Op scholen waar het onderwijs op andere manieren georganiseerd is, ervaren docenten meer betrokkenheid en eigenaarschap. Er ontstaat meer en intensievere samenwerking tussen docenten en meer focus op onderwijsontwikkeling. Docenten ervaren dit als inspirerend, zo blijkt uit het onderzoek Anders organiseren? Teamwork! dat in opdracht van VOION – Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Voorgezet onderwijs – is uitgevoerd door het Kohnstamm Instituut in samenwerking met CAOP – Centrum voor Arbeidsverhoudingen en Overheidspersoneel. Het Kohnstamm Instituut doet onderzoek op het gebied van onderwijs, opleiding, opvoeding en jeugdhulp.

Anders organiseren positief voor het lerarenberoep

In het onderzoek is nagegaan op welke manieren scholen van het voortgezet onderwijs anders organiseren en wat de gevolgen hiervan zijn voor het personeel. We zien dat scholen eigen keuzes maken in de wijze waarop ze het anders doen. Voorbeelden hiervan zijn:

• onderwijs bieden in teams (co-teaching)
• gebruik maken van een leerplein
• gebruik maken van een digitale leeromgeving
• langere lessen en variërend rooster
• leerlingen meer verantwoordelijkheid geven voor de eigen leerroute
• coaching van leerlingen door leraren
• intensiever samenwerken met het bedrijfsleven (projectopdrachten, beroepsstages, praktijklessen).

Anders organiseren betekent vaak dat docenten breed worden ingezet en vakoverstijgend en interdisciplinair werken, met afwisselende rollen en taken. Dit vraagt veel van docenten, maar de werkdruk wordt beter hanteerbaar door meer collegiale samenwerking en het delen van verantwoordelijkheden. Ook is er in de scholen die het onderwijs anders organiseren aandacht voor professionele ontwikkeling, bijvoorbeeld door te werken in professionele leergemeenschappen.

Opbrengsten voor het onderwijs zijn er ook

Volgens docenten heeft een andere wijze van organiseren een positief effect op de tevredenheid en motivatie van leerlingen. Ook wordt de relatie tussen leerlingen en het personeel op scholen sterker. Sommige leerlingen kunnen echter niet goed omgaan met de zelfstandigheid die zij op veel scholen krijgen en hebben dan meer structuur nodig. Of de leerresultaten van de leerlingen ook beter zijn dan op een gemiddelde school voor voortgezet onderwijs, is een vraag die moeilijk te beantwoorden is. Dit omdat anders organiserende scholen (ook) op andere typen leerresultaten, zoals zelfregulatie en samenwerking, focussen.

Tips uit de praktijk

Tips voor scholen die het onderwijs anders willen gaan organiseren zijn:

• Zorg voor een duidelijke visie en draagvlak
• Bezoek anders organiserende scholen
• Lees portretten van anders organiserende scholen
• Neem de tijd voor de verandering, en accepteer hobbels in het proces
• Maak een begin, ook al zijn de randvoorwaarden nog niet gerealiseerd.

Voor het onderzoek is een beperkte literatuurstudie uitgevoerd en zijn tien vo-scholen bezocht voor interviews met de schoolleiding en docenten. De scholen zijn geselecteerd aan de hand van verschillende criteria: de mate van ervaring met anders organiseren (hoe veelomvattend is de verandering , hoe lang geleden is de verandering opgestart) en spreiding naar achtergrondkenmerken (zoals aantal leerlingen, schooltype, regio enz.). In de rapportage zijn de bevindingen overkoepelend beschreven. Bovendien zijn er schoolportretten gemaakt, ter inspiratie voor andere scholen.

Downloaden Anders organiseren? Teamwork! Verkenning naar de personele gevolgen van anders organiseren in het voortgezet onderwijs, april 2019: https://kohnstamminstituut.nl/wp-content/uploads/2019/06/19-3-Anders-organiseren-Teamwork.pdf

Meer info op de site van Kohnstamm Instituut: Anders organiseren met meer samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid leidt tot meer werktevredenheid bij docenten, Kohnstamm Instituut: https://kohnstamminstituut.nl

Onderzoeksrapport Anders organiseren? Teamwork!, Voion, 11 juni 2019: www.voion.nl