Redactie Beroepseer

De arbeidsmarkt verandert en die verandering zal doorzetten en waarschijnlijk versnellen. De afgelopen jaren was het gevaar van robotisering een veelvoorkomend thema in de media. Zo werd ook vorig jaar nog veelvuldig een onderzoek uit 2013 aangehaald dat aangaf dat bijna 50 procent van de huidige beroepen grote kans heeft om de komende jaren te verdwijnen. Ook zouden er zo’n 280.000 studenten na hun studie geen kans hebben op een baan binnen hun studierichting, mede dankzij de robotisering. Gelukkig kwam er ook een ander onderzoek waaruit blijkt dat de impact van robotisering bij lange na niet zo groot zal zijn. Nationale Beroepengids¹⁾ deed nader onderzoek naar de aard van deze beroepen en kwam tot de conclusie dat de eerder genoemde rampscenario’s niet heel waarschijnlijk zijn.

Zo zou bijvoorbeeld de accountant een beroep zijn met bijna 100 procent kans op uitsterven door robotisering. Volgens Nationale Beroepengids is dit niet heel reëel: “Want een accountant doet wel wat meer dan alleen rekensommetjes maken”. Het zal ongetwijfeld zo zijn dat de accountant meer gebruik zal maken van software die bepaalde taken uit handen neemt, waardoor de focus van de accountant waarschijnlijk meer zal verschuiven naar strategisch financieel advies. En vooral dat laatste aspect is vaak de reden waarom een accountant wordt ingezet. Hoewel volgens sommigen binnen de branche een accountantsverklaring te automatiseren is, vinden de meeste accountants dat zij toch een andere meerwaarde leveren. En dat laatste, daar draait het om… welk beroep u ook heeft, u zal zich moeten richten op het leveren van een toegevoegde waarde die niet door een automatisch proces kan worden vervangen.

Binnen de gevarenzone: verkoopmedewerker

Een ander beroep dat binnen de gevarenzone valt is de verkoopmedewerker. Dit is inderdaad waar, wanneer het gaat om producten die eenvoudig worden aangeschaft, de zogenaamde routinematige aankoopproducten. Het is een feit dat er al aardig wat verkoopmedewerkers op straat zijn komen te staan met de grote faillissementen van de afgelopen jaren binnen de detailhandel. Hier is vooral E-commerce de grote bedreiger, niet robotisering. De grote groei van online-aankopen heeft mede gezorgd voor de grote daling in de verkoop binnen fysieke winkels. Toch zijn er vele aankopen waarvoor mensen toch liever naar de winkel gaan om een aankoop te doen. Deze mensen willen service en de informatie die niet online te vinden is, of twijfelen bij hun keuze welk merk of uitvoering ze denken te moeten aanschaffen. Dit houdt in dat de verkoopmedewerker zich meer moet ontwikkelen tot een dienstverlener en verkoopvaardigheden van een hoger niveau zal moeten leren, want dat is de toegevoegde waarde die daar gevraagd wordt. En is zoiets door een robot uit te voeren? Ook nog de vraag, want een robot die een verkoper kan nabootsen in een fysieke winkel is naar alle waarschijnlijkheid te duur in de aanschaf.

Kanttekening bij de onderzoeken

Een grote kanttekening bij de angst voor grootschalige robotisering is de ervaring dat het gebruik van nieuwe technologieën vaak een stuk langzamer gaat dan verwacht, voornamelijk vanwege economische motieven. Automatisering wordt pas ingezet wanneer dit een kostenbesparing op redelijke termijn met zich meebrengt. In het eerder genoemde onderzoek van de universiteit van Oxford uit 2013²⁾ is geen rekening gehouden met deze factor, er is slechts gekeken naar de mogelijkheid of een taak te automatiseren zou zijn. Wanneer u kijkt naar de economische levenscyclus van robots, zitten veel technologieën nog voor het ontwikkelingsstadium of in het begin van de levenscyclus. Een kenmerk van de economische levenscyclus is hoge kosten aan het begin en adoptie door innovatieve personen en bedrijven. Voor veel consumenten producten, zoals de LED televisie duurt het vaak jaren voordat de grote meerderheid overgaat tot aanschaf van dit product. Laat staan robots die volledig bepaalde beroepen kunnen overnemen, dat zal waarschijnlijk niet zo’n vaart lopen.

Er zijn natuurlijk wel grote gevarengroepen, naar verwachting van het onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)³⁾ heeft 9% van de huidige beroepen de kans om volledig te verdwijnen.

Beroepen met groot risico voor robotisering:

● Taxichauffeurs
● Treinmachinisten
● Schoonmakers
● Magazijnmedewerkers
● Postmedewerkers
● Metaalbewerkers
● Boekhouders
● Caissières
● Edelsmeden
● Kredietbeoordelaars
● Scheidsrechters
● Bankpersoneel
● Telemarketeers
● Administratief belastingpersoneel

Naar verwachting zal hier inderdaad een grote krimp qua arbeidsmarkt gaan plaatsvinden. Maar het duurt nog vele jaren voordat er alleen nog maar zelfrijdende taxi’s in het straatbeeld te vinden zijn. Ook is het meest actuele gevaar voor dit beroep wederom niet de robotisering, maar wederom E-commerce-oplossingen zoals Uber. Deze partij geeft overigens wel zelf aan in de toekomst met zelfrijdende auto’s te willen werken.

Het gevaar van grootschalige robotisering zit hem vooral in de hoek waar grootschalige platforms bepaalde markten domineren. Zoals ook Amazon.com dat al een jaar of twee geleden in het nieuws bracht met drones te willen gaan werken voor de pakketbezorging. Deze partijen hebben gezien hun marktomvang de potentie om in één klap grote automatisering door te voeren. Wanneer dat omkeerpunt voor dergelijke partijen bereikt wordt, is nog niet inzichtelijk, ook levert dergelijke technologie in het begin ook juist nieuwe beroepen op, zoals de Drone-piloot⁴⁾. Wat overigens bij deze berichtgevingen natuurlijk niet uit het oog verloren moet worden is dat hier natuurlijk ook een bijzonder PR element aan vast zit. Zo bracht Ryanair een aantal jaren geleden in het nieuws om met staanplaatsen te willen werken in het vliegtuig, omdat Ryanair zichzelf meer als ‘luchtbusdienst’ zag. Dit bleek een zeer goed uitgevoerde PR stunt te zijn, die wellicht Amazon en Uber tot inspiratie hebben gediend.

Wat in ieder geval wel vaststaat is dat voornamelijk de aard van het werk zal veranderen, omdat vooral veel nu bestaande taken zullen worden geautomatiseerd. Die trend is overigens niet nieuw en speelt al jaren op de arbeidsmarkt voor vele beroepen. Dat is bevoordeeld nu al te zien bij de postbezorgers – een eerder genoemd beroep binnen de gevarenzone – dat tegenwoordig het opleidingsniveau van mbo 2 naar 3 ontwikkelt omdat er meer administratieve taken bij komen. Opleiding en ontwikkeling van nieuwe vaardigheden en competenties is dus een thema dat voor iedereen op de arbeidsmarkt zeer actueel is geworden. Dit zal de komende jaren nog belangrijker worden, dus wil je de robotisering voor zijn, blijf jezelf dan ontwikkelen op de gebieden binnen jouw beroep die niet te automatiseren zijn. Op de site van Nationale Beroepengids staat een overzicht van kansrijke competenties.⁵⁾

Noten

1) Nationale Beroepengids: www.nationaleberoepengids.nl

2) The future of employment: how susceptible are jobs to computerisation?, door Carl Benedikt Frey en Michael A. Osborne,  september 2013: www.oxfordmartin.ox.ac.uk

3) Onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO): www.researchgate.net

4) Drone-piloot: www.nationaleberoepengids.nl/Drone_piloot

5) Kansrijke competenties: www.nationaleberoepengids.nl

Jongeren zijn bang voor de toekomst, stemmen massaal op de PVV en hebben weinig vertrouwen in de kiezer: in groten getale pleiten ze voor een test vóór je mag stemmen. De boodschap uit dit onderzoek: we moeten als de bliksem op zoek naar nieuwe democratische vormen. Jongeren willen wel in democratie geloven, maar hun twijfel aan het functioneren ervan is substantieel en zorgelijk. Als de democratie zichzelf niet vernieuwt, gaat het straks goed mis.

In opdracht van maandblad Vrij Nederland hebben in de periode 16 – 19 december 2016 Peter Kanne en Laurens Klein Kranenburg van I&O Research onderzoek gedaan onder 2.850 Nederlanders van 18 jaar en ouder, van wie 262 personen van 18 t/m 25 jaar, naar hun opvattingen over democatie.

Vond in 2007 nog 43 procent van de jongeren dat Nederland zich in de verkeerde richting ontwikkelde, nu is dat 57 procent. Eén op de vijf jongeren verwacht dat Nederland tijdens zijn of haar leven in een dictatuur verandert. En bijna de helft – 48 procent – vreest dat er tijdens zijn of haar leven oorlog uitbreekt in Nederland. Onder ouderen zijn die percentages beduidend lager: zo is van de 65-plussers niet meer dan 17 procent bang dat er hier te lande oorlog zal uitbreken. Jongeren die nu opgroeien leven in een angstiger wereld dan tien jaar geleden: sindsdien greep de financiële crisis om zich heen, bracht de vluchtelingenstroom uit het Midden-Oosten grote onzekerheid, schokten terroristische aanslagen in Parijs, Brussel en Berlijn het vertrouwen en kregen overal in Europa populistische partijen de wind in de zeilen.

Enkele uitkomsten:
– weinig vertrouwen in politici: 74%
– weinig vertrouwen in de media: 78%
– bang voor terrorisme 39%. Bij ouderen is dat 18%
– bang voor oorlog: 48%
– bang voor dictatuu: 21%

De opvallendste verschuiving in de politieke voorkeur van jongeren sinds 2007 is de tanende aanhang van de SP (van 26 naar 5%) en de grote steun voor de PVV (van 7 naar 27%). Van de 65-plussers zegt maar 8% op de PVV te zullen stemmen. Jongeren vervullen in electoraal onderzoek een ‘seismografische functie’: zij vertonen vaak radicaler stemgedrag. De traditionele brede volkspartijen PvdA en CDA lijken hun steun onder jongeren bijna helemaal te zijn kwijtgeraakt. Na vier jaar regeren met Rutte is de PvdA gezakt van 14 naar 4%. Het CDA, in 2007 nog de tweede partij onder jongeren, moet het doen met een magere 1%.

Tekortschietend onderwijs in democatie en burgerschap

Een opvallend hoog percentage van de jongeren vindt de politiek te ingewikkeld om te begrijpen ‘regelmatig´zegt 20%, ´vaak´ zegt 11% (in 2007 was dat 2%).
Van de hoger opgeleide jongeren is 99% het ermee eens dat je meningen van anderen behoort te accepteren, een kernwaarde van de democatie. Van de lager opgeleide is dat 87% (11% neutraal, 2% weet het niet).

Wat democatie betreft, onder jongeren is het vertrouwen in de democratie als staatsbestel niet tanende, maar de kloof tussen hoog- en laagopgeleide jongeren groeit.
Uit een ander onderzoek blijkt het probleem te zijn tekortschietend onderwijs. De mogelijkheden die scholen hebben om leerlingen positieve ervaringen met democratie op te laten doen, bijvoorbeeld door ze te laten discussiëren over de samenleving of ze te laten participeren in besluitvorming, worden onvoldoende benut. Vooral op vmbo-scholen wordt er veel te weinig aandacht aan besteed. Hetzelfde geldt eveneens voor burgerschap. Er is een gebrek aan goed onderwijs in burgerschap. Kinderen met een lager opleidingsniveau hebben meer onderwijs over burgerschap en democratie nodig. Zo denkt ook de Inspectie voor het Onderwijs erover. Er zouden concrete leerdoelen ontbreken en het is onduidelijk in hoeverre het onderwijs aansluit bij wat leerlingen nodig hebben.

Lees het hele artikel over de enquête: Vernieuw de democratie. En snel! door Thijs Broer en Sander Pleij, Vrij Nederland, februari 2017: www.vn.nl

De twintig beste betaalde banen in de Verenigde Staten zijn door de Amerikaanse tak van het internationale medianetwerk CNBC voor zakelijk en financieel nieuws op een rijtje gezet.

We beginnen met nummer 20:

20. Chiropodist. Gemiddeld jaarsalaris $150,000

19. Global marketing director. Gemiddeld salaris $155,000

18 Senior software engineering manager. Gemiddeld jaarsalaris $155,000

17. Narcotiseur. Gemiddeld jaarsalaris $156,000

16. Octrooigemachtigde. Gemideld jaarsalaris $160,000

15. Directeur Product management. Gemiddeld jaarsalaris $160,000

14. Directeur Belastingadvies. Gemiddeld jaarsalaris $161,000

13. Technisch directeur. Gemiddeld jaarsalaris $164,000

12. Tandarts. Gemiddeld jaarsalaris $165,000.

11. Staff software-engineer. Gemiddeld jaarsalaris $168,000

10. Senior bedrijfsadviseur. Gemiddeld jaarsalaris $175,000

9. Psychiater. Gemiddeld salaris $218,000

8. Ziekenhuisarts. Gemiddeld salaris $220,000

7. Internist. Gemiddeld salaris $220,000

6. Patholoog. Gemiddeld jaarsalaris $225,000

5. Medisch directeur. Gemiddeld jaarsalaris $230,000

4. Chirurg. Gemiddeld jaarsalaris $338,000

3. Anesthesioloog. Gemiddeld jaarsalaris $350,000

2. Radioloog. Gemiddeld jaarsalaris $355,000

1. Cardioloog. Gemiddeld jaarsalaris $356,000

Ter vergelijking hieronder de lijst van de tien best betaalde beroepen in Nederland, te beginnen met nummer 1

1. Chirurg. Jaarsalaris: € 150.000 tot € 400.000

2. Notaris. Jaarsalaris € 80.000 tot €200.000

3. Medicus. Jaarsalaris € 80.000 tot € 200.000

4. Minister. Jaarsalaris € 100.000 tot € 150.000

5. Piloot. Jaarsalaris € 75.000 tot € 120.000

6. Advocaat. Jaarsalaris € 50.000 tot € 165.000

7. Bankdirecteur. Jaarsalaris € 65.000 tot € 130.000

8 Tandarts. Jaarsalaris € 60.000 tot € 80.000. Kaakchirurg €120.000

9. Professor. Jaarsalaris € 60.000 tot € 90.000

10. Ingenieur. Jaarsalaris € 50.000 en € 85.000

The 20 highest-paying jobs in America, door Abigail Hess, 18 januari 2017: www.cnbc.com

Top 10 Best betaalde beroepen, Top 10-lijstjes: http://top10-lijstjes.nl

De Edelman Trust Barometer 2017 laat een drastische neergang van vertrouwen zien. Het zeventiende jaarlijkse, wereldwijde onderzoek naar de geloofwaardigheid van overheidsinstellingen, bedrijven, media en non-gouvernementele organisaties laat de grootste daling ooit zien.
Het onderzoek vond plaats tussen 13 oktober en 16 november 2016 onder ruim 33.000 mensen in 28 landen. Edelman is een internationaal marketing- en communicatiebedrijf met ook een kantoor in Amsterdam.

Het vertrouwen in de media, dat in zeventien landen al laag was, is nog meer gedaald (43 procent). Het vertrouwen in de overheid (41 procent) is eveneens gedaald; men vertrouwt de overheid het minst in de helft van de 28 landen waar het onderzoek plaatsvond.
De geloofwaardigheid van leidinggevenden is ook bezig te dalen: het vertrouwen in de CEO daalde wereldwijd met 12 procent tot een laagste percentage ooit: 37 procent. Dat gebeurde in alle geënqueteerde landen. Leidinggevenden van de overheid scoorden overigens nog lager: 29 procent van hen krijgt nog vertrouwen.

Falend, onrechtvaardig systeem

Het onderzoek onthult dat 53 procent van de ondervraagden gelooft dat het huidige systeem faalt. Het is een onrechtvaardig systeem en biedt weinig hoop voor de toekomst. Slechts 15 procent gelooft dat het werkt, en ongeveer eenderde weet het niet.
Zelfs de elites verliezen hun vertrouwen in het systeem. 48 procent van degenen met het hoogste inkomen; 49 procent van de hoger opgeleiden en 51 procent van het ‘geïnformeerde publiek’ vindt dat het systeem faalt.

De kloof tussen vertrouwen van het geïnformeerde publiek en het brede pubiek is gestegen met 15 procent, met de grootste verschillen in de VS (21 procent), Groot-Brittannië en Noord-Ierland (19 procent) en Frankrijk (18 procent). Het brede publiek in twintig landen wantrouwt de eigen instellingen, het geïnformeerde publiek doet dat in slechts zes landen.

“De gevolgen van de wereldwijde crisis in vertrouwen zijn enorm en verreikend”, aldus Richard Edelman, voorzitter en CEO van Edelman: “Het begon met de grote recessie van 2008, maar net als bij de tweede en derde golf van een tsunami hebben globalisering en technologische verandering het vertrouwen van mensen in mondiale instellingen doen verminderen. Het gevolg is een heftig populisme en nationalisme, omdat het brede publiek de macht uit handen heeft genomen van de elite”.

Huidige populistische bewegingen worden gevoed door een gebrek aan vertrouwen in het systeem en door economische en maatschappelijke onrust, inclusief corruptie (40 procent), immigratie (28 procent), globalisering (27 procent), het afkalven van maatschappelijke waarden (25 procent) en het tempo van innovatie (22 procent). Landen met een een gebrek aan geloof in het systeem en met diepe angsten, zoals de VS., Groot-Brittannië en Italië zagen zich geconfronteerd met de verkiezing van Donald Trump, de Brexit en het mislukte Italiaanse referendum.

Het wantrouwen wordt vergroot door de opkomst van de zg. echokamer in de media die persoonlijke meningen versterkt en tegenstrijdige meningen buitensluit. De ondervraagde personen prefereren zoekmachines (59) boven redacteuren van vlees en bloed (41 procent) en zijn vier keer meer geneigd informatie te negeren die een ander gezichtspunt dan het hunne betreft.
Edelman: “Mensen beschouwen de media nu als onderdeel van de elite. Het gevolg is de neiging tot zelf-referentiële media en afhankelijkheid van medestanders. Het gebrek aan vertrouwen heeft ook geleid tot het verschijnsel nepnieuws en politici die zich direct tot de bevolking richten. Media behoren zich lokaler en maatschappelijker te gaan opstellen”.

Er zijn aanwijzingen voor zelfs nog meer versnippering van gezag. Iemand als u vindt zichzelf (60 procent) net zo’n geloofwaardige bron van kennis als een vakman (60 procent) of een academicus (60 procent) en veel geloofwaardiger dan een CEO (37 procent) of een ambtenaar (29 procent).

Laatste bastion van geloofwaardigheid: het bedrijfsleven

Wat de vier instituties betreft – overheidsinstellingen, bedrijven, media en non-gouvernementele organisaties – het schijnt dat alleen het bedrijfsleven nog krediet heeft. Drie van de vier ondervraagden vinden dat een bedrijf zich kan inspannen voor zowel verhoging van de winst als voor verbetering van de sociale en economische omstandigheden van de gemeenschap waar het bedrijf deel van uitmaakt. Bovendien stelt 58 procent van degenen die onzeker is over het systeem meer vertrouwen in het bedrijfsleven.

Daartegenover staat dat ook het bedrijfsleven bezig is aan de neergang. Het heeft het meest te duchten van een publiek dat vindt dat bedrijven de angst in hun aanwakkeren. Het merendeel van de mensen dat ondervraagd is maakt zich zorgen om verlies van hun baan vanwege globalisering (60 procent), gebrek aan opleiding of vaardigheden (60 procent), immigranten die voor minder loon werken (58 procent), banen die verplaatst worden naar goedkope landen (55 procent) en automatisering (54 procent).

Volgens Kathryn Beiser van Edelman is het bedrijfsleven het laatste bastion van geloofwaardigheid. Volgens haar behoren leidinggevenden zich in te zetten voor zaken die ertoe doen in de maatschappij. Bedrijven hebben de voordelen van innovatie laten zien, maar hebben zich niet beziggehouden met de gevolgen voor de banen van mensen. Het bedrijfsleven behoort zich ook bezig te houden met een fatsoenlijk loon voor werknemers, betere voorwaarden en opleidingen.

Conclusie: we hebben te weinig geïnvesteerd in vertrouwen. Edelman verwacht dan ook wereldwijd een ineenstorting van de geloofwaardigheid van instituties.

2017 Edelman Trust Barometer, Global report, 15 januari 2017: https://www.slideshare.net/EdelmanInsights/2017-edelman-trust-barometer-global-results-71035413
2017 Edelman Trust Barometer, 21 januari 2017: https://www.edelman.com/research/2017-edelman-trust-barometer

U P D A T E

Het vertrouwen is weg, Blog Betrokken wetenschap van Herman van den Bosch, 12 februari 2017: https://hmjvandenbosch.com