Op 21 juni 2012 is het eerste exemplaar van het boek Gezagsdragers – De publieke zaak op zoek naar haar verdedigers – overhandigd aan minister Liesbeth Spies van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in Perscentrum Nieuwspoort in Den Haag.

Gezagsdragers is het vierde boek in de reeks over beroepseer en gaat over ambtenaren van de publieke zaak, onder wie politiemensen, reclasseringswerkers, gezinsvoogden, rechters, leraren en verpleegkundigen.

Het boek is geredigeerd door Thijs Jansen, Gabriël van den Brink en René Kneyber en bevat bijdragen van verschillende auteurs onder wie hoogleraren die onderzoek hebben gedaan naar gezag of die beroepshalve op een of andere manier in de praktijk met gezag te maken hebben. Daarnaast zijn er interviews met o.a. Micha de Winter, hoogleraar pedagogiek aan de Universiteit van Utrecht; Barend Rombout van Bureau Frontlijn in Rotterdam dat oplossingen zoekt voor problemen in achterstandswijken; Evelien Tonkens, hoogleraar Actief Burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam en sociaal werker Marc Räkers.

In het boek zijn ook opgenomen een openhartige briefwisseling tussen de zojuist met pensioen gegane politieman Jacques Smeets en  leraar Bill Banning van een middelbare school, alsmede het dagboek van een startende lerares.

Het beginhoofdstuk is geschreven door hoogleraar en socioloog Gabriël van den Brink: Hoe het gezag uit Nederland verdween en… weer terugkwam waarin hij het nieuwe type gezag introduceert dat zich momenteel aan het ontwikkelen is in Nederland. Ook gaat hij in op de toenemende “roep om  leiderschap”.

In het slothoofdstuk, Naar een legitieme, niet-besmuikte gezagsuitoefening, geschreven door de drie redacteuren, wordt een theoretisch model aangereikt met aanbevelingen voor het uitoefenen van gezag van “plichtprofessionals” in de (semi)publieke sector.

“Iedere keer sluiten wij mensen uit”
De presentatie in Nieuwspoort, die werd bijgewoond door een flink aantal medewerkers aan het boek, werd ingeleid door Margo Trappenburg, voorzitter van de Stichting Beroepseer en o.m. hoofddocent aan de Universiteit van Utrecht.
Sprekers waren naast de beide redacteuren Jansen en Kneyber, dr. Arthur Docters van Leeuwen en minister Spies.

Docters van Leeuwen, verbonden aan de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur in Den Haag en in het verleden o.m. voorzitter van het College van Procureurs-Generaal, heeft een bijdrage geschreven over geweld tegen gezagsdragers. Hij probeerde in zijn speech antwoord te geven op de vraag waarom het staatsgezag in Nederland zo moeilijk functioneert en waarom we niet zonder kunnen.
Hij noemde drie “pijnlijkheden”, drie keuzen die moeten worden gemaakt in de politiek om te komen tot een staatsgezag dat ertoe doet. Hij wees ook op de neiging tot toepassing van de grootste machtsuitoefening die we als overheid hebben: het steeds meer uitsluiten van mensen of groepen mensen. We hebben straatverbod, zwembadverbod, winkelcentrumverbod, stadionverbod, stadsverbod: “Iedere keer sluiten wij dus mensen uit. Dat is een soort ultieme machtsuitoefening. Maar hoe kunnen we over die mensen dan gezag uitoefenen? Hoe kun je gezag uitoefenen over mensen van wie je zegt: jij mag niet meedoen? Ik verban jou naar de marges van de maatschappij. Hoe gezag uitoefenen op de pedofiel die verbannen is uit de stad?”

Docters van leeuwen besluit met te zeggen dat we de mensen die we uitstoten, weer moeten terughalen: “Als we mensen uitschakelen op het ultieme moment dat we gezag moeten uitoefenen, creëren we onze eigen onmacht”, eraan toevoegend dat hij uitziet naar een tweede deel van het boek.

“Professionaliteit wordt afgedaan als ook maar een mening”
Minister Spies vertelde, na ontvangst van het eerste exemplaar van het boek dat het in twijfel trekken en het niet zomaar accepteren van gezag en morele codes de mensen in de afgelopen eeuwen ook vrijheid hebben gegeven om bijvoorbeeld keuzes te maken en kansen te pakken.
Aan de andere kant vindt zij het zorgelijk als respect voor democratisch gekozen instituties verdwijnt, het gezag van medewerkers met een publieke taak verbrokkelt en de professionaliteit van huisartsen, onderwijzers, rechters of burgemeesters wordt afgedaan als ook maar een mening.
Spies haalde een voorbeeld aan uit het acht uur journaal van berichtgeving over het uitbreken van een grote brand bij een chemisch bedrijf in Moerdijk in januari 2011. De NOS had een eigen onderzoek gedaan en geconstateerd dat er aluminium in de bodem was aangetroffen. Op basis van een willekeurig onderzoek, dat groot nieuws was geworden, werd gewaarschuwd voor de volksgezondheid. Men wist niet dat die aluminium in de bodem veroorzaakt was door een gebeurtenis ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Het gezag van o.m. de GGD en de politie werd in twijfel getrokken: “Dat bracht bij mij een schrikeffect teweeg. Als we zo ver gaan afzakken met elkaar, dan moet dit boek nog heel veel vervolg krijgen, niet in termen van boeken alleen, maar ook in het maatschappelijk debat. De gezagsdragers beter in staat stellen hun gezag uit te oefenen, is een richting die mij aanspreekt”.

Steeds hogere eisen
Met gezagsdragers hebben we een actueel thema te pakken, aldus een van de slotwoorden van de minister.
Aan het eind van de bijeenkomst beantwoordde Thijs Jansen een vraag uit de zaal over de rol van de media en de “plichtprofessional”: De burger accepteert het gezag van de plichtprofessional alleen als deze voldoet aan hele hoge voorwaarden. Ik denk dat in deze tijd, als het optreden van gezagsdragers niet voldoet aan hoge eisen, de hel meteen losbreekt in de media. Die eisen gaan alleen maar omhoog. Je ziet het ook bij  bestuurders. We zijn met zijn alleen steeds hoger eisen aan het stellen. Soms denk ik wel eens: kunnen we daar überhaupt nog wel aan voldoen? Wat dat betreft wordt het er niet gemakkelijker op”.

Bijschrift bij foto geheel boven: Minister Spies temidden van de redacteuren Thijs Jansen (rechts) en René Kneyber.
Foto midden zittend achter de tafel: Margo Trappenburg en Arthur Docters van Leeuwen.

Over Gezagsdragers in de media:

Marc Chavannes in Opklaringen in NRC van 23 juni 2012 over het Elly Blanksma en het brede Nederlandse Gezagsvacuüm. www.nrc.nl

In Trouw verscheen op 21 juni 2012 het artikel Nederland heeft veel moeite met aanvaarden van gezag van Meindert van der Kaaij.

interview met René Kneyber in de Volkskrant van 7 juli 2012: Wie ben jij helemaal in je apenpakkie? door Peter Giessen.

——————————————————————————————————————————————-

Thijs Jansen, Gabriël van den Brink en René Kneyber (red.): Gezagsdragers. De publieke zaak op zoek naar haar verdedigers. Uitgeverij Boom, Amsterdam, 2012, 335 pagina’s, 24,50 euro.

Drie eerdere boeken, verschenen in de reeks beroepseer zijn: Beroepszeer, Beroepstrots (ook in het Engels: Professional Pride) en Sturen op vertrouwen, alle uitgegeven bij Boom Amsterdam.

Thijs Jansen is senior onderzoeker en docent aan de School voor Politiek en Bestuur van de Universiteit van Tilburg. Hij is mede-oprichter en bestuurslid van de Stichting Beroepseer.
Gabriël van den Brink is hoogleraar maatschappelijke bestuurskunde aan de School voor Politiek en Bestuur in Tilburg. Hij is ook lector aan de Politieacademie te Amersfoort.
René Kneyber is docent op het Oosterlicht College te Nieuwegein. Hij is auteur van verschillende boeken over orde houden en geeft daarin trainingen.

Gezagsdragers is mogelijk gemaakt door een samenwerkingsverband tussen het Bureau Verkenningen en Onderzoek en directie Arbeidszaken en Publieke Sector van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de School voor Politiek en Bestuur van de Universiteit van Tilburg en de Stichting Beroepseer.

Meer info over Gezagsdragers: https://beroepseer.nl/gezagsdragers/

Zie ook video van Jurriën Rood op site Beroepseer: Politiegezag op straat: klik hier.