OM: De afgelopen jaren is er vanuit de huisartsenberoepsgroep een breed ondersteunde beweging ontstaan genaamd actiecomité Het Roer Moet Om. De kernpunten van de beweging zijn: gelijkwaardigheid tussen zorgverlener en verzekeraar; samenhang door samenwerking, meer vertrouwen in de huisarts als professional en minder bureaucratie. Doel is te komen tot een verandering in de dagelijkse praktijk, wat betreft de enorme regeldruk en administratieve overlast in de zorg. Het comité wordt gesteund door VvAA, waarbij ruim 120.000 duizend zorgprofessionals zijn aangesloten. Afgelopen jaar werd de beweging uitgebreid naar andere beroepsgroepen op het VvAA-congres ‘Zelf aan het Roer’.