Friso de Zeeuw vraagt zich af in zijn blog op Gemeente.nu of vakkennis, ervaring en deel uitmaken van het ‘collectieve geheugen’ nog wel terzake doen? De Zeeuw is praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling aan de TU Delft. Zijn blog gaat over de in 2019 in werking tredende Omgevingswet die zeer ingrijpend is en nu al zijn schaduwen vooruit werpt. De Zeeuw: “Bij de nieuwe wet horen een andere werkwijze, houding en gedrag van gemeentebestuur en ambtelijke organisatie. Enkele kernbegrippen van deze ‘cultuurverandering’ zijn: niet sectoraal, maar integraal werken, een ‘ja tenzij’ mentaliteit jegens initiatieven van burgers en bedrijven en verbetering van externe communicatie. Op zichzelf prima, maar met de introductie van de ‘universele ambtenaar’ dreigt dit veranderingsproces compleet te ontsporen.

Marieke van Leeuwen, verbonden aan een opleidingenbedrijf voor overheden, bracht in Binnenlands Bestuur^*) het profiel die ‘universele ambtenaar’ perfect onder woorden. Het maakt niet meer uit in welk domein hij of zij werkzaam is, het gaat om persoonlijke vaardigheden: ‘Een groot verschil met vroeger is dat de benodigde informatie veel gemakkelijker toegankelijk is, er is een open aanbod. Specifieke inhoudelijke kennis kan met korte trainingen worden aangeleerd. Overigens kom je al een heel eind als je een analyse van het beleidsstuk of collegevoorstel maakt’.

Dit wil ik kenschetsen als rampzalig voor de kwaliteit en slagvaardigheid van de ambtelijke organisatie. Kennis van het vakgebied, beschikken over ervaring en deel uitmaken van het ‘collectieve geheugen’ van de gemeente doen kennelijk niet meer ter zake. Nee, de inhoudelijke kennis haalt de universele ambtenaar binnen met wat googelen en het volgen van een training. Dat informatie vergaren wordt vereenzelvigd met kennis en de toepassing ervan, vormt nog de meest onschuldige vergissing in deze redenering”.

De Zeeuw wijst er nog eens op dat gemeenten al veel vakinhoudelijke deskundigheid en ervaring hebben verloren. Op zijn eigen vakgebied, ruimtelijke ordening, wonen, grondbeleid, vastgoed en milieu, is dat maar al te goed te merken. Een van de oorzaken is dat gemeenten selecteren op managementcompetenties en geen waarde meer hecht aan mensen met kennis en ervaring op hun eigen vakgebied.

De Zeeuw waarschuwt ervoor dat met de introductie van de universele ambtenaar, de gemeente zich verder naar de marge manoeuvreert. Men maakt zich nog afhankelijker van externe adviesbureaus en regionale diensten: “Burgers, marktpartijen en maatschappelijke organisaties krijgen te maken met vlotte, extern gerichte, communicatieve types die zichzelf ongetwijfeld ‘verbinder’ zullen noemen… Maar vraag ze niet iets inhoudelijks; vraag ze niet om een woonvisie op te stellen, vraag ze niet om een intentieovereenomst met een projectontwikkelaar op te stellen. Erfpacht. Wat is dat? Even googelen”.

^{Noot
*) De ruimte-ambtenaar wordt nieuw exemplaar (met opleidingsmanager Marieke van Leeuwen aan het woord) door Esther Walstra, Binnenlands Bestuur, 19 juni 2016: www.binnenlandsbestuur.nl}

Lees de hele blog van De Zeeuw, waarin hij besluit met een aantal aanbevelingen: Universele ambtenaar is ramp voor gemeente, 24 oktober 2016: www.gemeente.nu