Redactie Beroepseer

Het werk is in de jaren 1990 – 2011 monotoner geworden, en er is minder autonomie.
Dat bleek medio november 2011 uit een evaluatie van vijf onderzoeken die Eurofound heeft gepubliceerd. Daarin wordt een vergelijking gemaakt tussen vijf enquêtes, gehouden in een periode van twintig jaar: 20 ans de conditions de Travail en Europe: Premiers résultats (à partir) de la 5ème Enquête Européenne sur les conditions de Travail.

Eurofound is een Europese Stichting tot Verbetering van de Levens- en Arbeidsomstandigheden en houdt om de vijf jaar een enquête onder Europese werkers over hun situatie. De enquêtes zijn representatief voor de Europese bevolking: mensen in loondienst en zelfstandigen; de enquêtes vinden plaats bij de mensen thuis.

De vijfde enquête werd gehouden tussen januari en juni 2010 onder 43.816 personen. Daar hebben 34 landen aan meegedaan. Behalve de 27 lidstaten van de EU waren dat Kroatië, Noorwegen, Macedonië, Turkije, Albanië, Montenegro en Kosovo.
De vragen van de laatste enquête van 2010 gingen over werkgelegenheid en onzekerheid, leiderschapsstijlen, arbeidsparticipatie, werktijden, organisatie van het werk, loon en salaris, gezondheidsrisico’s, psychosociale factoren, balans tussen werk en privé-leven en toegang tot scholing. Een aantal extra vragen betroffen de invloed van de economische neergang op de werkomstandigheden.

Enkele resultaten. Mensen lopen nog even vaak lichamelijk risico op hun werk als twintig jaar geleden. De werkdruk is nog altijd hoog. Bijna de helft – 46 procent – van de mensen werkt tenminste een kwart van de tijd in zeer treurige en afmattende omstandigheden. Slechts 59 procent van de Europese werkers denkt dat ze hun werk nog zullen doen als ze zestig jaar oud zijn. Dat is een lichte stijging ten opzichte van 2000.
Het aantal werkers met een tijdelijk contract is gestegen.

De mogelijkheden tot ontplooiing op het werk en het verkrijgen van nieuwe vaardigheden zijn niet toegenomen in de afgelopen decennia. De mate van autonomie is nagenoeg hetzelfde als tien jaar geleden en monotoon werk is licht gestegen. Tussen 1995 en 2000 is het aantal mensen dat monotoon werk doet gegroeid, van 40 naar 45 procent.
Herhalende taken maken in Europa nog steeds een groot deel van het werk uit: 40 procent van de werkers verricht minder dan tien minuten durende herhalende taken (dit percentage is wel lager dan twintig jaar geleden toen het 51 procent was, ten tijde van de Europese Gemeenschap van twaalf landen), terwijl 27 procent van de Europeanen herhalende taken verricht die minder dan een minuut duren; dit percentage is hetzelfde gebleven sinds 2000

Klik hier voor de evaluatie – in het Frans – van de onderzoeken naar de werkomstandigheden in Europa: 20 ans de conditions de Travail en Europe: Premiers résultats (à partir) de la 5ème Enquête Européenne sur les conditions de Travail: http://60.force-ouvriere.org

Zie ook de website van Et voilà le travail waarop een korte beschrijving van de resultaten van het onderzoek staat: http://voila-le-travail.fr/1990-2011-un-travail-plus-monotone-et-pas-plus-autonome/  (Beschrijving resultaten onderzoek niet meer beschikbaar)

Het laatst uitgevoerde onderzoek van 2010 is te vinden op de site van Eurofound: Fifth European Working Conditions survey – 2010: www.eurofound.europa.eu

Op de opiniepagina’s van The New York Times verscheen op 12 september 2011 een door David Brooks geschreven artikel If It Feels Right…
Daarin  komt socioloog Christian Smith ter sprake die in 2008 onderzoek heeft gedaan onder 230 jonge mensen, verspreid wonend in de Verenigde Staten. De gesprekken met deze jongeren maakten deel uit van een uitgebreidere studie die Smith, Kari Christoffersen, Hilary Davidson, Patricia Snell Herzog en anderen hebben gedaan naar het gehalte van moreel besef van de Amerikaanse jeugd.

De resultaten van Smith’s onderzoek zijn ronduit deprimerend te noemen. Niet dat deze jonge Amerikanen een losbandig leven vol zonde leiden, in ieder geval niet meer dan je kunt verwachten van jongeren tussen 18 en 23 jaar. Deprimerend is de manier waarop ze over morele kwesties denken en praten.

De interviewers stelden vragen met een open eind over goed en kwaad, morele dilemma’s en de zin van het leven. In de van de hak op de tak springende antwoorden, die Smith en zijn co-auteurs hebben opgenomen in het boek Lost in Transition – the Dark Side of Emerging Adulthood –  kun je lezen hoe jonge mensen in het duister tasten en niet goed weten hoe iets zinnigs te zeggen over deze onderwerpen. Het is overigens niet zo dat dat komt door het ontbreken van een woordenschat om zich mee uit te drukken.

Toen hen gevraagd werd een moreel dilemma te beschrijven waarmee ze zelf te maken hebben gehad, kon tweederde van de jongeren de vraag niet beantwoorden, of beschreven ze problemen die niets te maken hadden met moraliteit. Ze hadden het er bijvoorbeeld over of ze zich een bepaalde huurflat konden permitteren en of ze genoeg kwartjes hadden  voor de parkeermeter.

“Niet veel van hen hadden eerder nagedacht over dit soort, door ons gestelde morele vragen”, schrijven Smith en zijn co-auteurs. Toen hen gevraagd werd naar goed en kwaad waren ze het er over het algemeen mee eens dat verkrachting en moord slecht waren. Maar, buiten dit soort extreme gevallen, kwam nadenken over moraliteit niet aan de orde, zelfs niet het rijden onder invloed, spieken op school of een partner bedriegen. “Ik denk eigenlijk niet vaak na over goed en kwaad”, zei een van de geïnterviewden.
De standaardhouding die de meeste jongeren steeds weer vertoonden was dat morele keuzen een zaak van persoonlijke smaak betreft: “Het is persoonlijk”. “Dat moet de persoon zelf bepalen; wie ben ik om dat te doen?”

Na het afzweren van blinde eerbied voor gezag, zijn veel jongeren doorgeslagen naar het andere uiterste.
Veel van hen hadden het over hun morele gevoelens maar laten na deze gevoelens te verbinden aan een groter geheel, aan een gedeeld moreel referentiekader of engagement. Een van hen zei: “Ik bedoel, het hangt van mijn gevoel af of iets juist is. Verschillende mensen denken er op verschillende manieren over, dus ik kan niet spreken namens anderen over wat juist en niet juist is”.

If it feels right…, door David Brooks, The New York Times, 12 september 2011: www.nytimes.com/2011/09/13/opinion/if-it-feels-right.html

Als reactie op het artikel If it feels right… schreef Wendy Fischman Revisiting “Making Good” op site van The Good Project, 14 september 2011: www.thegoodproject.org/good-blog/2011/9/14/revisiting-making-good

De Nationale DenkTank 2011 heeft in december 2011 in het Vredespaleis in Den Haag 22 oplossingen gepresenteerd aan vertegenwoordigers van bedrijfsleven, wetenschap en overheid voor een beter werkend Nederland. Bijvoorbeeld: een investeringsfonds ‘InvestMens’ dat investeert in mensen door opleidingskosten voor te financieren naar een betere baan; een prestatiespel ‘CareMiles’ om zorgpersoneel meer te waarderen en hun plezier en prestaties te verhogen; verkiezingen van cao-onderhandelaars voor eerlijker
arbeidsverhoudingen voor alle generaties en een structurele dialoog op de werkvloer.

Veranderende behoeften van werkenden, de vergrijzing van de samenleving en toenemende internationale concurrentie noodzaken een andere manier van werken. Nederland kan en moet beter. Zo analyseerde de DenkTank dat Nederlanders samen 17% meer uren kunnen maken, gemotiveerder kunnen en willen werken en dat door productiviteitstijging 100 miljard euro extra verdiend kan worden: een verdubbeling van de economische groei.

De oplossingen richten zich op drie terreinen. Ten eerste zijn er oplossingen voor volwaardige arbeidsverhoudingen waarin leidinggevende en werknemers samen werken aan optimale prestaties.
Ten tweede zijn er oplossingen voor verregaande vormen van flexibel werken. Werknemers doorlopen meer carrières en werken mogelijk zelfs bij een aantal organisaties tegelijkertijd.
Bovendien wordt, als het aan de DenkTank ligt, een groot deel van de beroepsbevolking zelfstandig ondernemer.

Ten derde presenteert de DenkTank oplossingen voor een stimulerende werkomgeving. Werknemers bepalen zelf waar en wanneer ze werken en andere werkvormen zoals d.m.v. ‘gamification’ op de werkvloer is heel gewoon.

Voor het onderzoek interviewden de talenten van de DenkTank bijna 400 experts en deden zij onderzoek onder werknemers en leidinggevenden in de zorg, het onderwijs, de zakelijke dienstverlening en de overheid. Na dit onderzoek is gewerkt aan het ontwikkelen van ideeën, vaak samen met het veld.

Zo is met Emile Thuiszorg uit Amsterdam een pilot ‘CareMiles’ uitgevoerd. Voor het aandragen van goede oplossingen van problemen op de werkvloer krijgen verpleegkundigen ‘CareMiles’. De prijsuitreiking van de eerste CareMiles vond plaats tijdens de presentatie van het eindrapport in december.
Volgens de Nationale DenkTank is 30 procent van het personeel in de zorg ontevreden over de organisatie van het werk: Slechte afspraken over de taakverdeling zorgen bijvoorbeeld voor tijdverspilling, zegt een woordvoerder. En dat in een sector waar een groot tekort aan personeel is, en een hoge werkdruk bestaat.
Volgens de DenkTank weten mensen van de werkvloer vaak zelf heel goed hoe ze de tevredenheid van patiënten zouden kunnen verbeteren, de kwaliteit van zorg, en/of de samenwerking tussen collega’s. “Via die CareMiles worden ze aangemoedigd om die ideeën te spuien”, aldus de woordvoerder. Er zit een wedstrijdelement in. Met de CareMiles kunnen ze iets winnen”.

Maak werk van de toekomst. Volledig Eindrapport van de Nationale Denktank 2011: https://nationale-denktank.nl/wp-content/uploads/2018/09/Eindrapport-Nationale-DenkTank-2011.pdf

Website De Nationale DenkTank: www.nationale-denktank.nl