Nyenrode Business Universiteit Utrecht heeft onderzoek verricht onder 401 Nederlandse basisschooldocenten naar hun welzijn in relatie tot de werkomgeving. Het blijkt dat docenten in het primair onderwijs die non-conformistisch handelen, en autonomie over hun eigen lessen opeisen minder vaak te maken krijgen met een burn-out^*).
De afgelopen jaren is de werkdruk toegenomen in het basisonderwijs, of in ieder geval is het gevoel onder hoge druk te staan op het werk sterk toegenomen. Dit negatieve gevoel heeft in de onderwijssector geleid tot meer burn-out en bijgevolg tot ziekteverzuim, hoge kosten, dalende productiviteit, vermindering van kwaliteit en docenten die het onderwijs verlaten. Nederland kampt met een tekort aan leraren en dat komt door de bepaald niet gunstige reputatie van de lerarenbaan.

Hoe meer autonomie, des te kleiner de kans op burn-out

Frank van Heest heeft aandacht besteedt aan het onderzoek in Science Guide. Hij schrijft:

“Aan de hand van meerdere vragenlijsten kwamen de onderzoekers tot een interessante vondst. Hoe meer autonomie docenten opeisen en hoe meer vrijheid ze nemen in het onderwijsproces, des te kleiner de kans op een burn-out lijkt te zijn. Wanneer docenten zich niet veel hoeven te conformeren, kunnen ze hun eigen normen en methoden in de lessen hanteren. Wanneer docenten zich in hoge mate moet conformeren, zal die persoon een lage zelfeffectiviteit ervaren. Docenten die het gevoel hebben hun doelen in het algemeen goed te kunnen bereiken, ofwel een hoge mate van zelfeffectiviteit ervaren, blijken beter in staat om zich non-conformistisch op te stellen in de klas en in de school. (…)

Autonomie en controle zijn volgens de universele psychologie belangrijke elementen en behoeften die belangrijk zijn voor het algehele welzijn. Op die manier ontstaat het gevoel dat men de eigen situatie kan beheersen en beïnvloeden en daarmee is de kans op een burn-out kleiner.

Samengevat

Burn-out en emotionele uitputting vormen een ernstige bedreiging voor de onderwijssector. De rol van docenten bij het succes van leerlingen, het onderwijssysteem en de samenleving als geheel is van cruciaal belang. De resultaten van deze studie hebben aangetoond dat zelfeffectiviteit (het vertrouwen van een persoon in de eigen bekwaamheid) emoties beïnvloedt en burn-out van leraren vermindert, en dat non-conformisme op zijn beurt de zelfeffectiviteit positief beïnvloedt. Bijgevolg kan non-conformisme  worden beschouwd als een voorspeller van gevoelens van groter welzijn en minder burn-out in de onderwijssector.

Non-conformism as precursor for self-efficacy and well-being among schoolteachers in the Netherlands, door Bas Kodden, Ramon van Ingen en Stijn Langeweg, Nature, 4 augustus 2020: www.nature.com/articles/s41599-020-00551-6

Non-conformistische docent kampt minder vaak met burn-out, door Frans van Heest, Science Guide, 12 augustus 2020:www.scienceguide.nl

Noot
^{*) Definitie van burn-out: een langdurige reactie op chronische emotionele en persoonlijke stressfactoren op het werk die leidt tot uitputting, cynisme en gebrek aan betrokkenheid,}

Afbeelding bovenaan is van Gerd Altmann