Vrijdagavond 5 oktober 2018, op de internationale Dag van de Leraar, was er in centrum De Balie in Amsterdam een debat over het falende onderwijsbeleid n.a.v. de publicatie van het boek De sluipende crisis – Waarom het onderwijs niet beter wordt. Daarin stellen de auteurs René Kneyber en Dorien Zevenbergen het begrip onderwijskwaliteit centraal en de manier waarop de politiek met dat begrip omgaat. Wie bepaalt wat die kwaliteit precies is en wie is er verantwoordelijk voor?
René Kneyber is docent wiskunde, lid van de Onderwijsraad en bestuurslid van Stichting Beroepseer; Dorien Zevenbergen is beleidsadviseur van de Onderwijsinspectie. Die avond gingen ze in gesprek met Edith Hooge, hoogleraar Onderwijsbestuur van de Universiteit van Tilburg en Paul van Meenen, Tweede Kamerlid voor D66 en woordvoerder Onderwijs en wetenschap. De avond werd geleid door Rikkert Seveke.

Nepafspraken

Volgens redacteur Frans van Heest van Science Guide – het digitale nieuwsmagazine voor de kennissector – werden er die avond interessante dingen gezegd over bekostiging van het onderwijs en professionalisering van docenten. Hij schreef een verslag van het debat met de duidelijke titel: In het onderwijs worden nepafspraken gemaakt met nepvertegenwoordigers. Dat vinden Kneyber en Zevenbergen namelijk. De afspraken van de overheid met vertegenwoordigers van de sectororganisatie voor het primair onderwijs (PO-Raad) en de Vereniging van scholen in het voortgezet onderwijs (VO-Raad) zijn niet serieus te noemen.
De overheid heeft zich volgens Kneyber te veel teruggetrokken. “Een van de problemen is dat we een heel terughoudende overheid hebben gekregen. En dat niemand bepaalde problemen – zoals het stelsel dat het onderwijs echt in de weg zit – meer durft aan te pakken, vanwege Dijsselbloem”.
Kneyber doelt hier op het in februari 2008 gepubliceerde rapport Tijd voor onderwijs van de parlementaire onderzoekscommissie Dijsselbloem over de onderwijsvernieuwingen in het voortgezet onderwijs. Het rapport baarde veel opzien, maar had geen gevolgen.

Een voorbeeld van de terugtrekkende overheid is volgens Kneyber te zien bij het aantrekken van jonge docenten. “Die terugtrekkende overheid zien we terug in allerlei ambities. In 2013 had iedereen heus wel in het vizier dat er een lerarentekort aan zat te komen. Een van de ideeën destijds was om de jonge docenten vast te houden en om daar geld voor uit te trekken. Daar is toen met de VO-Raad een afspraak over gemaakt. Er zou € 65 miljoen worden geïnvesteerd, dat neerkwam op € 69,35 per leerling via de lumpsum”.

Van deze afspraak is weinig terechtgekomen ziet Kneyber en dat komt door de vrijblijvendheid van dergelijke afspraken. “Het grappige aan dit soort afspraken is dat niemand eigenlijk beseft dat de VO-Raad wel leden heeft in de vorm van schoolbesturen. Maar dat de afspraken die de VO-Raad maakt niet worden nageleefd.
Schoolbesturen hoeven zich niet te verantwoorden aan de overheid en de besturen hoeven zich ook niet te verantwoorden aan de VO-Raad. Als het geld niet uitgegeven wordt aan jonge docenten, dan zit iedereen naar elkaar te kijken en voelt niemand zich verantwoordelijk. Ik noem dat nepafspraken met nepvertegenwoordigers. Dat leidt ertoe dat er wel veel daadkracht is vanuit de overheid, maar er is geen slagkracht. Het probleem wordt daarmee niet opgelost, er zijn niet meer jonge docenten aangenomen.”

Edith Hooge zette vraagtekens bij Kneybers opmerkingen en reageerde: “Wat ik fascinerend vind is dat je zegt: ‘de overheid is sinds Dijsselbloem heel terughoudend geworden’. Ik dacht het niet. Als je kijkt naar wat er is gebeurd dan zie je dat de overheid juist meer en ook hard is gaan sturen op onderwijskwaliteit. En met hard bedoel ik gewoon met wetten en niets geen ‘nepafspraken’.”

Geloofwaardigheidscrisis

Maar wat is nu die sluipende crisis? Kneyber: “De echte crisis is een geloofwaardigheidscrisis. Omdat iedere keer dat ze in Den Haag komen met nieuwe ideeën iedereen in het onderwijsveld zegt: ‘ja dat waait wel weer over’. “Terwijl er soms ook hele goede dingen tussen zitten. Ik zou dat willen problematiseren. Ik vind dat wel een probleem. Ik denk dat er sommige dingen zijn die alleen de overheid kan en dat die daarop moet durven sturen”.

Lees het hele verslag In het onderwijs worden nepafspraken gemaakt met nepvertegenwoordigers, door Frans van Heest, Science Guide, 10 oktober 2018: www.scienceguide.nl

Terugluisteren en -kijken kan ook. Zie hieronder de video van Het debat De Balie leert – Over het falende onderwijsbeleid, 5 oktober 2018. Duur 2u11min

Meer info over boek De sluipende crisis bij uitgeverij Phronese: https://phronese.vrijeboeken.com