Waarom zeggen leraren hun baan op? Ook is gevraagd wat de vertrokken leraren op de oude werkplek had kunnen houden en wat ex-leraren zou kunnen motiveren om weer leraar te worden.
Het onafhankelijk onderzoeksinstituut ResearchNed heeft leraren gevraagd waarom zij van baan zijn gewisseld of het onderwijs helemaal hebben verlaten. Het onderzoek is gedaan in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en omvatte ruim driehonderd leraren in het primair, voortgezet en middelbaar onderwijs – po, vo en mbo.

Uit het rapport Vertrekredenen leraren en docenten in het po, vo en mbo

Tien hoofdmotieven

1. Werkdruk, stress, belasting van het beroep  47%
• Onder werktijd geen rust hebben (‘altijd moeten aanstaan’)
• Moeten overwerken, 24/7 beschikbaarheid

2. Gebrek aan persoonlijke uitdaging en professionele ontwikkeling  41%
• Zich vervelen, herhalend en routinematig werk hebben, te weinig inhoudelijke uitdaging ervaren
• Toe zijn aan wat anders
• ‘Nu-of-nooit’ argument, vrees om vast te roesten in het beroep

3. Onvrede over de leiding/het management en/of het schoolbestuur  37%
• Gebrek aan begrip en waardering van de leiding, klachten worden niet serieus genomen
• Gebrek aan ondersteuning bij persoonlijke problemen, zoals een burn-out of problemen met leerlingen/studenten of ouders

4. Gebrek aan begeleiding en aan samenwerking in het team, teamsfeer  27%
• Onvoldoende begeleiding bij de start als leraar
• Gevoel er alleen voor te staan als leraar, gebrek aan contact met collega’s, gebrek aan teamgeest
• Buitensluiting, pesten, discriminatie, intimidatie

5. Onvrede over de onderwijskundige visie, gebrek aan autonomie  25%
• Oneens met onderwijskundige visie/lijn van de school
• Geen ruimte voor innovatie zien, conservatisme ervaren
• Geen professionele autonomie in de klas ervaren

6. Onvrede over (toepassing van) de arbeidsvoorwaarden (salaris)  22%
• Onvrede over de salarissen in het onderwijs en het salarisperspectief
• Onduidelijk bevorderingsbeleid, idee dat de eigen prestaties niet gehonoreerd worden

7. Frustraties over eigen impact als leraar  22%
• Individuele leerlingen/studenten onvoldoende aandacht kunnen geven
• Moeite hebben met leerlingen/studenten met motivatie- en gedragsproblemen (en hun ouders)

8. Werk en privé niet kunnen combineren, gebrek aan flexibiliteit  14%
• Vanwege vaste lestijden niet flexibel kunnen inspringen op privézaken zoals een ziek kind

9. Autonome factoren  12%
• Verhuizing, reistijd
• Gezondheid

10. Contract, ontslag  9%
• Vast contact zonder vastigheid (kleine aanstellingen, flexibele inzet)
• Tijdelijk contract met onduidelijkheid of en wanneer het wordt verlengd
• Ontslag vanwege geen plek/krimp
• Ontslag vanwege disfunctioneren of een arbeidsconflict

In het rapport worden de drie meest genoemde hoofdmotieven nader toegelicht: werkdruk, onvrede over de eigen professionele rol en ontwikkeling, en de negatief ervaren werkverhouding tussen leraar en de leiding.

Schooldirecties en besturen zijn aan zet

Het onafhankelijk onderwijsvakblad Didactief besteedt aandacht aan de drie voornaamste vertrekredenen in het artikel Vertrek leraar vaak te voorkomen, en besluit met:

“Sommige motieven leiden vaker dan andere ertoe dat leraren het beroep helemaal verlaten. Dit komt het vaakst voor bij frustraties over de eigen impact als leraar, gebrek aan flexibiliteit, hoge werkdruk, en gebrek aan persoonlijke ontwikkeling en uitdaging. Daarentegen leidt onvrede over de schoolleiding meestal niet tot vertrek uit het onderwijs, maar tot overstap naar een andere school. Die vertrekreden is dus sterk verbonden aan de specifieke situatie op een school.

Veel bevraagden roepen op om de werkdruk te verlagen en om leraren beter te faciliteren zodat die zich op hun kerntaak (het lesgeven) kunnen richten. Ook zou het volgens hen helpen om leraren meer loopbaanperspectief en andere uitdagingen te bieden, zonder dat daar een functie bij hoort waarin ze helemaal geen les meer geven.

Met name schooldirecties en besturen zijn dus aan zet. Veel vertrokken leraren hebben niet het idee dat zij op de eerste plek kwamen. De belangrijkste aanbeveling die uit dit onderzoek komt, is om dat te verbeteren, door hen nauw bij de onderwijsvisie te betrekken, uitdaging te bieden, hen te laten merken dat zij centraal staan binnen de organisatie, en de werkdruk te verlagen”.

Downloaden rapport Vertrekredenen leraren en docenten in het po, vo en mbo, door Wouter van Casteren, Josien Lodewick, Janneke Lommertzen, Eline Luyten en Carly van Mensvoort, ResearchNed, december 2023: https://beroepseer.nl

Vertrek leraar vaak te voorkomen, redactie Didactief, 29 februari 2024: https://didactiefonline.nl/artikel/vertrek-leraar-vaak-te-voorkomen

Zie ook: Non-conformisme leidt tot zelfeffectiviteit en welzijn, en minder burn-out bij onderwijzers, Blogs Beroepseer, 13 augustus 2020: https://beroepseer.nl

Foto bovenaan is van Alexandra Koch