Aanleiding tot de op 20 juni 2019 gepresenteerde discussienota In wat voor land willen wij werken?, is de turbulente, soms ronduit revolutionaire ontwikkelingen die zich op de arbeidsmarkt voltrekken. Deze bieden tal van nieuwe mogelijkheden en kansen. Maar er zijn ook schaduwzijden die de vraag oproepen of we in Nederland nog wel op het goede spoor zitten.
Er zijn signalen dat de regels niet meer aansluiten bij de beoogde doelen. Is de wet- en regelgeving rond werk wel voldoende toegesneden op toekomstige behoeften en omstandigheden? Kan daarmee op de wat langere termijn economische en sociale vooruitgang worden gewaarborgd? Of zijn daarvoor fundamentele aanpassingen nodig en zo ja, welke?

Het zijn vragen die worden gesteld door de commissie Regulering van werk die de nota heeft opgesteld. Deze onafhankelijke commissie van tien leden onder voorzitterschap van Hans Borstlap – voormalig lid van de Raad van State – is op 17 november 2018 benoemd door minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en is op 14 december 2018 van start gegaan.^*)
De nota werd aangeboden aan minister Koolmees op het congres van werkgevrsvereniging AWVN dat in Haarlem gehouden werd ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan – 100 jaar AWVN.

Het Financieele Dagblad (FD) heeft intussen een aantal artikelen aan de nota gewijd met veelzeggende titels als Alarm over groeiende kloof winnaars en verliezers op arbeidsmarkt en Borstlap: sociale zekerheid moet weer collectief.
Het blijkt dat de commissie geschrokken is van het tempo waarin de tweedeling op de arbeidsmarkt in Nederland zich voltrekt. Er is een groeiende kloof tussen flexwerk en vaste banen; de scheefgroei tussen groepen werkenden dreigt het verdienvermogen van de Nederlandse economie te ondermijnen.

De ontwikkelingen in ons land zijn de laatste 20 jaar uitzonderlijk geweest

In zijn toespraak op het congres 100 jaar AWVN zei commissievoorzitter Borstlap dat niet alleen de feiten sociaal te denken geven, maar deze gaan ook “economisch verkeerd uitpakken en als we niet oppassen onze mooie positie ondermijnen. Wij hebben de OESO (zoals u weet een gerenommeerd instituut in Parijs) gevraagd ons land te vergelijken met landen om ons heen, waaraan we ons doorgaans graag willen spiegelen. De OESO concludeert dat de ontwikkelingen in ons land de laatste 20 jaar
uitzonderlijk zijn geweest: bijna 1 op de 5 werknemers heeft nu een tijdelijk contract, in totaal nu bijna 2 miljoen werknemers; dat is het dubbele van het gemiddelde van de OESO-landen. Ook het aantal zzp’ers is de laatste 20 jaar buitengewoon fors toegenomen naar nu ruim 1 miljoen.

U zult misschien zeggen: dat is toch logisch gelet op de globalisering en technologische ontwikkelingen die we de laatste jaren zien? Maar die trends zijn er natuurlijk ook in al die andere landen en daar zien we niet die enorme groei in flexibele arbeid. De OESO concludeert dat nationaal beleid in ons land de afgelopen jaren deze grote verschillen heeft gestimuleerd. In zekere zin een behulpzame conclusie, want wij kunnen er dus zelf wat aan doen! De OESO wijst op de urgentie om hier iets aan te doen; er dreigt een ‘point of no return’. Ons verdienvermogen is in geding. Omdat flexibele werknemers en zzp’ers minder investeren in persoonlijke ontwikkeling en kennis waardoor zij minder productief zijn.
Opmerkelijke, alarmerende taal voor de OESO.
[…]
Het gaat dus om nationaal beleid dat deze ontwikkeling heeft gestimuleerd. Ik geef u een illustratie uit het rapport: de totale werkgeverskosten voor een gemiddelde werknemer met een vast contract zijn een kleine 65.000 euro; als deze werkgever voor hetzelfde werk een zelfstandige inhuurt, dan is hij slechts 41.000 euro kwijt; een verschil dus van een kleine 25.000 euro. Wij hebben veel werknemers en werkgevers gesproken, waaronder mkb’ers. Die vertelden ons dat zij dolgraag mensen in vaste dienst willen nemen, omdat je dan een band kunt opbouwen en in elkaar kunt investeren om zo het bedrijf gezamenlijk naar een hoger productiever plan te brengen. ‘Maar wanneer Den Haag dergelijke verschillen in kosten in stand houdt, kan ons niet gevraagd worden werknemers in vaste dienst te nemen. Tegen dergelijke verschillen in kosten is geen kruid gewassen’. Wij hadden daar niet van terug.

Geen misverstand: wendbaarheid op de arbeidsmarkt is van groot belang, zodat werkgevers snel kunnen reageren op een wisselende vraag en werknemers beter privé-en werkomstandigheden kunnen combineren. Maar wanneer de wetgever dergelijke verschillen creëert en in stand houdt, dan ontstaat er kunstmatig flexibiliteit en een kunstmatige zelfstandigheid, veroorzaakt door beleid. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?”

Oproep

De discussienota is een tussentijdse nota en bedoeld om de ‘sociale kwestie’ aan te pakken. Eind 2019 komt de commissie met een rapport met aanbevelingen dat ingaat op de sociale en economische knelpunten rond de huidige regels. Knelpunten kunnen pas goed geanalyseerd worden wanneer duidelijk is wat de waarde van werk is die in de knel komt. Daarover moeten we het dus eerst hebben, aldus de commissie die voor dat rapport hulp inroept. In de introductie van de nota schrijft de commissie: “Wij hebben de wijsheid niet in pacht. Daarom zoeken wij inbreng vanuit de samenleving, ook omdat wij de opdracht hebben meegekregen te zoeken naar een breed draagvlak voor het de komende jaren te voeren beleid.
Daarom een oproep: bespreek en reageer op de doelen, denkrichtingen en stellingen die wij in deze discussienota opnemen. Deelt u onze beschrijving van de waarde van werk en de elementen die wij daarbij onderscheiden? Herkent u de denkrichtingen die wij schetsen of mist u wezenlijke elementen?
Discussieer hierover en/of bericht ons direct op www.reguleringvanwerk.nl. Opdat wij, in de beste traditie van ons land, gezamenlijk verder komen in het ontwikkelen van ‘het land waarin wij willen werken’.”

Reageren kan via de digitale postbus op de site van de commissie Regulering van werk.  Daar staat ook een overzicht van reeds ingezonden bijdragen.
Zie: Regulering van werk: https://www.reguleringvanwerk.nl/denk-mee (Website is opgeheven)

^Noot
*) Commissie Regulering van werk van start, Ministerie SZW, 14 december 2018: www.nieuwsszw.nl/commissie-regulering-van-werk-van-start (Website is opgeheven)

Downloaden Discussienota Commmissie Regulering van werk. In wat voor land willen wij werken?, 20 juni 2019 : www.reguleringvanwerk.nl/ (Website is opgeheven). Downloaden PDF: https://beroepseer.nl

Toespraak AWVN-congres door Hans Borstlap, voorzitter Commissie regulering van werk, 20 juni 2019:  https://beroepseer.nl

U  P  D  A  T  E

 ‘In wat voor land willen wij werken?’ Eindrapport van de Commissie Regulering van Werk (Commissie-Borstlap), 23 januari 2020: www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/01/23/rapport-in-wat-voor-land-willen-wij-werken