Uit de begroting 2024 van het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) blijkt dat het Rijk afscheid neemt van het New Public Management. Volgens het ministerie moet er rijksbreed vooral worden gewerkt aan een overheid die betrouwbaar, dienstbaar en rechtvaardig is, omdat de samenleving daarom vraagt. Dat betekent als rijksdienst in verbinding staan met de samenleving, politiek, beleid en de organisaties in de uitvoering. En daarbij pas niet een filosofie waarbij de nadruk ligt op efficiëntie en doelmatigheid.

Hans Bekkers schrijft op Binnenlands bestuur dat het bedrijfsmatig werken decennia lang het credo was bij de overheid. Die tijd is voorbij volgens de begroting van BZK.

Hoewel volgens Binnenlandse Zaken efficiëntie en doelmatigheid van de overheid als geheel onverminderd nastrevenswaardig blijven, ‘is het van belang om niet langer uit te gaan van New Public Management.’ Daarbij is de focus immers te veel gericht op ‘verkokerde sturing’ en de ‘prestaties van de eigen organisatie.’
Voortaan moet er wat BZK betreft vooral worden gewerkt ‘vanuit het toevoegen van publieke waarde.’ De maatschappelijke opgave en de dienende functie van de overheid ten opzichte van de samenleving zijn daarbij de uitgangspunten.

Demissionair minister De Jonge van Binnenlandse Zaken wil een overheid zien ‘die luistert naar wat er leeft, zorgt dat signalen over wat er wel of niet goed gaat haar bereiken en zorgt dat er ruimte is om in de gevallen waarin beleid en wetgeving niet heeft voorzien of onbedoelde onevenredige uitkomsten heeft, oplossingen kunnen worden geboden.

Rijk neemt afscheid van New Public Management, door Hans Bekkers, Binnenlands Bestuur, 19 september 2023: www.binnenlandsbestuur.nl
Binnenlands bestuur is een tijdschrift en een journalistieke nieuwssite voor ambtenaren en bestuurders.

Toevoeging van Thijs Jansen, directeur Stichting Beroepseer
op het afscheid van New Public Management

Voortaan moet er wat BZK betreft vooral worden gewerkt ‘vanuit het toevoegen van publieke waarde.’ De maatschappelijke opgave en de dienende functie van de overheid ten opzichte van de samenleving zijn daarbij de uitgangspunten.

Deze verschuiving van New Public Management naar Public Value Management of New Public Governance is in Nederland al jaren aan de gang. Deze uit zich in het tegenwoordig – binnen verschillende overheidslagen – zeer frequente gebruik van leuzen als ‘creëren van maatschappelijke meerwaarde’ (public value) (ontleend aan Mark Moore, Creating Public Value: Strategic Management in Government 1995); ‘werken naar de bedoeling’ (ontleend aan Wouter Hart & Marius Buiting, Verdraaide Organisaties. Terug naar de bedoeling 2012); ‘opgavengericht werken’ (waarvan de oorsprong vaak in Agile werken/ Scrum gezocht wordt: zie bijvoorbeeld blog uit 2017 waarin gemeld wordt dat de gemeente Ede gestart is met opgavengericht werken waarin gebruik gemaakt wordt van de agile mindset, http://kasburger.blogspot.com/2017/09/opgavegericht-werken-vanuit-een-agile.html
Het Ministerie van BZK heeft de ambtelijke top deze nieuwe filosofie vanaf 2018 tot uitgangspunt gemaakt van een organisatieveranderingstraject, geïnspireerd door het boek van Hart/Buiting. Dat is overigens tot nu toe geen groot succes geworden volgens het onderzoek van Manon Tolkamp (2021, Organizational change in practice: https://beroepseer.nl)

Weinig bekend is dat de verschuiving naar PVM die nu zichtbaar wordt bij de Nederlandse overheid al in 2002 in de UK bepleit is door Gavin Kelly, Sir Geoff Mulgan and Stephen Muers – destijds topadviseurs van MP Tony Blair – in het nog steeds interessante en actuele advies Creating Public Value. An analytical framework for public service reform (met de disclaimer: ‘This paper has been prepared to stimulate discussion: it does not represent the views of government’). Zie: https://webarchive.nationalarchives.gov.uk/ukgwa/20100407164622/http:/www.cabinetoffice.gov.uk/strategy/seminars/public_value.aspx
Een interessante reflectie op wat uit dat advies voortgekomen is en hoe deze benadering verder ontwikkeld kan worden is Putting value creation back into ‘public value: From market-fixing to market-shaping (2019) van Mariana Mazzucato en Josh Ryan-Collins: https://www.ucl.ac.uk/bartlett/public-purpose/sites/public-purpose/files/public_value_final_30_may_2019_web_0.pdf