Themanummer Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken: Platformwerk – Een blik op de toekomst

Hoe ziet de toekomst van platformwerk eruit? De ontwikkelingen op het gebied van platformwerk gaan razendsnel. Waren er in de Europese Unie in 2020 ongeveer 28 miljoen platformwerkers, in 2025 zullen dat er naar verwachting zo’n 43 miljoen zijn. Zeker in de grote steden zijn platformwerkers al een vertrouwd onderdeel van het straatbeeld geworden. Je struikelt er over de maaltijd- en flitsbezorgers op de fiets in felgekleurde uniformen en rugzakken voorzien van het logo van het platform waar ze voor werken.
Naast deze herkenbare vormen van platformwerk wordt ook op andere gebieden steeds meer werk bemiddeld door online platformen. Nederland telt volgens de SER inmiddels zo’n 125 werkplatforms voor online en offline klussen. Denk bijvoorbeeld aan platforms voor personenvervoer, schoonmaakwerk en oppas- en bijlesklussen. Bij online werk, ook wel ‘crowd work’ genoemd, gaat het zowel om microtaken, die relatief weinig opleiding en ervaring vereisen, zoals het classificeren van digitale afbeeldingen of het invullen van vragenlijsten, als om meer complex werk. In die laatste categorie vallen bijvoorbeeld programmeren, grafisch ontwerp, tekstschrijven en vertalen.

Niet meer weg te denken

Hoe ziet de toekomst van platformwerk eruit? Ferry Koster en Wendy Smits schetsen in hun inleidend artikel van het  themanummer over platformwerk voor het Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken (TvA) de ontwikkelingen in deze sector. Deze ontwikkelingen worden met argusogen gevolgd door beleidsmakers en belangenorganisaties. Zij maken zich veel zorgen over de gevolgen voor werkenden met betrekking tot veiligheid, kwaliteit van werk, autonomie, baan-, werk- en inkomenszekerheid en de onduidelijke arbeidsrechtelijke positie van platformwerkers.
Daartegenover staat een grote groep betrokkenen die wijst op de potentiële positieve aspecten van platformwerk zoals meer autonomie met betrekking tot werktijden, de mogelijkheid het werk te combineren met zorgtaken en de kansen die platformwerk biedt aan personen die moeilijk aan betaald werk als werknemer kunnen komen. Aan welke kant van het debat zij ook staan, wat ze met elkaar gemeen hebben is dat ze allemaal veronderstellen dat platformen niet meer weg te denken zijn.

Onder beleidsmakers en onderzoekers is veel aandacht voor de potentiële negatieve dan wel positieve gevolgen van platformisering van de economie voor werkenden. Tegelijkertijd is er nog relatief weinig bekend over de daadwerkelijke arbeidsmarktuitkomsten in Nederland en andere landen. En de studies die er zijn geven vaak verschillende uitkomsten als het gaat om aantallen platformwerkers en hun arbeidsomstandigheden.

Afgewogen beeld

Themanummer Platformwerk biedt een afgewogen beeld van de gevolgen van verschillende soorten platformwerk in Nederland. Daarbij zijn een aantal subthema’s te onderscheiden. Ten eerste: wie zijn de platformwerkers en waar werken ze? Wat voor werk doen ze en hoe zijn hun arbeidsomstandigheden? Hoe ervaren zij hun werk? Dragen platformen bij aan arbeidsmarktongelijkheden? Een belangrijk aandachtspunt daarbij is, ten tweede, de definitie van platformwerk, of beter gezegd het gebrek aan consensus over wat platformwerk nu eigenlijk is.

Algemene definitie platformwerk ontbreekt

Het ontbreken van een algemeen gedragen definitie maakt het niet alleen lastig om de uitkomsten van verschillende studies naar platformwerk te vergelijken en te duiden maar maakt het ook moeilijk om te bepalen of platformwerk tot een verbetering of verslechtering van de arbeidspositie leidt in vergelijking met andere (niet-standaard) werkconstructies. Phuong Hoan Le richt zich in dit themanummer op de (conceptuele) verschillen en overeenkomsten tussen platformwerk en kluswerk. Veel kluswerk, zoals bijvoorbeeld het oppassen op kinderen, bestaat al veel langer. Voor de opkomst van platformen vonden vraag- en aanbod van dergelijke klussen elkaar op een andere manier, bijvoorbeeld via het informele netwerk van de vragers en aanbieders van diensten. Het is dus goed om te beseffen dat niet al het kluswerk per se gelijk staat aan platformwerk en dat bepaalde negatieve aspecten die wellicht aan platformwerk worden toegeschreven een kenmerk zijn van kluswerk en niet noodzakelijkerwijs kunnen worden toegeschreven aan de bemiddeling via een platform

De veelheid van inzichten in dit speciale nummer over platformen en  platformwerk leidt niet noodzakelijkerwijs tot een overkoepelende conclusie. Kortom: platformen zijn niet per definitie goed of slecht. Wat veel meer naar voren komt uit de bijdragen is enerzijds de variatie binnen platformen (niet alle platformen zijn gelijk en niet alle platformwerkers zijn gelijk) en anderzijds de overeenkomsten die er bestaan tussen platformwerkers en andere werkenden.
Tegelijkertijd laten die vele inzichten ook zien dat toekomstig onderzoek zich op een aantal thema’s zal moeten blijven richten.

Platformwerk: Een blik op de toekomst, door Ferry Koster en Wendy Smits, Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, Volume 38, Issue 4, 2022: www.aup-online.com/content/journals/10.5117/TVA2022.4.001.KOST

Ferry Koster is hoogleraar Technologische & Sociale Innovatie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Wendy Smits is senior statistisch onderzoeker bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en hoogleraar Arbeidsmarktflexibiliteit aan de Universiteit Maastricht.

Inhoud themanummer Platformwerk, Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken – Volume 38, Issue 4, 2022: www.aup-online.com/content/journals/01692216/38/4
Het themanummer is gemaakt in samenwerking met de Nederlandse Stichting voor Psychotechniek (NSvP).

Lees ook het interview met Ferry Koster: ‘Het beeld van platformwerk is nog te eenzijdig’, door Ester Schop, 31 januari 2023: www.innovatiefinwerk.nl

Symposium Platformwerk in goede banen

Ferry Koster en Wendy Smits spreken op het interactieve symposium Platformwerk in goede banen in Utrecht op donderdag 16 februari 2023. Het symposium is georganiseerd door de Nederlandse Stichting voor Psychotechniek (NSvP) en het Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken.

Koster is hoofdspreker en leidt het symposium in. Hij schetst een actueel beeld van de perspectieven op de positie van werkenden, de invloed van algoritmische sturing en de bredere impact van platforms op economische en maatschappelijke verhoudingen. Smits gaat in op de vraag hoe we platformwerk in Nederland beter kunnen meten.
Andere sprekers en experts zijn: Martijn Arets, ondernemer en internationaal onafhankelijk platformexpert; Hardy van de Ven, onderzoeker bij TNO op het thema duurzame inzetbaarheid; Phuong Hoan Le, lid Onderzoeksgroep Platformarbeid(externe link) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en mede-oprichter van onderzoekscluster ‘Responsible Organizations: Communication, Change and Society’; Milena Franke is betrokken bij het onderzoeksproject ResPecTMe, geleid door Valeria Pulignano, van het Centrum voor Sociologisch Onderzoek van de KU Leuven, over precair werk in de online economie.

Volledig programma en meer info op Symposium Platformwerk in goede banen: https://www.innovatiefinwerk.nl/symposium-platformwerk-goede-banen

Themadossier platformwerk van NSvP: https://www.innovatiefinwerk.nl/themas/platformwerk