“De regels voor goed bestuur worden op essentiële punten niet meer nageleefd door de regering. En we hebben geen systeem om deze niet-naleving te corrigeren”. Dat is de terechte diagnose van de Thorbeckelezing gehouden door Pieter Omtzigt in Zwolle op 14 april 2023.

Een paar voorbeelden uit de lezing van wat de regering – vaak gesteund door coalitiepartijen – zich denkt te kunnen permitteren:

–  “Uw bonnetjes vanaf 100 euro zijn straks inzichtelijk terwijl miljardenuitgaven van VWS dat niet zijn. Uw telefoonverkeer is inzichtelijk, terwijl de besluiten die ministers via SMS nemen, geheim zijn” . “Stukken worden voor het parlement en de samenleving achtergehouden onder de meest bizarre voorwendselen”.
–  “Als de Kamer een amendement aanneemt dat de regering niet bevalt, dan kiest de regering er soms voor dat deel van de wet niet in werking te laten treden”.
–  “De regering heeft de slechte gewoonte ontwikkeld om via een wettelijk geitenpaadje geld uit te geven voor nieuw beleid zonder instemming van het parlement. Het parlement wordt gewoon voor een voldongen feit gesteld”

Terecht stelt Omtzigt dat deze onwil om bestuurlijke regels na te leven nergens anders geaccepteerd zou worden:

–  “Als dit zou gebeuren bij de eerste de beste voetbalvereniging dan zou er een ledenopstand zijn. Want als daar de bonnetjes zoek zijn, als daar een of twee bestuursleden alle besluiten nemen buiten het bestuur om en grote sommen geld uitgeven zonder toestemming vooraf en daar vervolgens geen uitleg over willen geven, als zo’n club zich steeds vaker niet aan de wettelijke voorschriften houdt, dan is het snel afgelopen. Dan is het antwoord ook niet: laten we de voorzitter, die er een rommeltje van gemaakt heeft, meer macht geven. Nee, dan begrijpen de leden dat zij een nieuw bestuur nodig hebben om de problemen op te lossen en betere statuten waarmee zij de bestuursleden kunnen disciplineren als dat nodig is”.

Omtzigt betoogt daarom terecht dat – net als in 1848 – “een herinrichting van de Staat noodzakelijk is: Het handelen van de regering moet weer in overeenstemming zijn met de overeengekomen ordening van de Staat”.

Hij doet daarvoor behartigenswaardige aanbevelingen. Laten we hopen dat – net als in de tijd van Thorbecke – het momentum gaat komen dat deze aanbevelingen gerealiseerd kunnen worden.

Complete Thorbeckelezing, Pieter Omtzigt, Zwolle, 14 april 2023: https://pieteromtzigt.nl/blog/thorbeckelezing-14-april-zwolle