Leerkrachten in Duitsland hebben het over hun ‘zevendaagse werkweek’. Ze zijn overbelast. Ze staan voor grote klassen en hebben te maken met aanzienlijke verschillen in prestaties van hun leerlingen. Daar komt nog bij dat de schoolgebouwen dringend toe zijn aan een opknapbeurt.

Caroline Turzer schrijft op de Duitse nieuwssite en televisiezender Welt dat wie in Duitsland als leraar werkt over een groot uithoudingsvermogen moet beschikken. Welke gevolgen de almaar stijgende werkdruk heeft, blijkt uit een landelijk onderzoek onder meer dan 176.000 leerkrachten op Duitse gymnasia. Hoe groot is de werkdruk? Zijn leraren tevreden en gezond?
Het Duitse gymnasium kent twee afdelingen: Sekundarstufe I met leerlingen in de leeftijd van 10 – 16 jaar en Sekundarstufe II met leerlingen in de leeftijd van 17 – 18 jaar. Het onderzoek is uitgevoerd door het Institut für Präventivmedizin van de Universiteit van Rostock, in opdracht van de koepelorganisatie van vijftien lerarenverenigingen Deutscher Philologenverband (DPhV) en zorgverzekeraar DAK.

Een positieve uitkomst is dat een grote meerderheid van 85 procent van de leraren tevreden is met hun beroep. 45 Procent werkt graag met jongeren. Flexibele werktijden en autonomie bij het lesgeven stemmen ook tot tevredenheid.

Scholieren staan ook onder druk

Minder positief zijn de andere uitkomsten. Tweederde van de ondervraagden ervaart de werkdruk als hoog of zeer hoog. Die wordt vooral veroorzaakt door het grote verschil in prestaties van de leerlingen (95%) en een zware werklast (90 procent).
Het gevolg is dat 40 procent van de leerkrachten slecht slaapt; 36 procent kan niet voldoende uitrusten. Het aantal leraren dat enkele dagen per jaar thuisblijft vanwege griepverschijnselen, hoofdpijn, migraine of slaapstoornissen is toegenomen, aldus Susanne Lin-Klitzing, voorzitter van Deutscher Philologenverband.
Ze heeft kritiek op de gang van zaken bij het geven van het schooladvies voor het vwo: het negeren van een goed overwogen advies van de leraar. De ouders voeren het hoogste woord bij die keuze en als zij vinden dat hun kind naar het gymnasium moet dan moet het kind daar ook worden toegelaten.
Op die manier nemen de verschillen in schoolprestaties toe; ook de druk op de kinderen neemt toe. Volgens 51 procent van de ondervraagde leraren verstoren kinderen met gedragsproblemen de les en dat is een van de redenen waarom leraren hun beroep als zwaar ervaren.
Zo ook de Berlijnse leraar Thomas Bauer. Hoewel zijn gymnasium nog relatief goed functioneert “hebben ook wij intussen met inclusie te maken. Met achterstand in lezen en schrijven bijvoorbeeld, maar in toenemende mate met emotioneel-sociale problemen van de kinderen. De scholieren staan voor een deel onder grote druk. Veel van dit gedrag behoort eigenlijk door een schoolpsycholoog te worden behandeld“. Maar dat zit er financieel noch wat personeel betreft niet in. In plaats daarvan moeten de leraren zelf voor een oplossing zorgen.
Naast grote en heterogene klassen hebben de leraren kritiek op het ontbreken van voldoende rustpauzes en ruimten waar men tot rust kan komen. Ook ontbreekt het aan apparatuur en een schoolinfrastructuur: betere kwaliteit van gebouwen, voorzieningen en schoolomgeving.

Steeds meer functies erbij

Veel leraren ergeren zich aan bureaucratie (23 procent) en regelgeving (18 procent). Ryan Plocher, leraar Engels en politieke wetenschappen aan een Berlijnse Gemeinschaftsschule (brede school) noemt voorbeelden van bureaucratische overlast. Sinds maart 2020 is er een inentingsplicht tegen mazelen. “Ik ben aangewezen om de inentingspassen van mijn klas te controleren. Dat betekent dat ik de halve dag achter inentingspassen loop aan te rennen of aan ouders aan de telefoon moet uitleggen waarom we ze nodig hebben”.
En dat is nog niet alles. Ook moet Plocher elke dag controleren of zijn scholieren wel aanwezig zijn. “Als ouders hun kind niet afmelden dan moet ik hun opbellen en vragen waar hun kind is. Maar de meeste dagen geef ik les van het eerste tot het zesde uur. Wanneer moet ik dat doen?” De 35-jarige Plocher, afkomstig uit de V.S. zegt dat in zijn land alleen het secretariaat voor aan- en afmelden verantwoordelijk is: “Men behoort niet iemand met een universitaire graad op te dragen ouders te gaan bellen”.

De toenemende extra functies leiden ertoe dat veel leraren lange dagen maken. Van elke twee leraren die fulltime werken, werkt er een volgens eigen opgave meer dan 45 uur in de week. De werktijden zijn langer geworden de relatief rustige schoolperioden, dus niet in de examentijd, aldus Lin-Klitzing.
In Mecklenburg-Voorpommeren hebben leraren hun werktijden vier weken lang via een app geregistreerd. Resultaat: velen maken van maandag tot donderdag dagen van elf uur, een vijfde deel werkt nog door na vier uur tot kort voor middernacht. Ook in het weekeinde zijn er geen echte rustpauzen. Lin-Klitzing heeft het over een ‘zevendaagse werkweek’.

Wensen

Thomas Bauer van onderwijsvakbond Gewerkschaft Erziehung und Wissenschaft (GEW) is het opgevallen dat de toenemende werkdruk sommige leraren ziek maakt: “Er is waarschijnlijk nauwelijks een school in Berlijn te vinden zonder een langdurige zieke collega vanwege psychische overbelasting”, vermoedt hij. Velen valt het zwaar naast lesgeven, vergaderen en proefwerken nakijken ook nog tijd en energie te vinden voor buitenschoolse activiteiten, zoals toezien op een schoolfeest.
Als Bauer een wens mocht doen, dan zou hij wensen: een schoolpsycholoog, kleinere klassen, betere gebouwen en, nu hij toch aan het wensen is, een verpleegkundige “zodat ik als leraar er niet ook nog voor verantwoordelijk ben dat het kind regelmatig zijn medicijnen inneemt”.
Deze wensen stemmen overeen met de wensen van de leraren. 46 Procent van de ondervraagden wenst minder lesuren, 32 procent wil kleinere klassen en 22 procent dat de buitenschoolse taken verminderen. Bij inwilliging van hun wensen kunnen zij zich weer concentreren op hun eigenlijke, belangrijke werk: kinderen begeleiden op hun weg naar een professionele toekomst.

LaiW-Studie “Lehrerarbeit im Wandel”, Deutscher Philologenverband, 5 maart 2020: www.dphv.de/aktuell/nachrichten/details/article/laiw-studie-lehrerarbeit-im-wandel.html

Samenvatting onderzoek met grafieken: https://www.dphv.de/uploads/media/Endfassung_Bundescharts_05__003_.pdf

Deutschlands Lehrer sprechen von einer Sieben-Tage-Arbeitswoche, door Caroline Turzer, Welt, 9 maart 2020: www.welt.de