De uitdijende emancipatiebeweging van het lerarenberoep
Jan Fasen, directeur van het Connect College in het Limburgse Echt is een van de initiatiefnemers van de groep United4Education die op 1 oktober 2014 is gelanceerd. Inmiddels hebben zich zo’n 250 mensen aangesloten. Missie van United4Education is: het realiseren van een verbindend en bezield onderwijssysteem dat voor iedereen van waarde is.
Fasen schrijft op zijn blog dat er in “de 1000-dagen missie van United4Education” transitiepaden zijn gecreëerd rondom vernieuwingsprojecten en thema’s die in scholen actueel zijn op dit moment: “Binnen elk transitiepad werken mensen samen, delen een lichtpunt in de verte en bouwen aan een betere situatie. En dan heb ik het nog niet over de vele adhesiebetuigingen en de instanties en organisaties die interesse hebben getoond om aan te sluiten”.
Emancipatiebeweging van leraren
De aandacht voor onderwijs en het aantal initiatieven tot bijeenkomsten en ontmoetingen rondom onderwijs is momenteel groeiende. Op 1 februari 2015 bijvoorbeeld besteedt het televisieprogramma Tegenlicht van de VPRO aandacht aan De onderwijzer aan de macht: “Er is een grote emancipatiebeweging op gang in het onderwijs. VPRO Tegenlicht zoomt in op drie scholen, waar bevlogen bestuurders, schoolleiders, leraren en betrokken ouders zo’n visie hebben en de ‘vaste waarden’ van het onderwijs ter discussie stellen: die indeling in verschillende klassen en leerniveaus, gebaseerd op gestandaardiseerde toetsen; de traditionele afbakening van de verschillende vakken, terwijl de natuur en onze hersens dat onderscheid helemaal niet maken; schooltijden die meer verband lijken te houden met de CAO van de leraren, dan de ontwikkeling van leerlingen.
Kan dat niet anders? Hoe kun je elke leerling het onderwijs aanbieden dat het beste bij ze past, en welke rol kan technologie daarbij spelen?
VPRO Tegenlicht spreekt o.a. met Jelmer Evers, docent in Utrecht en samensteller van het boek Het alternatief, waarin hij pleit voor meer collectieve autonomie voor leraren, en met Arnold Jonk, hoofdinspecteur Primair Onderwijs, die benadrukt dat er meer ruimte is voor vernieuwing dan mensen vaak denken, maar dat het veel eigenaarschap en visie vraagt om het echt anders te doen. De centrale vraag is uiteindelijk: tot wat voor burgers leiden we kinderen op, en hoe past de school in de maatschappij waarin zij straks werken, doorleren en nu al leren leven?”
Op donderdag 5 februari 2015 houdt United4Education de tweede manifestatie waarin (nieuwe) leden elkaar live kunnen ontmoeten en nadruk wordt gelegd op het aanjagen en faciliteren van de transitiepaden. Aanvang: 19.00 uur (tot 21.30 uur). Locatie HAS Hogeschool, Den Bosch. Op deze avond wordt gesproken over de voortgang van de transitiepaden, wordt het nieuwe digitale platform gepresenteerd en is het mogelijk nieuwe ideeën aan te dragen. Aanmelden kan op aanmeldingen@united4education.org
Fasen benadrukt nog eens op zijn blog dat … “we een platform zijn waar de dialoog gevoerd kan worden over de vraag: Wat is goed onderwijs in een sterk veranderende samenleving?. Daarmee bieden we de uitdaging om de dialoog op een propere manier te voeren. Laat de beroepseer ervan afspatten! Ik haal Thijs Jansen*) aan die zegt dat ‘eer’ van toepassing is als een beroepsbeoefenaar hoge morele en technische eisen aan zijn of haar eigen doen en laten stelt, om in de ogen van zichzelf en anderen iets voor te stellen. De medeberoepsbeoefenaars zijn hierbij de eerste referentiegroep”.
Nieuwe vormen van leiderschap
Fasen vraagt of… “de frontlinie-professionals in staat zijn ruimte en regie te nemen op de inhoud en de processen van het edele werk dat ze dagelijks doen, op zowel de kwaliteit van dat werk als de kwaliteit van henzelf? Die nieuwe vormen van leiderschap initiëren waarbij de charismatische leider aan de top niet langer in zijn eentje de dienst uitmaakt. Maar vormen van (gedeeld) leiderschap waarin samen een klus geklaard wordt en de vereiste bevoegdheden en verantwoordelijkheden verdeeld worden op basis van aanwezige competenties en talenten. Niet langer louter op basis van formele posities in de organisatie”.
Fasen besluit met een pleidooi voor een nieuwe evenwicht: tussen ‘kennisontwikkeling’ en ‘performance verbetering’: “Het eerste gaat vooral over nieuwsgierigheid, betekenisvol werk, passie, autonomie, zelfsturing, vrijheid, zin in leren, zin in onderzoek, gunstig leerklimaat. Het tweede gaat over prestatieafspraken, administratieve regels, centrale sturing, gehoorzaamheid, kwaliteitscontrole, verantwoording, accreditatie. Het eerste wordt nu gulzig verorberd door het tweede, terwijl dat nu juist zo hard nodig is bij vernieuwingen en innovaties. Dat laten we toch niet langer zo doorgaan? Met velen lukt dit beter dan in je eentje, dus doe mee!”
P.S. Het is misschien aardig om te lezen op de site van de Canon van het Onderwijs hoe Theo Thijssen (1879-1943) zich in zijn tijd heeft ingezet voor de emancipatie van het beroep van leraar: Theo Thijssen en de emancipatie van de schoolmeester – Onderwijzen als beroep.
*) Thijs Jansen in zijn inleiding tot het boek Het alternatief: Van vrijwillige slaven tot voortrekkers.
De 1000-dagen-missie van United4Education, door Jan Fasen, Blog Things and Thoughts, 26 januari 2015: https://jan1fasen.wordpress.com (Site jan1fasen.wordpress.com is niet langer beschikbaar)
Nieuwe bijeenkomst 5 februari, United4Education: http://united4education.org (Site United 4 education is niet langer beschikbaar)
VPRO Tegenlicht: de onderwijzer aan de macht : www.vpro.nl
Bijeenkomst van United for Education over transitie in het onderwijs, Blogs Beroepseer, 17 augustus 2014: https://beroepseer.nl/
Theo Thijssen en de emancipatie van de schoolmeester, De canon van het onderwijs: www.onderwijserfgoed.nl (Site Onderwijserfgoed is niet meer beschikbaar).