Caroline Raat & Jeroen Brabers vragen zich af of klokkenluiders veel zullen opschieten met de toekomstvisie Van Huis voor Klokkenluiders naar een autoriteit voor Integriteit en Klokkenluiden dat in februari 2020 is gepubliceerd^*).
De Toekomstvisie is geschreven met het oog op de geplande evaluatie van de Wet Huis voor Klokkenluiders en de op handen zijnde implementatie van Richtlijn (EU) 2019/1937 van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2019 inzake de bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden^**).

In hun artikel Toekomstvisie Huis voor Klokkenluiders, wat schieten we ermee op? op de site van Risk & Compliance Platform Europe gaan de auteurs dieper in op een aantal cruciale passages uit de Toekomstvisie. Het artikel is gebaseerd op een Nota van 2 maart 2020 met een aantal kritische kanttekeningen en aanbevelingen van Transparency International Nederland (TI-NL) aan de minister van Binnenlandse Zaken. TI-NL spant zich sinds haar oprichting 1999 in voor effectieve klokkenluidersbescherming in Nederland.
Mr. Jeroen Brabers is bestuurslid van Transparency International Nederland en mr. dr. Caroline Raat is onderzoeker en auteur op het gebied van recht en integriteit.

Bescherming klokkenluider niet centraal

De auteurs concluderen dat de bescherming van de klokkenluider in de Toekomstvisie niet centraal staat. Ze schrijven:

“Niet alleen blijven grote groepen melders onbeschermd, ook worden door de voorstellen van het Huis de risico’s van belangentegenstellingen niet verminderd maar mogelijk zelfs vergroot. Gevreesd moet worden dat zo het vertrouwen in het Huis aan de zijde van de klokkenluiders niet snel wordt opgebouwd. En dat vertrouwen is wel nodig om het Huis geaccepteerd te krijgen als centraal kennisinstituut.

Naast het bovenstaande valt er nog meer op te merken bij de Toekomstvisie. Zo wil het Huis regiefuncties en toezichthouderstaken, die de wetgever bij de behandeling van het wetsvoorstel indertijd bewust niet heeft willen toekennen. Het gaat te ver ook daarop in dit kader in te gaan, maar het is symptomatisch voor de tekortkomingen onder staats- en bestuursrecht. Het Huis kan en mag als zelfstandig bestuursorgaan niet meer dan wat de wet hem toelaat.

Wij hopen dat de wetgever bij de evaluatie van de wet en de implementatie van de Klokkenluidersrichtlijn de voorstellen van het Huis goed zal afwegen. Integriteit is te belangrijk en we mogen klokkenluiders niet in de kou laten staan. Het oorspronkelijk doel van de wet, bescherming van de klokkenluider, moet bij alle afwegingen en plannen worden geborgd”.

In de Nota van TI-NL van 2 maart 2020 aan de minister van BZK staan aanbevelingen voor de evaluatie van de Wet en herinrichting van het Huis:

Evaluatie van de Wet Huis voor klokkenluiders

1. Stel bescherming van klokkenluiders ondubbelzinnig als doel in de Wet
2. Keer bewijslast bij benadeling om
3. Bescherm getuigen, onderzoekers en andere betrokkenen
4. Breid bescherming ZZP’ers, vrijwilligers en stagiairs uit
5. Maak anoniem melden mogelijk
6. Alle vormen van melden moeten bescherming genieten
7. Schrap vereiste “maatschappelijk belang” in definitie misstand

Voornaamste overwegingen bij herinrichting van Huis voor Klokkenluiders

1. Splits advies en onderzoek ook in de praktijk en breng het onder bij twee verschillende instanties
2. Zorg dat klokkenluiders in de tussentijd niet in de kou komen te staan
3. Geef het Huis een sanctionerende bevoegdheid
4. Betrek het maatschappelijk middenveld en de private sector in op te richten Raad van Advies

Onder het artikel van Caroline Raat & Jeroen Brabers is al een reactie geplaatst, die luidt: “Heb geen enkel vertrouwen in het huidige huis voor klokkenluiders. Alles is zo geformuleerd dat er altijd wel een reden gevonden kan worden om de zaak niet op te pakken. Een advies: klokkenluider houdt je mond. De prijs voor het luiden is te hoog. Oud rechercheur vuurwerkramp”.

Noten
^*) Van Huis voor Klokkenluiders naar een autoriteit voor Integriteit en Klokkenluiden: Toekomstvisie, Huis voor Klokkenluiders, 24 februari 2020: www.huisvoorklokkenluiders.nl
^*) Richtlijn (EU) 2019/1937 van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2019 inzake de bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden: https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2019/1937/oj

Toekomstvisie Huis voor Klokkenluiders, wat schieten we ermee op? door Caroline Raat & Jeroen Brabers, Riks & Compliance, 11 mei 2020: https://www.riskcompliance.nl

Aanbevelingen TI-NL bij evaluatie Wet en herinrichting Huis voor Klokkenluiders, door Lotte Rooijendijk, Transparency International, 5 maart 2020: ww.transparency.nl/nieuws/2020/03/aanbevelingen-ti-nl-bij-evaluatie-wet-en-herinrichting-huis-voor-klokkenluiders/

Huis voor Klokkenluiders: www.huisvoorklokkenluiders.nl