Redactie Beroepseer

De uitkomsten van een enquête van de Algemene Onderwijsbond (AOb) laten zien dat het lerarentekort het onderwijs ontregelt. Schoolteams staan onder druk. Leraren, onderwijsondersteuners en directeuren uit het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs werken massaal door bij ziekte, zijn voortdurend invallers aan het zoeken of aan het inwerken en de klassen zijn bomvol. De enquête werd eind november 2018 verstuurd naar 10.000 AOb-leden van het po, vo en mbo. In totaal reageerden 5603 leraren, onderwijsondersteuners en directeuren uit het primair onderwijs. In het voortgezet onderwijs hebben 3542 leden gereageerd en in het mbo 957.

Werkdruk neemt toe en kwaliteit staat onder druk

Het toenemende gebrek aan invallers en het aantal openstaande vacatures vergroot de werkdruk onder de mensen die de school draaiende houden. Mensen werken massaal door als zij zich ziek voelen om te voorkomen dat er nog meer gaten vallen. De invallers geven lessen, maar draaien lang niet altijd mee bij oudergesprekken of rapportbesprekingen. Het komen en gaan van invallers of uitzendkrachten maakt dat zij moeten worden ingewerkt.
De kwaliteit van het onderwijs staat hierdoor onder druk.

Op 84 procent van de scholen voor basis- en speciaal onderwijs zijn er geen of te weinig invallers. Er zijn meer openstaande vacatures dan vorig jaar bij dezelfde peiling.

De belangrijkste conclusies:

1. De ernst van het lerarentekort neemt toe
2. Met kunst en vliegwerk organiseren scholen opvang
3. Leraren werken ziek door om niet nog meer gaten te laten vallen
4. Onrust voor leerlingen door noodmaatregelen
5. Werkdruk personeel neemt toe
6. Kwaliteit neemt af

Overspannen

Ondanks de nood investeert kabinet Rutte III niet meer in het onderwijs. “Vreemd, want economen zijn het erover eens dat investeren in onderwijs goed is voor de maatschappij en economische groei”, aldus AOb-voorzitter Liesbeth Verheggen: “Ondertussen focust dit kabinet op lastenverlichting voor bedrijven, terwijl wij met z’n allen meer baat hebben bij goed onderwijs. Zelfs voor buitenlandse bedrijven is dat belangrijk: een goed opgeleide bevolking staat bij vestigingsplannen hoog op hun wensenlijstje”.

Verheggen vervolgt: “Het onderwijs is overspannen door hoge verwachtingen van politiek, ouders, leerlingen en studenten. Met het huidige budget kunnen we die verwachtingen niet waarmaken. De aantrekkelijkheid van een baan in het onderwijs is afgenomen. Simpelweg omdat de salarissen door voortdurende bezuinigingen achterlopen bij de markt. Het personeelstekort zorgt voor een stijgende werkdruk, terwijl onderwijs nu al het hoogste burn-out risico heeft. Dat moet echt anders”.

Actievoeren en staking op 15 maart 2019: Investeer in onderwijs!

Om het tij te doen keren zijn AOb en vakbond FNV Onderwijs en Onderzoek van plan actie te voeren in de week van 11 maart 2019 voor meer investeringen in het onderwijs. De bonden roepen leden uit alle onderwijssectoren op om mee te doen. De week wordt afgesloten met een landelijke onderwijsstaking op 15 maart met demonstratie op het Malieveld in Den Haag.

De actieweek vindt plaats voorafgaand aan de Provinciale Statenverkiezingen van 20 maart. Voor die tijd wil de AOb duidelijk maken dat er een investeringsplan nodig is voor het onderwijs. Nog deze kabinetsperiode dient er een begin gemaakt te worden met het inlopen van de achterstanden en investering in het onderwijs. Voor primair tot en met wetenschappelijk onderwijs is daarvoor structureel vier miljard euro nodig.
Alleen op die manier kunnen de dalende prestaties van leerlingen en de lerarentekorten tegengegaan worden.
De huidige coalitie gaat waarschijnlijk zijn meerderheid verliezen in de Eerste Kamer. Liesbeth Verheggen: “We moeten daarom vooraf duidelijk maken dat onderwijs weer bovenaan de politieke prioriteitenlijst komt”.

De actiebereidheid bij het onderwijspersoneel blijkt volgens de enquête in alle sectoren hoog. Staken en demonstreren worden het vaakst genoemd als actiemiddel. Ook bij de universiteiten, waar FNV Onderwijs en Onderzoek het personeel vertegenwoordigt, is de actiebereidheid hoog.

Lerarentekort ontregelt scholen, AOb, 9 januari 2019: www.aob.nl/nieuws/lerarentekort-ontregelt-scholen/

Download hier de enquête Lerarentekort ontregelt onderwijs van AOb: www.aob.nl/wp-content/uploads/2019/01/Rapportage-lerarentekort-AOb_jan2019.pdf

Actieweek in maart voor meer investeringen onderwijs. AOb, 9 januari 2019: www.aob.nl/nieuws/actieweek-in-maart-voor-meer-investeringen-onderwijs/

Bestuurskundige Nadine van Engen promoveert donderdag 10 januari 2019 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op het onderwerp beleidsvoering in het onderwijs. In haar proefschrift stelt zij dat consistentie in de uitvoering van beleid een positief effect heeft en zinvol en legitiem beleid oplevert.

Beleid wordt niet altijd uitgevoerd zoals het bedoeld is. Oud-vicepresident van de Raad van State, Herman Tjeenk Willink concludeerde onlangs nog dat beleidsuitvoering regelmatig achterblijft bij politieke ambities.
In haar proefschrift staat Nadine van Engen stil bij dit contrast tussen ambities en uitvoering. Titel: How previous policy experiences affect the frontline: Understanding implementation success and failure through a general policy alienation lens.

Voor haar proefschrift deed Van Engen grootschalig survey-onderzoek onder 779 schoolleiders en leraren. Bij haar onderzoek werd zij begeleid door Lars Tummers, universitair hoofddocent Public Management van de Universiteit Utrecht en onderzoeker aan de Arizona State University in de VS.
Tummers heeft een model ontwikkeld om beleidsvervreemding onder professionals te peilen. Zijn onderzoek richtte zich op het specific policy alienation model, terwijl Van Engens onderzoek zich richtte op het general policy alienation model – het algemene beleidsvervreemdingsmodel.
Het specifieke model houdt in dat professionals vervreemd raken van een beleid omdat dit beleid bijvoorbeeld niet betekenis- of waardevol is voor de professional, terwijl het algemene model meer uitgaat van een historisch perspectief om uit te vinden welk beleid werkt en niet werkt. Algemene ervaringen met beleid staan centraal. Hoeveel invloed is er op beleid? Hoe zinvol is dat beleid? Een belangrijk voorbeeld hiervan is de rekentoets die binnen het onderwijs heeft geleid tot forse vervreemding.

Regelmatig nieuw en wisselend beleid kan resulteren in beleidsmoeheid: onverschilligheid of cynisme. Die ervaring van algemene beleidsvervreemding heeft weer invloed op de wijze waarop nieuw beleid word beoordeeld en in praktijk gebracht.

Verbetering onderwijsbeleid

Voor politici en beleidsmakers lijkt het zinvol om vast te houden aan een ingezette koers en weloverwogen om te gaan met beleidsveranderingen. Denk aan het aantreden van een nieuw kabinet of als reactie op een incident.
Het onderzoek laat evenwel ook zien dat consistentie geen ‘one-size-fits-all’ oplossing is. Het effect van die consistentie wordt beïnvloed door de mate van autonomie die leraren ervaren en zeker ook door de inhoud van het beleid dat wordt gecontinueerd of juist wordt gestopt.

Wat de kans op succes of mislukking bij het invoeren van beleid betreft, Van Engen betoogt dat het relevant is onderscheid te maken tussen de ervaringen van uitvoerende professionals met specifiek (nieuw) beleid en hun algemene ervaringen met beleid.

Van Engens promotie-onderzoek is een samenwerking tussen de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences (ESSB) en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het ministerie gebruikt de resultaten van het onderzoek ter verdere verbetering van de kwaliteit van het onderwijsbeleid, ten gunste van leraren, leerlingen en ouders.

Zie voor meer info over promotie en proefschrift: ‘Meer consistente beleidsvoering in het onderwijs’, Erasmus Universiteit Rotterdam, 8 januari 2019: www.eur.nl

Klik hier voor downloaden van proefschrift How Previous Policy Experiences Affect the Frontline: https://repub.eur.nl/pub/113840

U P D A T E

Inconsistent overheidsbeleid leidt tot cynisme, Science Guide, 23 januari 2019: www.scienceguide.nl