In welke gevarenzone bevindt de ‘rechtsstaat’ Nederland zich, vraagt Roderick Veelo, journalist en presentator van RTL-Z aan Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt. Geen overbodige vraag blijkt uit hun gesprek in de buitenlucht, te beluisteren op de site van RTL-Z.

De rechtsstaat wordt met voeten getreden door de overheid

Omtzigt legt uit dat een rechtsstaat alleen functioneert als de instituties in die rechtsstaat functioneren en in Nederland zien we dat bepaalde instituties een stuk zwakker geworden zijn dan ze een aantal jaren geleden waren. Een actueel voorbeeld is de zg. Kindertoeslagaffaire van de Belastingdienst waar de Belastingdienst in de fout ging en dacht zichzelf niet aan de wetten te hoeven houden. Duizenden ouders zijn door de Belastingdienst willens en wetens gedupeerd

Instituties laten het afweten

Burgers blijken in Nederland minder goed beschermd dan de bedoeling is. Het hoort zo te zijn dat in een rechtsstaat de burger beschermd is tegen de macht van de overheid. Als je als burger een probleem hebt met de overheid, aldus Omtzigt, dan kan dat behoorlijk vervelend zijn in je leven. Burgers hebben t.o.v. de overheid ook rechten. Die rechten zijn bij de Belastingdienst geschonden.

De instituties die ervoor zijn om de rechten van de burger te beschermen, bijvoorbeeld de Nationale Ombudsman, hebben het in het geval van de Kindertoeslagaffaire laten afweten. De Nationale Ombudsman heeft wel een rapport geschreven in 2017, maar kreeg vaak niet de juiste informatie en vroeg niet voldoende door.  De rechters kregen onvolledige dossiers. Het heeft veel te lang geduurd voordat de rechters hebben gezegd: “Maar zo doen we het niet Belastingdienst!”

Belangenverenigingen

Belangenverenigingen doen het al niet veel beter. Dat is het probleem in Nederland. De belangenverenigingen die we hebben in Nederland, dus ook de Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BOINK), worden gesubsidieerd. Soms vragen ze ook rechtstreeks aan de overheid Is er een probleem? Dat onafhankelijke hebben ze niet meer. BOINK wordt gewoon betaald door de kinderopvanginstellingen en de overheid zelf en niet door ouders. Men komt dus niet op voor de ouders.
De belangenvereniging krijgt dus geld van de overheid en en lijkt te bang, misschien ook te angstig om de subsidie te verliezen, om in te gaan op door de overheid veroorzaakte problemen.

Dat zien we in Nederland meer. Omtzigt wijst op de sectorraden van het onderwijs, de PO- Raad en de VO-Raad, die door de overheid gesubsidieerd worden: “De overheid vindt het fijn dit soort clubs te hebben omdat ze misschien wat minder militant zijn. Maar uiteindelijk krijgt de overheid daar last van”. Bij het sluiten van een CAO kan de PO-Raad het een goeie deal vinden, maar de juffen en meesters op de basisschool vinden het helemaal geen goede deal.
Het niet-georganiseerd zijn van de samenleving begint de overheid te hinderen omdat ze denkt dat ze een deal heeft met mensen die vertegenwoordigend zijn voor de samenleving, maar dat in werkelijkheid niet meer zijn.

Vertrouwen in de rechtsstaat

We zien dus dat een overheid in gebreke blijkt, sterker nog, zich misdraagt. We zien dat rechters niet adequaat reageren en belangenverenigingen te weinig doen. We zien een ombudsman niet functioneren.
De Kinderopvangtoeslagaffaire is niet het eerste geval van het in gebreke blijven van de overheid. Er is nog de kwestie van gedupeerde burgers door de aardbevingen in Groningen.

De hamvraag is: Beseffen overheidsinstellingen voldoende of ze er wel zijn voor de burger? Veelo heeft het idee
dat politici – ministers, staatssecretarissen – niet weten wat er zich op een departement afspeelt.

Tijdens het gesprek komt verder aan de orde de corruptie bij de overheid van Malta in verband met de in 2017 gepleegde moord op journaliste Daphne Caruana Galizia die verslag deed van die corruptie. De Maltese regering had rechtszaken tegen haar aangespannen wegens smaad en een van de ministers heeft zelfs beslag laten leggen op al haar banktegoeden. De feiten komen stukje bij beetje na twee jaar aan het licht.
Het blijkt, aldus Omtzigt, dat de regering van Malta, als een van de lidstaten van de EU geen belang heeft bij het aanpakken van misdaad. Maar het is wel zo dat alles dat op Malta gebeurt rechtstreeks invloed heeft op de integriteit van alle lidstaten.
Er is overigens nog steeds niemand veroordeeld voor de moord. Tijdens zijn onderzoek in Malta stond Omtzigt voortdurend onder politiebewaking.

Hoe krijgt de burger weer vertrouwen in de rechtsstaat? Omtzigt vind het nodig dat we in het parlement debat voeren over de inhoud van wetten en niet de hele dag bezig zijn met voorpaginanieuws van kranten of openingsthema’s van journaals.

Klik hier voor videogesprek: Omtzigt: burgers slecht beschermd in ‘rechtsstaat’ Nederland, RTL-Z, 9 januari 2020: /www.rtlz.nl/opinie/video/4980286/omtzigt-burgers-slecht-beschermd-rechtsstaat-nederland

U P D A T E

De (on)betrouwbare overheid: tijd voor nieuw sociaal contract. Lezing door Pieter Omtzigt, Stichting Sociale Christendemocratie, 2 oktober 2020: https://socialechristendemocratie.nl/2020/10/02/de-onbetrouwbare-overheid/