De Arbo Unie^*) meldt dat het ziekteverzuim in Nederland daalde in 2023. Het is een trend die zich zich waarschijnlijk doorzet in 2024. Tegelijkertijd zijn er grote zorgen over het langdurig verzuim, veroorzaakt door psychische klachten. De Arbo Unie waarschuwt dan ook de werkgevers hier vooral op te letten.

Traditiegetrouw komt Arbo Unie aan het begin van een nieuw jaar met een vooruitblikkende analyse op de arbeidsmarkt en de ontwikkelingen in het ziekteverzuim. “Er is enerzijds een krapte op de arbeidsmarkt waar werkgevers zitten te springen om personeel. Anderzijds leiden de stijgende inflatie en hoge kosten voor onder meer energie en boodschappen tot financiële onzekerheid”, zegt prof. dr. Corné Roelen, bedrijfsarts bij Arbo Unie en hoogleraar bedrijfsgeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht een lichte stijging in de werkloosheid dit jaar. “Het is een bekend patroon dat wanneer de werkloosheid stijgt, het ziekteverzuim daalt”, aldus Roelen. De verwachting is dan ook dat de ingezette daling van het ziekteverzuim ook in 2024 zal doorzetten. In 2023 daalde namelijk het langdurig verzuim met 14% ten opzichte van het jaar ervoor. De daling gold voor alle sectoren, maar met name in de industrie en bouw. In de zorg bleef het verzuim ongeveer gelijk aan 2022. Een belangrijke oorzaak voor die daling ligt in het feit is dat er minder long- en luchtwegklachten waren. Bovendien kende 2023 duidelijk minder Long COVID-gevallen dan de jaren ervoor.

Psychisch ziekteverzuim vooral in onderwijs, zorg en zakelijke dienstverlening

De daling van het ziekteverzuim is niet alleen maar goed nieuws. Ondanks de daling is het probleem dat de mensen die ziek zijn gemiddeld langer ziek zijn, zeker als het gaat om psychische klachten. In 2023 waren er 2,9 miljoen verzuimdagen met psychische klachten en dat kost de Nederlandse samenleving ruim 1 miljard euro op jaarbasis. Roelen ziet met name psychisch verzuim in het onderwijs, de zorg en zakelijke dienstverlening. In die sectoren heeft maar liefst 40% van het verzuim een psychische oorzaak.

Oorzaken

Aan psychische verzuim ligt vaak een verstoorde verhouding werk-privé ten grondslag. “Mensen werken hard, maar hebben ook privé steeds meer op hun bord. Vooral mantelzorg voor een zieke partner of ouder is moeilijk te combineren met werk”, aldus Roelen. Hij pleit ervoor dat werkgevers op maat afspraken maken met mensen die werk en mantelzorg combineren. Volgens de wet is een aantal weken zorgverlof beschikbaar voor mantelzorgers, maar dat is vaak onvoldoende. De overheid zou met betere regelgeving moeten komen, omdat mantelzorg in onze participatiemaatschappij een steeds nijpender probleem zal worden voor werkenden.

Andere oorzaken van psychisch verzuim liggen – volgens Roelen – in oudere werknemers die de digitale veranderingen in het dagelijkse werk niet meer kunnen bijbenen. Hij ziet ook veel stress en psychische klachten bij jongeren die de arbeidsmarkt betreden. Het is voor werkgevers zaak om aantrekkelijk te blijven en waardevol werk aan te bieden, omdat veel jongeren juist daarnaar op zoek zijn.

Gevolgen

Het gevolg van (psychisch) verzuim is dat collega’s   in eerste instantie het werk overnemen. Daardoor moeten zij harder werken met gevaar op overwerkt raken. Als het verzuim langere tijd duurt, is het nodig tijdelijke krachten in te schakelen. Dat alles kost tijd en energie en kan de sfeer op de werkvloer negatief beïnvloeden. Roelen: “Het kan bovendien grote gevolgen hebben voor de productiviteit”.
Goed omgaan met (de veerkracht van de) medewerkers, voorkomt ziekteverzuim en reduceert de ziekteperiode.

Noot
^*) Arbo Unie is een moderne arbodienstdie de vitaliteit en gezondheid van werkende mensen bevordert en daarmee organisaties succesvoller maakt. Door bijvoorbeeld de veiligheid en omstandigheden waarin en waaronder mensen werken te verbeteren.

Arbo Unie over ziekteverzuim in 2024: ‘Verzuim daalt, maar werknemers langer ziek door psychische klachten’, Arbo Unie, 10 januari 2024: www.arbounie.nl/werkgever/nieuws/arbo-unie-over-ziekteverzuim-in-2024

Omgaan met werkstress, Arbo Unie: www.arbounie.nl/werknemer/themas/werkstress

Beleidsanalyse: Stapeling en voorspelbaarheid van arbeidsmarkt- en gezondheidsschokken, CPB, 14 december 2024: www.cpb.nl/stapeling-en-voorspelbaarheid-van-arbeidsmarkt-en-gezondheidsschokken#