Vanavond wo 15 januari 2020 wordt in Amsterdam het rapport Het betere werk van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) gepresenteerd aan minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De WRR is een onafhankelijk adviesorgaan en informeert en adviseert de regering over sectoroverstijgende vraagstukken die grote impact hebben op de samenleving.

Nieuwe technologie, de toename van flexibel werk en de intensivering van werk kunnen grote gevolgen hebben voor de kwaliteit van werk. De WRR adviseert bedrijven, instellingen, sociale partners en de overheid in te zetten op goed werk voor iedereen die wil en kan werken. Goed werk is essentieel voor de brede welvaart in ons land: voor de economie en voor de sociale samenhang.

Kernboodschap van het rapport is: Goed werk moet de norm worden. Werk dat eerlijk loon, autonomie, verbondenheid én een goede werk-privébalans biedt.

Toekomst van werk

In Het betere werk formuleert de WRR drie condities voor goed werk, die passen bij de wensen vanuit de Nederlandse samenleving en de aard van de economie: grip op geld, oftewel een gepast loon met zekerheden; grip op het werk, dat wil zeggen autonomie en verbondenheid op het werk; en grip op het leven, met een goede balans tussen werk en privé.

Onvoldoende grip op geld, werk en leven

Er zijn de laatste jaren veel banen bijgekomen. Maar als het gaat om goed werk, is Nederland in Europees perspectief geen voorloper, zo blijkt uit studies van de OESO en Eurofound. Een toenemend aantal mensen heeft onzeker werk (36 procent in 2018). En bijna de helft van de werkenden ervaart een gebrek aan autonomie op het werk – ook dat aantal is toegenomen. De kwaliteit van werk in ons land is ongelijk verdeeld. Bij mensen die werken in de publieke sector, zoals in de zorg, het onderwijs of politie staat die het meest onder druk. Zij hebben namelijk meer taken gekregen, terwijl hun autonomie is afgenomen. Daarnaast zijn er een miljoen mensen die aan de slag willen maar geen werk hebben, laat staan goed werk.

Kwaliteit van werk is een keuze

Nieuwe technologie, de toename van flexibel werk en de intensivering van werk (sneller moeten werken of met een hogere emotionele belasting) kunnen de kwaliteit van het werk verder onder druk zetten, maar dat hoeft niet. De toekomst van het werk ligt niet vast en wordt niet bepaald door globalisering of technologische ontwikkeling, maar hangt mede af van onze keuzes en beslissingen op nationaal niveau.

Goed werk is goed voor individu, economie en samenleving

Goed werk is essentieel voor de brede welvaart: voor de kwaliteit van leven van individuen, voor de economie en voor de samenleving als geheel. Goed werk zorgt voor betrokkenheid en haalt het beste bij mensen naar boven. Dat kan bijdragen aan innovaties, wat goed is voor de economie. Goed werk vergroot ook het welzijn en de gezondheid van werkenden, vermindert verzuim, en maakt het mogelijk dat mensen langer doorwerken. Op dit moment wordt bijna de helft van het verzuim veroorzaakt door het werk zelf, en heeft 17 procent van de werkenden burn-outklachten.

Negen aanbevelingen

De WRR doet negen aanbevelingen om de grip op geld, werk en leven te vergroten voor iedereen die werkt of wil werken. Bedrijven en instellingen zijn primair verantwoordelijk voor de kwaliteit van werk, maar ook de overheid kan helpen met het realiseren van goed werk voor meer mensen door goede wet- en regelgeving, toezicht, subsidies, door eisen te stellen bij aanbestedingen en het goede voorbeeld te geven als werkgever.

Aanbevelingen voor het betere werk

Grip op geld
1. Voorkom oneerlijke concurrentie tussen werkenden met verschillende contractvormen.
2. Ontwikkel een stelsel van contract-neutrale basisverzekeringen en voorzieningen voor alle burgers, een stelsel dat past bij de nieuwe wereld van werk.
3. Vernieuw het actief arbeidsmarktbeleid, onder andere door meer aandacht voor persoonlijke begeleiding.
4. Geef mensen met een uitkering en weinig kans op de arbeidsmarkt een basisbaan.

Grip op het werk
5. Ontwikkel een programmatische aanpak voor goed werk binnen bedrijven en instellingen.
6. Versterk de positie van werkenden binnen arbeidsorganisaties.

Grip op het leven
7. Schep meer mogelijkheden om mensen de keuze te geven hoeveel uren ze willen werken, onder andere door goede kinderopvang en ouderenzorg te bieden en meer werken makkelijker afdwingbaar te maken.
8. Zorg voor langdurige, collectief betaalde verlofregelingen voor zorg en meer zeggenschap over arbeidstijden.

Goed werk
9. Maak de drie condities van goed werk en de verdeling hiervan over de bevolking tot basis van overheidsbeleid en volg deze in de Monitor Brede Welvaart.

Downloaden van WRR-rapport nr. 102 en de Samenvatting van het rapport op site van WRR: Het betere werk. De nieuwe maatschappelijke opdracht, 15 januari 2020: www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2020/01/15/het-betere-werk

WRR-rapport 102: Zet nu in op kwaliteit van werk, WRR, 14 januari 2020: www.wrr.nl/actueel/nieuws/2020/01/15/presentatie-wrr-rapport-het-betere-werk

De presentatie van het WRR-rapport begint om 20.00 uur in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Via livestream is de presentatie te volgen.
Update: Zie video De WRR presenteert: Het betere werk: https://www.youtube.com/watch?v=PByEksVM6dU

N.B.

Stichting Beroepseer wordt meerdere malen genoemd in het rapport, op pagina 33 en 110. De noot bij alinea op pagina 110 luidt:
—De eerste publicatie Beroepszeer. Waarom Nederland niet goed werkt (Van den Brink et al. 2005) is het begin van een lange reeks belangrijke studies; zie ook hun boekenreeks op www.beroepseer.nl—