Intellectuele vrijheid is voor hem het belangrijkste, zegt de Zwitserse prof.dr. Bruno S. Frey in een gesprek met dr. René Scheu van het Institut für Schweizer Wirtschaftspolitik (IWP) van de Universiteit van Luzern. Frey (1941) noemt zich ‘geluksonderzoeker’, politiek econoom, out-of-the-box denker, gasthoogleraar aan de Universiteit van Bazel en directeur Onderzoek van CREMA – Center for Research in Economics, Management and the Arts (www.crema-research.ch). In  2018 verscheen zijn boek  Economics of Happiness.

Vandaag de dag is helaas een groot deel van wat gezegd kan worden verboden. Er heerst een opinieklimaat waarin impopulaire standpunten worden uitgesloten van het publieke debat. Het lijkt vaak verstandiger om te zwijgen over kritische kwesties. Dit leidt ertoe dat steeds minder mensen deelnemen aan het discours. Frey betreurt dat. Hij vindt dat je alles mag zeggen zolang je de ander maar niet onredelijk gaat aanvallen. Nieuwe en ongewone ideeën kunnen alleen ontstaan als je volledig vrij kunt denken en spreken.
In een tweet liet Frey in mei 2023 weten dat Europa door de VS werd gered tijdens en na de Tweede Wereldoorlog en dat dat geweldig is. We kunnen daar volgens hem dankbaar voor zij. Maar nu is het anders: “Vandaag de dag stuurt de VS een tijdgeest vol politieke correctheid, woke, en victimisatie, voornamelijk afkomstig van vooraanstaande universiteiten. Dat ondermijnt de vrijheid van onderzoek. Dat is triest”.
Scheu stelde tien vragen die door Frey in minder dan tien minuten werden beantwoord en waarin hij benoemt wat mensen gelukkig maakt.

Wat is geluk?

Frey zegt dat hij niet weet wat geluk is: “Dat is het grote verschil met de filosofen. Zij denken hier al 5000 jaar over na en ze zullen er de komende 2000 jaar over blijven nadenken. Als econoom doe je iets heel anders. Je vertrouwt erop dat mensen hun eigen geluk heel goed kunnen inschatten en daarom geven we geen definitie, maar vragen we het aan de mensen. De vraag is: alles bij elkaar genomen, hoe gelukkig ben jij met het leven dat je leidt? Geluksonderzoek heeft mij vijf dingen geleerd die belangrijk zijn voor het geluk van mensen”.
Zeker is dat het hebben van een goed inkomen gelukkig maakt: Het is verkeerd te geloven dat je tegelijkertijd gelukkig en arm kunt zijn. Misschien lukt het heel individuele mensen. Maar als je arm bent moet je de hele tijd aan geld denken.
Vrienden, kennissen en familie hebben maakt ook gelukkig. Een goed gesprek hebben met iemand die je misschien een keer per maand ontmoet. Dit aspect komt in de economie nauwelijks aan bod. Het hebben van vrienden is geen typisch economisch onderwerp.
Wat ook gelukkig maakt is uiteraard gezondheid. Geestelijke gezondheid zowel als lichamelijke gezondheid. Lijden aan een kwaal neemt het geluk weg.

Politiek en geluk

Er is nog een bron van geluk. Is er samenhang tussen politieke omstandigheden en geluk? Volgens Frey wordt daar te weinig naar gekeken. De reden is dat geluksonderzoek door psychologen wordt gedaan. En dan nog wel door heel goede psychologen, voegt Frey eraan toe. Maar, een psycholoog denkt nooit aan instituties. Bij een econoom staan deze centraal. De vraag is: hoe kan men in Syrie of Libië gelukkig zijn als de politieke omstandigheden zo moeilijk zijn?

Medezeggenschap en geluk

Dan is er nog de vraag of medezeggenschap in de politiek gelukkig maakt? Het is empirisch onderzocht. Twee kantons in Zwitserland zijn met elkaar vergeleken – mensen met dezelfde opleiding, leeftijd en geslacht: Genève, waar de mogelijkheid van medezeggenschap tamelijk beperkt is en Bazel-Land waar de medezeggenschap ver gaat en zelfs reikt tot overheidsuitgaven. De bewoners van Bazel-Land bleken het gelukkigst. Dat was een verrassende uitkomst, aldus Frey, maar het bewijst dat medezeggenschap in belangrijke mate bijdraagt aan geluk.

Hieronder videogesprek- in het Duits – tussen prof. dr. Bruno S. Frey en dr. René Scheu: Kreativität, Glück und Freiheit. Duur 7 min.

«Ich liebe neue, ungewöhnliche Ideen», sagt Bruno S. Frey, IWP, 26 juli 2023: www.iwp.swiss/ich-liebe-neue-ungewoehnliche-ideen-sagt-bruno-s-frey/

Bruno Frey schreef met Margit Osterloh een bijdrage voor het boek Beroepstrots (2009): Onderzoeksevaluaties: verborgen kosten, twijfelachtige voordelen en betere alternatieven. https://beroepseer.nl/beroepstrots/